۸۷٬۷۷۵
ویرایش
طریقت عزمیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←موالید) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{جعبه اطلاعات فرق و مذاهب | ||
| عنوان = طریقت‌های صوفیه در مصر | |||
| تصویر = | |||
''' | | توضیح تصویر = | ||
| نام = طریقت عزمیه | |||
| نام رایج = | |||
| تاریخ شکل گیری = | |||
| قرن شکل گیری =قرن 20 م | |||
| مبدأ شکل گیری = | |||
| موسس = [[سید محمد ماضی ابوالعزائم]] | |||
| عقیده = | |||
}} | |||
'''طریقت عزمیه''' یکی از شاخه‌های نوبنیاد «[[ شاذلیه|طریقت شاذلیه]]»، در [[مصر]] است که در اوایل قرن بیستم میلادی، با نام «'''جماعة آل العزائم»''' تأسیس شد. [[سید محمد ماضی ابوالعزائم]] مؤسس این طریقت است. این طریقه از مهم‌ترین طرق [[صوفیه]] مصر به حساب می‌آید و در شهرهای مختلف این کشور نماینده و مرید دارد. | |||
== بنیان‌گذار == | == بنیان‌گذار == | ||
'''[[سید محمد ماضی ابوالعزائم]]،''' در شب دوشنبه 27 [[رجب]] سال 1286 ق برابر با 1869 م، در شهر رشید متولد شد. نسب او از طرف پدر و مادر به [[ | '''[[سید محمد ماضی ابوالعزائم]]،''' در شب دوشنبه 27 [[رجب]] سال 1286 ق برابر با 1869 م، در شهر رشید متولد شد. نسب او از طرف پدر و مادر به [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام‌الله علیها)]] می‌رسد. دانشگاه گُردُن (دانشگاه خرطوم فعلی) در سال 1905 م، از ایشان برای تدریس در رشتۀ ادبیات دعوت کرد. وی در سن 68 سالگی درگذشت<ref>تفصیل زندگی‌نامۀ او را می‌توان در کتاب ''خاتم الوارث المحمدیین؛'' نوشتۀ سید علاءالدین ملاحظه کرد.</ref>. | ||
=== مشایخ عزمیه === | === مشایخ عزمیه === | ||
از ابتدای شکل‌گیری این طریقت، چهار | از ابتدای شکل‌گیری این طریقت، چهار نفر، شیخ این طریقه بوده که به ترتیب عبارتند از: سید محمد ماضی ابوالعزائم (مؤسس) و بعد از او ''سید احمد ماضی''، سپس ''سید عزالدین ماضی'' و در نهایت ''سید علاءالین ماضی''. | ||
== دوره‌ها == | == دوره‌ها == | ||
| خط ۱۷: | خط ۲۶: | ||
=== دورۀ پیدایش === | === دورۀ پیدایش === | ||
این دوره همراه است با مبارزات [[مسلمانان]] با [[استعمار]]، پیدایش اولیۀ ریشه‌های [[سلفی‌گری]] در [[مصر]] الغای خلافت، انقلاب 1919 م، در مصر، زمینه‌سازی برای ایجاد کشور [[اسرائیل]] و از | این دوره همراه است با مبارزات [[مسلمانان]] با [[استعمار]]، پیدایش اولیۀ ریشه‌های [[سلفی‌گری]] در [[مصر]]، الغای خلافت، انقلاب 1919 م، در مصر، زمینه‌سازی برای ایجاد کشور [[اسرائیل]] و از هم‌گسستگی در میان [[جهان اسلام]] می‌باشد. در این زمان '''«طریقت عزمیه»''' پا به عرصه گذاشت. | ||
=== دورۀ نشر و گسترش === | === دورۀ نشر و گسترش === | ||
در دورۀ سوم، مشایخ پس از مؤسس، آثار عزمیه را تدوین و آنها را بین علاقه‌مندان و مریدان منتشر کردند. آنان سعی کردند از محبوبیت [[سید محمد ماضی ابوالعزائم]]، کمال بهره را داشته و '''«طریقت عزمیه»''' را در میان مصریان و مردم [[سودان]] ترویج دهند. | در دورۀ سوم، مشایخ پس از مؤسس، آثار عزمیه را تدوین و آنها را بین علاقه‌مندان و مریدان منتشر کردند. آنان سعی کردند از محبوبیت [[سید محمد ماضی ابوالعزائم]]، کمال بهره را داشته و '''«طریقت عزمیه»''' را در میان مصریان و مردم [[سودان]] ترویج دهند. | ||
== | == تصوف و عرفان در عزمیه == | ||
=== عرفان عملی === | |||
==== مقامات دین ==== | |||
# '''[[اسلام]]'''؛ مُسلم کسی است که به یگانگی [[خدا]] ایمان داشته، تسلیم او باشد، مُسلم باید به کتب الهی، [[پیامبران]]، [[ملائکه]]، [[معاد]] و [[قضا و قدر]] ایمان داشته باشد. | |||
# '''[[ایمان]]؛''' مومن کسی است که خداوند او را با خصال ایمانی آراسته است. که ایمان دو قسم ظاهری و باطنی دارد. | |||
# '''احسان؛''' محسن کسی است که عمل قلبی و بدنی، حال و قولش در احسن وجه قرار دارد. | |||
# '''ایقان؛''' موقن کسی است که اسرار غیوب، حکم و آیات الهی بر او منکشف شده باشد. | |||
==== مقامات سلوک ==== | |||
# مقام توبه؛ | |||
# مقام صبر؛ | |||
# مقام شکر؛ | |||
# مقام رجا؛ | |||
# مقام خوف؛ | |||
# مقام زهد؛ | |||
# مقام توکل؛ | |||
# مقام رضا؛ | |||
# مقام محبت. | |||
=== عرفان نظری === | |||
در عرفان نظری، انسان جایگاه ویژه‌ای دارد و رتبۀ او به لحاظ وجودی از همۀ موجودات بالاتر است. تا جایی که عارفان، مقصود اصلی از ایجاد عالَم را عالَم انسانی و نشئه وی می‌دانند. بحث خلافت الهی در [[قرآن]] و حمل امانت ([[امامت]]) توسط انسان اختصاص به این مرتبه دارد. | |||
== آداب طریقت == | == آداب طریقت == | ||
=== آداب مرید === | === آداب مرید === | ||
سید محمد | [[سید محمد ماضی ابوالعزائم|سید محمد ماضی]]، اهل [[تصوف]] را دارای سه طبقه مریدِ طالب، متوسطِ سالک و واصل می‌داند. | ||
=== ذکر === | === ذکر === | ||
«ذکر» نزد صوفیه از مهم‌ترین عبادات است. یکی از آداب صوفیانه که به‌خصوص در میان [[اهل‌سنت]] مرسوم است، مراسم «حضرة» یا همان ذکر دسته‌جمعی می‌باشد. | «ذکر» نزد صوفیه از مهم‌ترین عبادات است. یکی از آداب صوفیانه که به‌خصوص در میان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مرسوم است، مراسم «حضرة» یا همان ذکر دسته‌جمعی می‌باشد. | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سماع.jpg|جایگزین=سماع|بندانگشتی|سماع]]</div> | |||
=== سماع === | === سماع === | ||
استماع اشعار حکیمانه پس از مجلس ذکر که با صوت خوشی خوانده شود به یک رسم تبدیل شده و مؤسس عزمیه آن را «سماع» صحیح می‌نامد. | استماع اشعار حکیمانه پس از مجلس ذکر که با صوت خوشی خوانده شود به یک رسم تبدیل شده و مؤسس عزمیه آن را «سماع» صحیح می‌نامد. | ||
=== موالید === | === موالید === | ||
برگزاری احتفال (جشن) در مناسبت‌هایی که برای آنها اهمیت دارد، همچون جشن میلاد [[ | برگزاری احتفال (جشن) در مناسبت‌هایی که برای آنها اهمیت دارد، همچون جشن میلاد [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم (صل الله علیه وآله)]] که طرق صوفیه از 25 [[صفر المظفر|صفر]] تا [[12 ربیع الاول]] حضور چشم‌گیری در این جشن دارند. | ||
=== لیالی اهل‌بیت === | === لیالی اهل‌بیت === | ||
یکی از | یکی از آداب طریقت عزمیه، برگزاری منظم جلسات یاد [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیهم‌السلام)]] با عنوان لیالی اهل‌بیت است<ref>این جلسات به‌صورت ماهیانه و در شام جمعه برگزار می‌شود.</ref> که در آن محفل به مدح و ثنا و [[توسل]] و درخواست [[شفاعت]] از اهل‌بیت می‌پردازند عقیده به [[توسل]] و [[شفاعت]] از زمان مؤسس این طریقت در میان آنها رواج داشته است. | ||
== آثار طریقت == | |||
مؤسس این طریقت در حوزه‌های مختلف علوم دینی مطالعات بسیاری داشته و آثار زیادی در موضوعات متعددی نگاشته است<ref>برخی از این کتاب‌ها به‌صورت کتابچه و جزوه هستند که برای مریدان نگاشته شده است.</ref> از جمله: | |||
* '''الطریق الی الله'''؛ | |||
* '''جوامع الکلم'''؛ | |||
* '''مذکرة المرشدین و المسترشدین'''؛ | |||
* '''معارج المقربین'''؛ | |||
* '''شراب الارواح من فضل الفتاح''' و ... . | |||
با وجود اینکه سایر مشایخ همانند [[سید محمد ماضی ابوالعزائم]] از مطالعات غنی برخوردار نبودند؛ اما کتاب‌های مهمی نوشته‌اند در این میان می‌توان به دو اثر از ''سید عزالدین ابوالعزائم'' با نام‌های: | |||
'''«ایها القرنیون هلا فقهتم»''' و «'''اسلام الصوفیة هو الحل لا اسلام الخوارج'''» یاد کرد. | |||
== رویکرد تقریبی در عزمیه == | == رویکرد تقریبی در عزمیه == | ||
مؤسس طریقه، [[جهان اسلام]] را یک «کلِ» به‌هم‌پیوسته می‌دید. او [[اسلام]] را به یک جسد تشبیه می‌کرد که [[مسلمانان]] اعضای این پیکرند و نبود هرکدام باعث از بین رفتن این جسد خواهد شد. او به دنبال ترسیم یک مدینه فاضله و در عین حال دست یافتنی برای [[اتحاد]] و عزت [[جهان اسلام]] است. در شهر آرمانی او [[اسلام]] تنها هویت مطرح است و هیچ‌کدام از هویت‌های مذهبی و قومی، رنگی ندارند. وی [[اسلام]] را یک ملت با هویت یکسان می‌پنداشت که دچار مرضِ تفرقه شده است و برای احیای این ملت راه حل‌های داشت. ثمرۀ علمی اندیشۀ مؤسس این طریقه در بروز دیدگاه‌های تقریبی در میان پیروان در زمان حاضر و در نتیجه مواضع این طریقت نسبت به [[تشیع]] | مؤسس طریقه، [[جهان اسلام]] را یک «کلِ» به‌هم‌پیوسته می‌دید. او [[اسلام]] را به یک جسد تشبیه می‌کرد که [[مسلمانان]] اعضای این پیکرند و نبود هرکدام باعث از بین رفتن این جسد خواهد شد. او به دنبال ترسیم یک مدینه فاضله و در عین حال دست یافتنی برای [[اتحاد]] و عزت [[جهان اسلام]] است. در شهر آرمانی او [[اسلام]] تنها هویت مطرح است و هیچ‌کدام از هویت‌های مذهبی و قومی، رنگی ندارند. وی [[اسلام]] را یک ملت با هویت یکسان می‌پنداشت که دچار مرضِ تفرقه شده است و برای احیای این ملت راه حل‌های داشت. ثمرۀ علمی اندیشۀ مؤسس این طریقه در بروز دیدگاه‌های تقریبی در میان پیروان در زمان حاضر و در نتیجه مواضع این طریقت نسبت به [[تشیع]] ارائه شده که عبارتند از: | ||
=== الف. هویت جامعۀ اسلامی === | |||
شمارش عناصر هویت‌ساز جامعۀ اسلامی نیاز به پژوهش‌های میدانی و گسترده دارد. در این مجال عناصری که در اندیشۀ [[سید محمد ماضی ابوالعزائم|ابوالعزائم]] مورد کاوش قرار گرفته را برمی‌شماریم: | |||
* حقوق و قانون مشترک؛ | |||
* وطن؛ | |||
* نسب و حسب؛ | |||
* حاکمیت سیاسی؛ | |||
* زبان؛ | |||
* اقتصاد؛ | |||
* فرهنگ و عواطف مشترک. | |||
=== ب. جایگاه اهل‌بیت === | |||
در این طریقه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دارای جایگاه ممتاز هستند. بزرگان این طریقت در کتب، مراسم، اذکار و عقایدشان اهتمام ویژه‌ای به اهل‌بیت دارند. در بعضی از آثار این طریقه از [[قرآن]] به‌عنوان '''«کتاب الله الصامت»''' و از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌عنوان '''«کتاب الله الناطق»''' یاد شده است<ref>ر. ک: ''لجنة البحوث و الدراسات بالطریقة العزمیه، ام الانوار فاطمه الزهراء''، ص 17.</ref>. در طریقت عزمیه از [[علی بن ابی طالب|امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)]]، سیدالوصیین و وارث علم نبی و از [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن (علیه‌السلام)]] و [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]] سیدا شباب اهل الجنه و از [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (علیهاالسلام)]] سیدة نساء العالمین یاد می‌کنند. | |||
==== شرافت اهل‌بیت ==== | |||
عزمیه بر این باورند که خداوند اهل‌بیت (علیهم‌السلام) را به واسطۀ [[آیه تطهیر|آیۀ تطهیر]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا|سوره = احزاب|آیه = 33}} شرافت داده و از حقوق اهل‌بیت (علیهم‌السلام) برمومنان این است که بر اساس آیۀ مودت: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ|سوره = شوری|آیه = 23}} محبت و مودت نسبت به آنها داشت. | |||
{{شعر}}{{ب|نعم انتم حصن الأمان وملجأ|لکل فتی وافاکمُ بمعونة<ref>ترجمۀ شعر: آری شما دژ امن و پناهگاه کسی هستید که به یاری شما می‌آید.</ref>.}}{{پایان شعر}} | |||
محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و دوری از دشمنانشان بر مسلمانان [[واجب]] است و دشمنی اهل‌بیت نشانه دوستی [[شیطان]] است و محبت‌شان نشانۀ موالات رحمن. | |||
{{شعر}}{{ب|اهل‌بیت النبی انتم شموس|اشرقت دائما بغیر غروب<ref>ترجمۀ شعر: ای خاندان پیامبر، شما خورشیدهایی هستید که هیچ‌گاه از تابیدن باز نمی‌ایستند.</ref>. | |||
}}{{پایان شعر}} | |||
=== | === ج. تعامل تقریبی با تشیع === | ||
روحیۀ حاکم بر طریقۀ عزمیه، تلاش برای [[تقریب مذاهب]] و [[اتحاد]] [[جهان اسلام]] است. طریقه عزمیه با [[تشیع]] در بیشتر مسائل اعتقادی اتفاق نظر دارد<ref>ر. ک: مدخل؛ [[عزمیه و شیعه]] در ویکی‌وحدت.</ref>. | |||
== | == عزمیه و سلفیت == | ||
[[صوفیان]] همواره توسط سلفی‌ها به [[بدعت]] در [[دین]] و خرافه متهم می‌شوند. در مقابل، [[تصوف]] از خود دفاع و عقاید سلفی‌ها را برداشتی سطحی و به دور از روح حقیقی دین می‌داند. بر اساس تحلیل‌های پذیرفته شده در [[عزمیه|طریقت عزمیه]]، [[سلفیت]] در مصر یک جریان مصری نیست؛ بلکه در پی دسیسۀ [[انگلستان|انگلیس]] از جانب [[عربستان سعودی]] وارد مصر شده و دلیل این امر نیاز حکومت [[آل‌سعود]] به افزایش عمق نفوذ استراتژیک در مصر است. پیدایش جنبش سلفی در [[مصر]] به اوایل دهۀ دوم قرن بیستم برمی‌گردد. گرچه سال‌ها پیش جنبش اصلاح دینی توسط [[سید جمال الدین اسد آبادی|جمال‌الدین اسدآبادی]] شکل گرفته بود؛ اما جنبش سلفی خود را وامدار این جریان نمی‌دانست و از آن فاصله می‌گرفت<ref>ر. ک: مدخل؛ [[عزمیه و سلفیت]] در ویکی‌وحدت.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
* [[سید محمد ماضی ابوالعزائم]] | |||
* [[عزمیه و سلفیت]] | |||
* [[عزمیه و شیعه]] | |||
* [[شاذلیه]] | |||
* [[تصوف]] | * [[تصوف]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۷۹: | خط ۱۲۳: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* ر. ک: کتاب ''جریان‌های معاصر تصوف در مصر طریقت عزمیه؛'' نوشتۀ حمید ساجدیان. | * ر. ک: کتاب ''جریان‌های معاصر تصوف در مصر طریقت عزمیه؛'' نوشتۀ حمید ساجدیان. | ||
{{فرق و مذاهب}} | |||
[[رده:فرق و مذاهب]] | |||
[[رده:تصوف]] | |||
[[رده:مصر]] | |||