ناصر اطروش: تفاوت میان نسخه‌ها

| شاگردان = ابوعبداللّه ولیدی

از میان شاگردان متعدد وی، ابوعبداللّه ولیدی برخی از سخنان و احادیث املا شده او را در کتابی به‌نام الألفاظ گردآوری کرده که تا قرن پنجم موجود بوده است <ref>یحیی ‌بن حسین ناطق‌بالحق، تیسیرالمطالب فی امالی الامام ابی‌طالب، ج۱، ص۱۲۵، لمخرجه و راویه جعفر بن احمد بن عبدالسلام، چاپ یحیی عبدالکریم فضیل، بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵</ref>.  

ابوطالب یحیی‌ بن حسین هارونی نیز در امالی خود ظاهراً دو امالی حسن اطروش، یا امالی او را به دو طریق از شاگردان اطروش، در اختیار داشته و مطالبی از آن نقل کرده است<ref>یحیی ‌بن حسین ناطق‌بالحق، تیسیرالمطالب فی امالی الامام ابی‌طالب، ج۱، ص۱۳۵، لمخرجه و راویه جعفر بن احمد بن عبدالسلام، چاپ یحیی عبدالکریم فضیل، بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵</ref><ref>یحیی ‌بن حسین ناطق‌بالحق، تیسیرالمطالب فی امالی الامام ابی‌طالب، ج۱، ص۱۳۹، لمخرجه و راویه جعفر بن احمد بن عبدالسلام، چاپ یحیی عبدالکریم فضیل، بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵</ref>.

از دیگر شاگردان مشهور حسن اطروش، ابوالحسن علی‌ بن مهدی مامطیری (مؤلف کتاب نزهةالابصار) و حسین‌ بن هارون حسینی (عالم امامی ساکن در آمل) بودند<ref>ابن ابی‌الرجال، مطلع‌البدور و مجمع‌البحور فی تراجم رجال الزیدیة، ج۲، ص۲۲۱ـ ۲۲۲، چاپ عبدالرقیب مطهر محمد حجر، صعده، یمن ۱۴۲۵/۲۰۰۴</ref>.  

یکی از زیدیان طبرستان درباره اخبار و احوال ناصر اطروش کتابی نوشته بوده که نسخه‌ای از آن را علی‌ بن بلال آملی داشته<ref>احمد بن ابراهیم حسنی، المصابیح، تتمیم آملی، ص۶۰۵، چاپ عبداللّه حوثی، صنعا ۱۴۲۳/ ۲۰۰۲</ref> و این کتاب تا قرن هشتم موجود بوده است.

[[سید بن طاووس|ابن‌طاووس]] <ref>ابن‌طاووس، فرج‌ المهموم فی تاریخ علماءالنجوم، ج۱، ص۱۷۵ـ۱۷۶، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش</ref> از کتاب دیگری در اخبار اطروش که در اختیارش بوده، یاد کرده و مطلبی از آن نقل نموده است.

در منابع زیدی ، قول به جواز دو امام در یک زمان، به عنوان نظر خاص حسن اطروش نقل شده است، که قیامش در طبرستان هم‌زمان با تأسیس دولت الهادی الی‌الحق یحیی‌ بن حسین (متوفی ۲۹۸)، بنیان‌گذار سلسله زیدیانِ یمن، بود<ref>یحیی ‌بن حسین ناطق‌بالحق، الافادة فی تاریخ الائمةالسادة، ج۱، ص۴۳، چاپ محمدکاظم رحمتی، تهران ۱۳۸۷ش</ref><ref>حُمید بن احمد محلّی، الحدائق الوردیة فی مناقب ائمة الزیدیة، ج۲، ص۴۳ـ۴۴، چاپ مرتضی‌ بن زید محطوری حسنی، صنعا ۱۴۲۳/۲۰۰۲</ref>.  

آثار حسن اطروش را افزون بر سیصد کتاب دانسته‌اند، که محلّ تردید است<ref>حسن اطروش، الاحتساب، چاپ عبدالکریم احمد جدبان، صعده، یمن ۱۴۲۳/ ۲۰۰۲</ref><ref>مجدالدین حسنی مؤیدی، التُّحَفُ شرح‌الزُّلَف، ج۱، ص۱۸۶، صنعا ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷</ref>.  

ابن‌ندیم<ref>ابن‌ندیم (لایپزیگ)، ج۱، ص۱۹۳</ref> تألیف صد کتاب را به او نسبت داده و خود برخی از آن‌ها را که دیده یاد کرده است<ref>حسن اطروش، الاحتساب، مقدمه جدبان، ص۱۵ـ۱۶، چاپ عبدالکریم احمد جدبان، صعده، یمن ۱۴۲۳/ ۲۰۰۲</ref><ref>علی موسوی‌نژاد، تراث‌الزیدیة، ج۱، ص۶۹، قم ۱۳۸۴ش</ref>.[[نجاشی]]<ref>احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۵۷، چاپ موسی شبیری‌زنجانی، قم ۱۴۰۷</ref> به چند اثر او اشاره کرده است.

از میان نوشته‌های متعدد او<ref>محمد بن احمد دیلمی، کتاب قواعد عقاید آل [[محمد]] (ص)، ج۱، ص۴۵، نسخه عکسی در مجموعه طاووس یمانی، ش ۶۱، تهران: وزارت امورخارجه، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی</ref> عبدالکریم احمد جدبان کتابهای البساط (صعده ۱۴۱۸) در کلام و عقیده زیدیان و کتاب الاحتساب (صعده ۱۴۲۳) درباره حِسْبه را به چاپ رسانده است.

عالمان زیدی به تدوین آرای فقهی حسن اطروش و نگارش شروح بر کتابهای او علاقه فراوانی داشته‌اند، که از جمله آنهاست: کتاب الحاصر فی فقه الناصر، تألیف ابوالحسین هارونی (متوفی ۴۱۱)<ref>ابن ابی‌الرجال، مطلع‌البدور و مجمع‌البحور فی تراجم رجال الزیدیة، ج۳، ص۲۲۰، چاپ عبدالرقیب مطهر محمد حجر، صعده، یمن ۱۴۲۵/۲۰۰۴</ref> الموجز، نوشته ابوالقاسم بستی؛ و از همه مهم‌تر کتاب الابانة، نوشته ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی (متوفی ۴۵۵).

شرح‌نویسی بر کتاب الابانة، در میان زیدیان ناصری گیلان بسیار متداول بوده است <ref>عبداللّه‌ بن عیسی افندی‌اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض ‌الفضلاء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱</ref> که حکایت از اهمیت این اثر در تدوین فقه حسن اطروش دارد.

از کتاب الابانة چندین نسخه خطی باقی‌مانده است<ref>ابراهیم‌ بن قاسم شهاری، طبقات الزیدیة الکبری، ج۲، ص۱۱۱۴، قسم۳: بلوغ‌المراد الی معرفة الاسناد، چاپ عبدالسلام وجیه، عمان ۱۴۲۱/ ۲۰۰۱</ref>.  

در نیمه دوم سده هفتم، علی‌ بن ابی‌جعفر پیرمرد دیلمی کتابی نوشت با عنوان المُغنی فی رؤوس مسائل الخلاف بین الامام الناصرللحق و سائر فقهاء اهل‌البیت، درباره آرای حسن اطروش، که در این اثر اختلاف آرای او را با دیگر علویان و مذهب یامذاهب چهارگانه [[اهل سنّت]] بیان کرده است.

بعد‌ها ابوالفضل جعفر بن محمد بن حسین (متوفی ۳۵۰) ــ که پدرش، محمد الفارس، داماد ناصر اطروش بود <ref>ابن‌اسفندیار، تاریخ طبرستان، ج۱، ص۱۰۲، چاپ عباس اقبال‌آشتیانی، تهران ۱۳۲۰ش</ref> ــ در هوسم امارتی محلی تشکیل داد که به امارت محلی خاندان ثائریان شهرت دارد و افرادی از این خاندان، امارت شهر هوسم را، که یکی از مهم‌ترین مراکز قدرت پیروان ناصریه بود، بیش از یک سده در اختیار داشته‌اند<ref>یحیی‌ بن حسین شجری، سیرةالامام المؤید بالله احمد بن الحسین‌الهارونی، ج۱، ص۵۲، چاپ صالح عبداللّه احمد قربان، صنعا ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳</ref><ref>یحیی‌ بن حسین شجری، سیرةالامام المؤید بالله احمد بن الحسین‌الهارونی، ج۱، ص۶۴ـ۶۶، چاپ صالح عبداللّه احمد قربان، صنعا ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳</ref>.