عرش: تفاوت میان نسخه‌ها

طبق اين تفسيرهاى سه‌گانه، مفهوم" عرش" بازگشت به صفات ذات پاك پروردگار دارد، نه يك وجود خارجى ديگر.

بعضى از رواياتى كه از طرق اهل بيت ع رسيده است نيز همين معنى را تاييد مى‏‌نمايد، مانند حديثى كه" حفص بن غياث" از امام صادق ع نقل مى‌‏كند كه‏ از امام ع درباره تفسير" وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ‏" سؤال كردند، فرمود:" منظور علم او است" و در حديث ديگرى از همان امام ع" عرش" را به معنى علمى كه انبيا را بر آن واقف كرده، و" كرسى" را به معنى علمى كه هيچ‌كسی را از آن آگاه نكرده است تفسير کرده است، در حالى كه بعضى ديگر از مفسران با الهام گرفتن از روايات ديگرى" عرش" و" كرسى" را به دو موجود عظيم از مخلوقات پروردگار تفسير كرده‌‏اند.

از جمله بعضى گفته‌اند: منظور از عرش مجموعه عالم هستى است.

و گاه گفته‌‏اند مجموعه اين زمين و آسمان در درون كرسى قرار دارد، بلكه آسمان و زمين در برابر كرسى همچون حلقه انگشترى است در يك بيابان پهناور، و كرسى در برابر عرش نيز همچون حلقه انگشترى است در يك بيابان وسيع. و گاه" عرش" را بر قلب انبيا و اوصيا و مؤمنان كامل اطلاق كرده‏اند، چنان كه در حديث آمده است: ان قلب المؤمن عرش الرحمن:" قلب مؤمن عرش بزرگ خدا است"!و نيز در حديث قدسى نقل شده است: لم يسعنى سمائى و لا ارضى و وسعنى قلب عبدى المؤمن:

" آسمان و زمين من وسعت وجود مرا ندارد ولى قلب بنده مؤمن من جايگاه من است.<ref>ر. ک. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه ج 20 ص 35</ref>

عرش در روایات با تعابیر مختلفی بیان شده است از جمله اینکه عرش بر دوش فرشتگان مقربان الهی قرار گرفته است و نیز شمایل تمام موجودات جهان در عرش نقش بسته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۷۰.</ref>

برخی از مذاهب اهل سنت همچون اشاعره و اهل حدیث معتقدند که به مفاهیمی مانند عرش و کرسی تنها باید ایمان آورد و از تفکر درباره آن پرهیز کرد.<ref>بیات مختاری، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، ص۵۳.</ref> خداوند بر عرش قرار دارد؛ ولی مفهوم آن برای ما معلوم نیست.<ref>دانشنامه قرآنی، ج ۴۹، مدخل عرش، ص۱۴۴۶</ref>

از مالک بن انس نقل شده است که می‌گوید: جمله نشستن خداوند بر روی عرش جمله ای است که دارای مفهوم است اما تفسیر آن قابل فهم نیست و نیز پرسش درباره آن از بدعت است اما ایمان به آن واجب است. <ref>احمدی، «اندیشه کلامی سنایی درباره عرش»، ص۷.</ref>  

معتقدان به مادی بودن عرش تحلیل های مختلفی از خود ارائه دادند. مثلا ظاهرگرایان و حشویه معتقدند که عرش الهی مکانی است وسیع که خداوند بر آن تکیه کرده و به تدبیر امور هستی مشغول است.<ref>دانشنامه قرآنی، ج۴۹، مدخل عرش، ص۱۴۴۶.</ref> برخی می‌گویند که عرش از چهار سمت به مقدار چهار انگشت گسترده شده است و زیر خداوند صدایی چون رحل آهنی به گوش می‌رسد.<ref>موسوی مبلغ، «ظاهر نگری در آیات صفات»، ص۸.</ref> برخی از جسم‌گرایان معتقدند عرش و کرسی دو جسم وسیع و بزرگ کیهانی‌اند.<ref>بیات مختاری، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، ص۷۱.</ref> و عده اندکی نیز گفته‌اند عرش و کرسی همان سیاره «زحل» و «مشتری» هستند.<ref>بیات مختاری، «عرش خدا و تفاوت آن با کرسی»، ص۷۰.</ref>بعضی دیگر می‌گویند که در روز قیامت خداوند بر عرش می‌نشیند و فرشتگان او را حمل می‌کنند به گونه‌ای که همه آن را مشاهده می‌کنند.<ref>مختاری، «عرش الهی، واگرایی و همگرایی آن با کرسی»، ص۵۱.</ref> برخی از فلاسفه مسلمان عرش الهی را «فلک‌الافلاک» که همان فلک نهم در نظام فلسفی است می‌دانستد. <ref>بی نام، «تفسیر قرآن مجید، سوره رعد آیه ۲»، ص۸.</ref>

از نگاه معتزله و برخی از مفسران امامیه چیزی به نام عرش در خارج وجود ندارد و عرش به معنای کنایه از امور دیگری است.<ref>بی‌نا، «آیات عرش و کرسی» در فرهنگ نامه علوم قرآن، ص۹۱.</ref> اما اینکه کنایه از چیست دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. گروهی معتقدند: عرش سراسر جهان هستی است و نشستن خداوند بر آن، کنایه از تدبیر الهی بر تمام امور است.<ref>بی نام، «تفسیر قرآن مجید، سوره رعد آیه ۲»، ص۱۰.</ref> عده‌ای دیگر می‌گویند: کرسی کنایه از دنیای مادی و عرش کنایه از جهان مافوق ماده است.<ref>مکارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، ۱۳۶۹ش، ج ۲۰، ص۳۸.</ref> شیخ صدوق عرش را به علم بی‌پایان پرودگار تفسیر کرده است.

<ref> شیخ صدوق، معانی الأخبار، ترجمه محمدی شاهرودی، ۱۳۷۷ش، ص۶۷.</ref> برخی دیگر نیز آن را کنایه از فرمانروایی، حاکمیت و مالکیت خداوند می‌دانند.<ref>معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۲۵.</ref> علامه طباطبایی معتقد است عرش مرحله تکامل یافته‌ای از عوالم وجود بوده و مرکز فرماندهی جهان و محل صدور دستورات الهی بوده و نشستن خداوند بر عرش نیز کنایه از تدبیر جهان و علم او به تمام امور است.

<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۲۹۸.</ref>

نام عرش در دیگر ادیان نیز آمده است و گاهی به معنای آسمان است و بیان شده است که به آسمان قسم یاد نکنید چون آسمان عرش خداوند است. <ref>کتاب مقدس، کتاب متی، باب ۵، آیه۳۵.</ref> و گاهی به معنای تختی آمده است که دارای چرخ است و خداوند روی آن نشسته است. <ref>کتاب مقدس، کتاب حزقیال، باب ۱، آیه ۲۶.</ref> در حالی که عرش و چرخ‌های آن از آتش ملتهب شده‌اند.<ref>کتاب مقدس، کتاب دانیال، باب۷، آیه۹.</ref> در کتاب پادشاهان از تورات نیز از فرشتگانی یاد شده است که در سمت راست و چپ بر سریر(عرش) الهی نشسته‌اند. <ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب۲۲، آیه۱۹.</ref> علاوه فرشتگان سرافین نیز در اطراف تخت پروردگار به تسبیح پروردگار مشغول هستند.