محمد تقی قمی: تفاوت میان نسخه‌ها

وی دروس ابتدایی را در تهران فرا گرفت و به حفظ قرآن و یادگیری زبان و ادبیات عربی پرداخت. پس از سپری کردن دوره تحصیلات دبیرستان به مدرسه عالی ادبیات راه یافت و در خلال آن به فراگیری زبان فرانسوی پرداخت و همزمان به تحصیل علوم دینی هم مشغول شد و زیر نظر اساتید برجسته، در علم فقه، اصول، کلام و سایر علوم دینی به آموزش و پژوهش پرداخت. وی در ادامه تلاشهای علمی­اش علاوه بر سه زبان فارسی، عربی، فرانسوی، با زبان انگلیسی هم آشنا شد از این رو، به منابع وسیعی دسترسی داشت و با احاطه بر آنها همواره بر اندوخته­‌های علمی­‌اش می­افزود و پس از چندی به درجه استادی رسید و در عرصه علمی ـ فرهنگی فعالیت خوبی را ارائه داده است.<br />

'''محمدتقی قمی''' (۱۲۸۹-۱۳۶۹ش) روحانی [[وحدت اسلامی|وحدت‌گرای]] شیعه است که معتقد بود تنها راه برای ایجاد امت واحد اسلامی، اتحاد فرهنگی مسلمانان است که از طریق گفتگوی عالمان مذاهب اسلامی حاصل می‌شود. به همین منظور، وی [http://wikivahdat.com/wiki/دارالتقریب_بین_المذاهب_الاسلامیة دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة] را تأسیس نمود. از مهمترین آثار فعالیت ایشان، به رسمیت شناخته‌شدن مذهب شیعه از سوی دانشگاه الازهر مصر بود.  

وی برای عملی ساختن اندیشه خود در حالی که 27سال سن داشت مصر را که یکی از بزرگترین پایگاه­های دینی اهل سنت است به عنوان مبدأ حرکت برگزید و فعالیت­های خود را آغاز کرد. در خلال اقامتش در مصر، با متفكران و اندیشمندان مختلف در دانشگاه الازهر ارتباط برقرار كرد كه هر یك از آنان نسبت به شخصیت علمی، ادبی، و اخلاص و مودت به وی ابراز علاقه نموده اند.

دغدغه تقریب مذاهب اسلامی و وحدت بین مسلمین زمینه ساز شکل گیری و در نهایت تأسیس "موسسة دارالتقریب" به وسیله‌ی وی در سال 1947م (1325هـ .ش) در کشور مصر شد.

محمدتقی قمی به همراه جمعی از عالمان شیعی و سنی و با جلب حمایت آیت‌الله بروجردی، به منظور اتحاد فرهنگی مسلمانان و آشنایی مذاهب اسلامی با یکدیگر، در مصر دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة را تأسیس نمود.

شیخ [[محمود شلتوت]]، رییس دانشگاه الازهر در آن دوره که خود نیز از بنیان‌گذاران دارالتقریب بود، به جواز عمل کردن مطابق با فقه شیعهٔ امامیه حکم داد. وی در جواب به استفتایی در مورد قرار دادن مکاتب شیعه اثنی عشری و زیدیه در بین مکاتب اسلامی، بیان می‌کند که اسلام منحصر به  پیروی از مکتب خاصی نیست و می‌توان از یک مکتب به مکاتب دیگر منتقل شد. شیخ شلتوت در قسمتی از این فتوا می‌گوید: «مکتب جعفری معروف به مذهب امامی اثنی عشری، مکتبی است که شرعاً پیروی از آن مانند پیروی از مکتب‌های اهل سنت جایز می‌باشد. سزاوار است مسلمانان این حقیقت را دریابند و از تعصب ناحق و ناروایی که نسبت به مکتب معینی دارند، دوری گزینند».<ref name=":2">عبدالكريم بى‌آزار شيرازى، همبستگی مذاهب اسلامی: مقالات علمی بیست تن از دانشمندان مذاهب اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۸۷.</ref> شیخ شلتوت برای محمد تقی قمی احترام خاصی قائل بود به گونه‌ای که در یکی از نامه‌های خود چنین می‌نویسد: «شیخ محمدتقی قمی، پیشوای مصلح و برادر من، نخستین کسی است که علما را به مسأله تقریب دعوت کرد و به خاطر آن (از ایران به مصر) هجرت نمود. آن قدر به او (شیخ محمدتقی قمی) ایمان دارم که در آخرت حاضرم، هر جا که او را بردند با او بروم، حال هر کس می­خواهد بپسندد یا نپسندد».

نگاه اجمالی به تلاش شصت ساله علامه شیخ محمدتقی قمی بیانگر اهتمام ویژه وی به مسأله تقریب میان مذاهب اسلامی است. لیکن پیش از پرداختن به زوایای گوناگون آن، شایسته است به زمینه­های روی­آوری وی به تقریب اشاره­ای شود. وی همانند دیگر مصلحان امت اسلامی از وضعیت نابهنجار عمومی جامعه اسلامی به ویژه درگیری­های میان شیعه و سنی رنج می­برد. به ویژه آن که در زمان وی حادثه دردناک کشتن (اعدام) یک حاجی ایرانی از ذریه پیامبر(صلی الله علیه وآله) به اتهام اهانت به کعبه مکرمه اتفاق افتاد. اجمال آن چنین بود که یکی از حجاج ایرانی در اثناء طواف، حالش به هم خورد، و نتوانست از میان طواف کنندگان خودش را بیرون کشد، دامن پیراهنش را جمع کرد و آنچه را که بالا آورده بود در آن ریخت تا مبادا، مطاف و مسجد الأرض آلوده گردد، سپس با سرعت خواست از مسجد خارج گردد که پلیس وی را دستگیر کرده، از آنچه که در دامنش بود، پرسید و چون وی نتوانست به عربی سخن گوید تلاش کرد به زبان فارسی جریان را به او بفهماند ولی نتوانست او را متوجه سازد. پلیس وی را تحویل دادگاه داد و در آن زمانها یا مترجمان فارسی زبان نبودند یا آنان پیگیری نکردند و بر اساس اوهام و خیالبافیهای خود و برداشتهای نادرستی که از ایرانی و شیعه داشتند، تصور کرده­اند که همه ایرانیها جهت حج به نجف و کربلا می­روند و آمدن آنها به مکه فقط برای اهانت کردن بیت الله الحرام است! و سپس نتیجه گرفتند که این شخص قصد داشت کعبه را نجس و اهانت کند، لذا، حکم اعدام صادر کردند ... و با اجرای حکم، گردنش را زدند! این حادثه دردناک، روح و جان شیخ محمدتقی را تکان داده است و وی را واداشت تا به کار بزرگی پردازد که بتواند میان مذاهب مختلف، آشتی و روح محبت و مودّت ایجاد کند و عوامل تفرقه و کینه را از میان بردارد.

محمدتقی قمی معتقد بود اگر درست به ریشهٔ نام دو مذهب شیعه و سنی توجه کنیم، تمام مسلمانان را شیعه می‌­یابیم، زیرا همگی دوستدار خاندان پیغمبرند و همگی را نیز اهل ­سنت مییابیم زیرا کلیهٔ مسلمانان، هر سنت و دستوری از طریق مطمئنی از پیغمبر گرامی (ص) وارد شده باشد، لازم الاجرا می‌د­انند. بنابراین ما همگی سنی، شیعه، قرآنی و محمدی (ص) می‌­باشیم. از دیدگاه وی حکمت خداوند بر این قرار گرفته است که مسلمانان همگی در اصول با یکدیگر مشترکند. او معتقد بود تمامی مذاهب اسلامی، در ایجاد فرهنگ اسلامی و رشد و نمو و تعالی اسلام سهیم بوده‌­اند و مسلمانان از اختلاف فکری ضرر نمی‌کنند؛ وی می‌گفت «مسلمانان زمانی از اختلاف ضرر می‌کنند که اختلاف منجر به قطع رابطه و ترک برادری گردد». وی اهل تساهل و تسامح بود و هدف از اتحاد فرهنگی بین مسلمانان را، توافق در اصولی اساسی و ضروری دین بیان می‌داشت. در مورد فروعات و مباحث دیگر تلاش او بر یافتن نظر مشترک بر اساس حقیقت‌جویی بود: «اگر هم اختلاف باقی ماند، هر یک دیگری را معذور و ماجور بداند نه این که همدیگر را تکفیر کنیم».

وی در هشتاد سالگی در ۱۳۶۹ش (مطابق با ۱۹۹۰م) در پاریس وفات یافت. برخی بر این باورند که چون وی برای إحیای دارالتقریب و تقویت وحدت شیعه و سنی، مجددا راهی مصر بود، به‌واسطه مخالفان به قتل رسید. تشییع و تدفین قمی در روز ۱۸ شهریور ۱۳۶۹ش انجام گرفت و طبق وصیتش در امامزاده عبدالله تهران به خاک سپرده شد.

1- فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره1.  

2ـ اتحاد و انسجام، مؤسّسه امام هادی(علیه السلام)، انتشارات پیام امام هادی(علیه السلام)، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۶، قم، ایران.  

3ـ پیشینه تقریب، محمدعلی آذرشب / نشر مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴.  

6ـ قصّة التقریب، شیخ محمدتقی قمی، اعداد و تقدیم و ملاحق: سید هادی خسروشاهی، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، الطبعة الأولی، ۱۴۲۸ هـ. ق، طهران، ایران.