اشاعره: تفاوت میان نسخه‌ها

اشاعره (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۳۹

۵۸۹ بایت حذف‌شده ، ‏۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۱

بدون خلاصۀ ویرایش

Salehi.m

confirmed

۵٬۷۴۷

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 ==مبانی اعتقادی اشاعره==
-مکتب اشعری چون سایر مکاتب ویژگی های خاص به خود را دارد از جمله مشخصه بارز مکتب اشعری توجه شدید به توحید افعالی یا توحید در خالقیت و نیز انکار حسن و قبح عقلی و اثبات آن از طریق شرع است
+به طور کلی باید گفت مکتب اشعری چون سایر مکاتب مبانی اعتقادی خاصی دارد. از جمله مشخصه بارز مکتب اشعری توجه شدید به توحید افعالی یا توحید در خالقیت و نیز انکار حسن و قبح عقلی و اثبات آن از طریق شرع است.
-مکتب اشعری به اصول اعتقادی بر محور برخی از اصول می چرخد.عناوین مهم ترین اصول اعتقادی اشاعره.
-اشاعره صفات خدا را زاید بر ذات می دانند. این مکتب در اعتقاد به قضا و قدر سخت معتقدند و  اراده الهی را در همه امور از جمله افعال انسان جاری می کنند و می گویند که انسان کاسب افعال خویش است نه خالق اشاعره به حسن و قبح عقلی اعتقادی ندارند بلکه آن را شرعی می دانند یعنی این که حسن و قبح هر فعلی تابع تشخیص شرع است و هیچ فعلی ذاتا حسن یا قبیح نیست مگر که شرع تشخیص دهد. در اعتقاد اشاعره مطابق با مفاد آیات خداوند در قیامت با چشم دیده می شود و کلام خدا قدیم است و صفات خبری خداوند وقتی قبول است که بدون تشبیه به خدا به مخلوق و بدون تعیین کیبف باشد.
+این مکتب به قضا و قدر سخت معتقدند و  اراده الهی را در همه امور از جمله افعال انسان جاری می کنند و می گویند که انسان کاسب افعال خویش است نه خالق. اشاعره به حسن و قبح عقلی اعتقادی ندارند بلکه آن را شرعی می دانند یعنی این که حسن و قبح هر فعلی تابع تشخیص شرع است و هیچ فعلی ذاتا حسن یا قبیح نیست مگر که شرع تشخیص دهد. در اعتقاد اشاعره مطابق با مفاد آیات خداوند در قیامت با چشم دیده می شود و کلام خدا قدیم است و صفات خبری خداوند وقتی قبول است که بدون تشبیه به خدا به مخلوق و بدون تعیین کیبف باشد.
 ==اشاره به برخی از عقاید اشاعره==
-- پرهیز از تشبیه وتجسیم : در بحث صفات خبری که مسأله‌ای مهم در عقائد است، شیخ اشعری، هم گروهی را که مایلند به ظواهر قرآن وسنت عمل کنند، در نظر می‌گیرد تا خدشه‌ای به ظاهر آیات و روایات وارد نشود وهم روش اهل تنزیه را لحاظ کرده که معتقدند خدا از هرگونه تشبیه و تجسیم وآثار مادی منزه است، لذا این نظریه را مطرح کرده که «خداوند صفات خبری را به همان معانی لغوی آنها داراست ولی کیفیت ندارد.<ref>الابانه عن اصول الدیانه، ص21</ref>
+.اشاعره در مباحث مربوط به صفات خبری معتقدند که خداوند خداوند صفات خبری را به معانی لغوی اش داراست ولی کیفیت آن مجهول است و ما نمی توانیم آن را درک کنیم.<ref>الابانه عن اصول الدیانه، ص21</ref> در این تعریف از ورود به تجسیم و تشبیه پرهیز شده است.
+متکلمان پس از ابو الحسن اشعری بر همین روش بوده اند، اما بعضی از آن ها معتقد به تاویل صفات خبری شدند.<ref>غایه المرام فی علم الکلام (آمدی)، ص127-129</ref> با این حال بعضی چون فخر رازی قائل به لزوم تأویل یا تفویض شده‌اند.<ref>الاربعین فی اصول الدین(رازی)،ج1 ص163</ref>
+. یکی دیگر از عقاید اشاعره در مسأله توحید، جواز رؤیت خدا است. ابو الحسن اشعری  معتقد است که در قیامت می توان خدا را با چشم ظاهر دید.<ref>الابانه عن اصول الدیانه، ص35</ref>وی  برای این ادعا شواهدی از  قرآن و روایات می‌آورد. متکلمان پس از اشعری نیز به پیروی از او  قائل به جواز رؤیت خدا شده‌اند. مثلا فخر رازی در تفسیر آیه  «وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتّى نَرَى اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ» که رؤیت را نفی می‌کند، سعی بر توجیه آن دارد تا  جواز رؤیت را اثبات کند.<ref>مفاتیح الغیب، ج1 ص520</ref>
+وغزالی نیز آن را اثبات می‌کند.<ref>قواعد العقائد، ص169</ref>و باقلانی می گوید چون خدا وجود دارد پس قابل مشاهده است.<ref>تمهید الاوائل وتلخیص الدلائل، ص301</ref>
+.اشاعره چون به توحید افعالی سخت اعتقاد دارند و برای انسان هیچ گونه سهمی در امر خلقت قایل نیستند و آن را شرک می دانند بنا بر این  معتقدند خدا فاعل همه افعال بندگان است چه آن افعال خیر باشد یا شر اما چون می بینند که این اعتقاد موجب اتهام آن ها به جبر می شود و به انکار معاد و بهشت و جهنم می انجامد، «نظریه کسب» را مطرح کرد و پاداش وکیفر حاصل «کاسب» بودن انسان دانست.<ref>اللمع ، ص74</ref>
+در این نظریه ابو الحسن اشعری و می توان گفت تمامی متکلمان مذهب اشعری و نیز متکلمان مذهب ماتریدی که آن ها نیز قایل به کسب هستند، میان خلق و فعل تمایز قایل شده اند و معتقدند که خلق منحصر به فاعل الهی است چون توحید در خالقیت راهی را برای خالق یودن دیگر موجودات خصوصا انسان باقی نمی گذارد و در این عرصه هیچ فاعلی جز  خدا شناخته نمی شود زیرا «لا موثر فی الوجودالا الله» اما فعل که به معنایی همان کسب است در این عرصه متکلمان یاد شده قایل به کسب هستند و انسان با قدرت حادثه که آن را خدا به او اعطا می کند می تواند فعل را کسب کند و این مقدار اختیار او را نسبت به افعالش مسئول می کند. البته ابو الحسن اشعری در تعریف کسب به پایین ترین حد اختیار نسبت به عباد بسنده می کند اگر چه متکلمان پس از وی چون باقلانی،<ref>تمهيد الأوائل في تلخيص الدلائل، ص323- 342</ref> و  غزالی،<ref>قواعد العقائد، ص197-200</ref> و نیز جوینی و فخر رازی و دیگر متکلمان اشعری، از کسب تعریفی ارایه می کنند که گویا یک متکلم امامیه از امر بین الامرین تعریف کرده است.
+این تغییرات در تفسیر کسب به گونه ای جدی بوده است که متکلمان اشعری در قرون اخیر چون عبد الوهاب شعرانی، زرقانی، محمد عبده و شیخ شلتوت
+تفسیری از کسب ارایه کردند که می تواند محلی برای تقریب آرای آنان با آرای متکلمان امامیه باشد.
-وبدین ترتیب خواسته است خود را جزء مثبتین صفات خدا و با قید «بلاکیفیه» خواسته جزء منزهین باشد. وبرای این مطلب به کلماتی از گذشتگان استدلال کرده‌‌اند. وعلمای اشاعره بعد از ابوالحسن اشعری نیز برخی همین روش را پیموده‌اند. ولی برخی قائل به تأویل شده‌اند.<ref>غایه المرام فی علم الکلام (آمدی)، ص127-129</ref>وبرخی مثل فخر رازی قائل به لزوم تأویل یا تفویض شده‌اند.<ref>الاربعین فی اصول الدین(رازی)، ج1 ص163</ref>
-این مبانی باعث شده که اشاعره در مباحث توحیدی، اینها را در نظر بگیرند وبرطبق این منهج مشی نمایند وهرجا که ادله‌ی نقلی برخلاف اینها باشد آن را توجیه می‌کنند.
-- جواز رؤیت خدا: یکی دیگر از عقائد اشاعره در مسأله توحید، جواز رؤیت خدا است. شیخ اشعری اگرچه بعد از 40 سال شاگردی در مکتب اعتزال، برای اصلاح عقائد اهل حدیث از اعتزال رو بر گرداند ولی مسأله رؤیت در آن زمان چنان جا افتاده بود که منکر این مطلب خارج از اسلام شناخته می‌شد، لذا با اینکه اشعری تمام صفات مشعر جسمانیت را نفی کرده است و جهت ومکان را از حقتعالی نفی می‌کند ولی با این حال معتقد است خدا قابل دیدن است ودر قیامت با چشم دیده می‌شود.<ref>الابانه عن اصول الدیانه، ص35</ref>
-و برای این مطلب ادله‌ای از آیات قرآن و روایات می‌آورد. تابعان اشعری نیز با اینکه از بزرگان علوم معقول بودند ولی به تبعیت از او به این وادی رفته و قائل به جواز رؤیت خدا شده‌اند. مثلا فخر رازی در تفسیر آیه  «وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتّى نَرَى اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ» که رؤیت را نفی می‌کند، سعی دارد آن را توجیه کند و جواز رؤیت را اثبات کند.<ref>مفاتیح الغیب، ج1 ص520</ref>
-وغزالی با اینکه در تنزیه خدای متعال بیش از دیگران کوشش کرده است ولی نتوانسته از مسأله رؤیت عبور کند، وجواز آن را اثبات می‌کند.<ref>قواعد العقائد، ص169</ref>و باقلانی به دلیل وجود خدا، رؤیت او را جائز می‌داند.<ref>تمهید الاوائل وتلخیص الدلائل، ص301</ref>
-- نظریه خلق اعمال و کسب،: اهل حدیث و اشاعره معتقدند خدا آفریننده همه کارهای بندگان است وهر کار خیر و شری که از بندگان سر بزند خلق خدا واین نظریه را برای حفظ «توحید در خالقیت» بیان کرده‌اند ولی این اعتقاد پی‌آمدی به نام «جبر» دارد که هیچ عاقلی نمی‌تواند به آن ملتزم شود واینکه چطور افعال مخلوق خدا هستند و بندگان مسئول پاداش و کیفر آن می‌باشند. ، و شیخ اشعری متوجه این مطلب بوده و برای فرار از جبر«نظریه کسب» را مطرح کرد، به این معنا که خدا خالق افعال ماست وبندگان خدا کاسب آن هستند، و پاداش وکیفر زائیده «کاسب» بودن انسان است.<ref>اللمع ، ص74</ref> ولی این نظریه چنان مبهم است که شارحان آن، از جمله باقلانی <ref>تمهيد الأوائل في تلخيص الدلائل، ص323- 342</ref> وغزالی <ref>قواعد العقائد، ص197-200</ref> ودیگر علمای اشاعره، هرکدام تفسیری را ازآن ارائه کرده‌اند.
 - نظر اشاعره در مورد قرآن: در مورد قرآن دو مطلب مهم در بین متکلمین مطرح بود ، یکی اینکه کلام خدا صفت ذاتی است یا فعلی؟ ودیگر اینکه، کلام خدا از جمله قران قدیم است یا حادث؟
 معتزله صفت «تکلم» را ذاتی ندانسته و کلام خدا را حادث می‌دانستند. در مقابل، حنابله «تکلم» را صفت ذات دانسته ومعتقد شدند خدا مانند بشر با صوت و حروف سخن می گوید و صفت«تکلم» مانند صفات علم و قدرت قدیم است. وقرآن هم که کلام خداست قدیم است. مکتب اشاعره که برای تعدیل نظریه اهل حدیث قیام کرده بود؛ لذا شعارحنابله که ذاتی بودن و قدیم بودن کلام خدا بود، حفظ کرد ولی مفهوم آن را تغییر داد و گفت: «کلام خدا قدیم است ولی کلام او مانند کلام بشر مرکب از حروف و اصوات نیست، بلکه او دارای کلام نفسی است که قائم به ذات اوست، وکلام لفظی طریقی به کلام نفسی است. وحقیقت کلام همان کلام نفسی است واطلاق کلام بر جمله‌ها نوعی مجاز گویی است.<ref>نهایة الاقدام فی‌علم الکلام ، ص111</ref> وعلمای دیگر اشاعره نیز همین روش را در مورد قرآن پیموده‌اند و کلام اشعری را با عبارات مختلف توضیح داده‌اند.
@@ خط ۴۹: / خط ۵۱: @@
 همان طور که سایر مکاتب کلامی اهل سنت و جماعت از متکلمان شاخصی بر خوردار است مکتب اشعری نیز از این امر مستثنی نیست.
 پس از شیخ ابو الحسن اشعری می توان از افرادی چون  ابو بکر باقلانی، ابو اسحاق اسفرایینی، عبد الملک جوینی، ابو حامد غزالی، فخر الدین رازی، میر سید شریف جرجانی، سعد الدین تفتازانی، عضد الدین ایجی و در قرن های متاخر افرادی چون شعرانی، بیاضی، زرقانی و محمد عبده؛ نام برد.
-==نظریه کسب از منظر اشاعره==
 ==پانویس==