۸۷٬۱۷۲
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '[[حضرت محمد (ص)' به '[[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)') |
|||
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:علوم حدیث.jpg |جایگزین=علوم حدیث]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:علوم حدیث.jpg |جایگزین=علوم حدیث]]</div> | ||
'''علوم حدیث'''، علمی است که توسط آن اقوال و افعال و احوال یا تقریر [[ | '''علوم حدیث'''، علمی است که توسط آن اقوال و افعال و احوال یا تقریر [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|حضرت محمد (صلی الله علیه)]] و [[معصوم|معصومین (علیهالسلام)]] شناخته میشود و چون [[احادیث]] رسیده از آنها، شامل گفتههایشان هم میشود، شامل گفته و نیز نام وسائطی است که کلام مزبور را از وی [[روایت]] کردهاند. میتوان گفت که علم حدیث علم به قوانینی است که به وسیلهٔ آن، احوال سند و متن [[حدیث]] شناخته میشود. | ||
== اهمّ علوم حدیث == | == اهمّ علوم حدیث == | ||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
با دقّت در این دو تعریف، چند مطلب روشن میگردد: | با دقّت در این دو تعریف، چند مطلب روشن میگردد: | ||
# تعریف شیخ بهایی | # تعریف شیخ بهایی کاملتر و جامعتر از تعریف شهید میباشد؛ زیرا اولا شیخ بهایی با آوردن کلمه «سند»، مطالب مربوط به آن را که جزو دانش درایه است، (از قبیل بحث از متصل و منقطع بودن، صحیح و یا موثق و یا ضعیف و یا حسن بودن، مسلسل و یا معنعن بودن حدیث) داخل در این علم کرده است. مگر آنکه بگوییم عبارت «وطرقه» شامل مباحث سندی میگردد. ثانیا در تعریف شیخ بهایی، عبارت «وآداب نقله» آورده شده و این سبب میشود که چگونگی تحمّل حدیث را که از اجزای علم درایه است، شامل گردد (برخلاف تعریف شهید ثانی). | ||
# | # | ||
# تعریف شهید از آن جهت که فاقد کلمه «سند» است، مباحث سندی را دربرنمیگیرد. از این رو، شامل مطالب مربوط به [[علم رجال]] (که خارج از این علم است) نمیگردد. زیرا تنها در علم رجال از سند احادیث بحث میشود (برخلاف تعریف شیخ بهایی که نسبت به برخی از مطالب دانش رجال مانع نیست و شامل آنها نیز میشود). | # تعریف شهید از آن جهت که فاقد کلمه «سند» است، مباحث سندی را دربرنمیگیرد. از این رو، شامل مطالب مربوط به [[علم رجال]] (که خارج از این علم است) نمیگردد. زیرا تنها در علم رجال از سند احادیث بحث میشود (برخلاف تعریف شیخ بهایی که نسبت به برخی از مطالب دانش رجال مانع نیست و شامل آنها نیز میشود). | ||
# ممکن است گفته شود که بحث از سند، در این دو علم با همدیگر تفاوت دارد؛ زیرا بحث سندی در علم رجال، عبارت است از «رسیدگی به صفات فردفرد راویان حدیث» و بحث سندی در علم درایه عبارت است از «بررسی سند، به طور مجموع». توضیح بیشتر این مطلب، در بیان فرقهای این دو علم خواهدآمد. | # ممکن است گفته شود که بحث از سند، در این دو علم با همدیگر تفاوت دارد؛ زیرا بحث سندی در علم رجال، عبارت است از «رسیدگی به صفات فردفرد راویان حدیث» و بحث سندی در علم درایه عبارت است از «بررسی سند، به طور مجموع». توضیح بیشتر این مطلب، در بیان فرقهای این دو علم خواهدآمد. | ||
# | # | ||
# به نظر میرسد در این دو تعریف و بسیاری از تعریفهای دیگر، تفاوتی میان دانش درایه و دانش روایت گذاشته نشده، در صورتی که میان علم روایت و علم درایت، تفاوت اساسی وجود دارد. فرق این دو، با بیان نظرات اهل سنّت و نیز تعریف علم فقه | # به نظر میرسد در این دو تعریف و بسیاری از تعریفهای دیگر، تفاوتی میان دانش درایه و دانش روایت گذاشته نشده، در صورتی که میان علم روایت و علم درایت، تفاوت اساسی وجود دارد. فرق این دو، با بیان نظرات اهل سنّت و نیز تعریف علم [[فقه الحدیث]]، روشنتر خواهدشد. | ||
# | # | ||
== فقه الحدیث == | == فقه الحدیث == | ||
از جمله دانشهایی که زیرمجموعه علم حدیث (به معنای عام) واقع شده، [[علم فقه الحدیث]] است. از | از جمله دانشهایی که زیرمجموعه علم حدیث (به معنای عام) واقع شده، [[علم فقه الحدیث]] است. از آنجا که این دانش در بسیاری از کتابهای علوم حدیث ـ بویژه آنچه که مربوط به [[شیعه]] است ـ به طور مستقل مورد بحث واقع نشده، برخی از صاحبنظران متأخّر، این دانش را جدای از درایةالحدیث دانستهاند. از جمله، شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]] مینویسد: | ||
دانش فقه الحدیث، با دانش رجال و درایت در موضوع مخالف است؛ زیرا موضوع دانش فقه الحدیث، عبارت است از تنها متن حدیث. بنابراین، در آن، از شرح لغات حدیث و بیان حالات آن از جهت بودن نص یا ظاهر عام و یا خاص، مطلق و یا مقید، مجمل و یا مبیّن، معارض و یا غیرمعارض، بحث میکند<ref> الذریعة الی تضانیف الشیعة، ج8، ص54.</ref>. | دانش فقه الحدیث، با دانش رجال و درایت در موضوع مخالف است؛ زیرا موضوع دانش فقه الحدیث، عبارت است از تنها متن حدیث. بنابراین، در آن، از شرح لغات حدیث و بیان حالات آن از جهت بودن نص یا ظاهر عام و یا خاص، مطلق و یا مقید، مجمل و یا مبیّن، معارض و یا غیرمعارض، بحث میکند<ref> الذریعة الی تضانیف الشیعة، ج8، ص54.</ref>. | ||
'''نقد و بررسی''' | '''نقد و بررسی''' | ||
این تعریف صاحب ذریعه، در صورتی صحیح است که ما علم درایه را تنها در مباحث مربوط به سند حدیث منحصر بدانیم؛ مثل بحث از | این تعریف صاحب ذریعه، در صورتی صحیح است که ما علم درایه را تنها در مباحث مربوط به سند حدیث منحصر بدانیم؛ مثل بحث از اینکه سند حدیث متّصل است یا منقطع، مسند است یا مرسل، مسلسل است یا معنعن، صحیح است یا موثّق و یا حسن و یا ضعیف ... و مانند اینها. | ||
به نظر میرسد این تعریف، نادرست است؛ زیرا علم درایه (افزون بر مباحث و عوارض مربوط به سند)، شامل مباحث و عوارض مربوط به متن حدیث (از قبیل بحث از مجمل و یا مبیّن بودن، محکم و یا متشابه بودن، مضطرب و یا غیرمضطرب بودن، نص و یا ظاهربودن حدیث) نیز میگردد. همانگونه که در تعریف شیخ بهایی و بسیاری از صاحبنظران این علم، به آن تصریح شده است. | به نظر میرسد این تعریف، نادرست است؛ زیرا علم درایه (افزون بر مباحث و عوارض مربوط به سند)، شامل مباحث و عوارض مربوط به متن حدیث (از قبیل بحث از مجمل و یا مبیّن بودن، محکم و یا متشابه بودن، مضطرب و یا غیرمضطرب بودن، نص و یا ظاهربودن حدیث) نیز میگردد. همانگونه که در تعریف شیخ بهایی و بسیاری از صاحبنظران این علم، به آن تصریح شده است. | ||
== رجال الحدیث == | == رجال الحدیث == | ||
گرچه بسیاری از صاحبان تألیف در دانش رجال ـ بی | گرچه بسیاری از صاحبان تألیف در دانش رجال ـ بی آنکه تعریفی از آن به دست دهند ـ وارد مباحث آن شدهاند، ولی برخی از بزرگان این دانش، تعریفهای گوناگونی از آن کردهاند<ref>از باب نمونه، به معجم الرجال، تألیف آیةالله خویی و یا قاموس الرّجال، تألیف علاّمه شوشتری و یا جامع الرّواة، تألیف مرحوم اردبیلی مراجعه شود.</ref>. از باب نمونه به دو مورد اشاره میکنیم. | ||
صاحب بهجةالآمال مینویسد: | صاحب بهجةالآمال مینویسد: | ||
علم رجال، وضع شده است برای تشخیص راویان حدیث از نظر شخصی، و یا از نظر صفات پسندیده و ناپسند<ref> بهجةالآمال فی شرح زبدةالمقال، ملاّعلی علیاری، بنیاد فرهنگ اسلامی كوشان پور، ج1، ص4.</ref>. | علم رجال، وضع شده است برای تشخیص راویان حدیث از نظر شخصی، و یا از نظر صفات پسندیده و ناپسند<ref> بهجةالآمال فی شرح زبدةالمقال، ملاّعلی علیاری، بنیاد فرهنگ اسلامی كوشان پور، ج1، ص4.</ref>. | ||
[[علامه تهرانی]] در کتاب شریف [[ذریعه]] مینویسد: | [[علامه تهرانی]] در کتاب شریف [[ذریعه]] مینویسد: | ||
دانش رجال، علمی است که در آن از حالات راویان حدیث و صفات | دانش رجال، علمی است که در آن از حالات راویان حدیث و صفات آنها بحث میشود، از آن جهت که آن صفات، در قبول و ردّ گفتار آنها تأثیر دارد<ref>الذریعة، علامه شیخ آقابزرگ تهرانی، چاپخانه مجلس، ج10، ص80.</ref>. | ||
'''نقد و بررسی''' | '''نقد و بررسی''' | ||
خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
در شمار دانشهای زیرمجموعه علم الحدیث، باید از «فهرست شناسی»، «مشیخه شناسی» و دانش «تراجم» یادکرد. جهت روشن شدن حقیقت این علوم، شایسته است گفته شود: بحث درباره زندگی و حالات و صفات رجال دین، اگر از این جهت باشد که راوی حدیث اند، موضوع علم رجال خواهدبود؛ و اگر از این نظر باشد که صاحب کتاب و تألیف و تصنیف اند، موضوع دانش فهرستنگاری را تشکیل میدهد؛ و اگر از آن جهت باشد که در نقل حدیث استاد و صاحب اجازهاند، موضوع دانش مشیخه را فراهم میکند؛ و اگر از آن جهت باشد که این رجال دارای کمالات فردی و آثار وجودی در ابعاد گوناگون سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و مانند آن هستند، موضوع علم تراجم خواهدبود. | در شمار دانشهای زیرمجموعه علم الحدیث، باید از «فهرست شناسی»، «مشیخه شناسی» و دانش «تراجم» یادکرد. جهت روشن شدن حقیقت این علوم، شایسته است گفته شود: بحث درباره زندگی و حالات و صفات رجال دین، اگر از این جهت باشد که راوی حدیث اند، موضوع علم رجال خواهدبود؛ و اگر از این نظر باشد که صاحب کتاب و تألیف و تصنیف اند، موضوع دانش فهرستنگاری را تشکیل میدهد؛ و اگر از آن جهت باشد که در نقل حدیث استاد و صاحب اجازهاند، موضوع دانش مشیخه را فراهم میکند؛ و اگر از آن جهت باشد که این رجال دارای کمالات فردی و آثار وجودی در ابعاد گوناگون سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و مانند آن هستند، موضوع علم تراجم خواهدبود. | ||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://www.pasokh.org/fa/Article/View/7597 برگرفته از سایت اقسام علوم حديث - مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهاتhttps://www.pasokh.org] | [https://www.pasokh.org/fa/Article/View/7597 برگرفته از سایت اقسام علوم حديث - مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهاتhttps://www.pasokh.org] | ||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | [[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] |