شیخ محمود شلتوت (آیت شجاعت) (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

</div>

'''شیخ محمود شلتوت (آیت شجاعت)''' عنوان مقاله‌‌ای برای معرفی اندیشه‌های وحدت‌گرایانهء شخصیت‌ها و پیشگامان تقریب است. این عنوان در بخش پیشگامان تقریب [[فصلنامه اندیشه تقریب]]، [[فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5|شماره پنجم]]، فصل زمستان، سال 1384 منتشر شده‌است.</div>

هنوز هفت بهار از سن محمود نگذشته بود که پدرش دار فانی را وداع کرد و عمویش شیخ عبدالقوی شلتوت سرپرستی او را بر عهده گرفت. از همان ابتدا آثار نبوغ و استعداد وافر در کارهایش آشکار بود؛ بدین سبب عمویش او را برای کسب علم و معارف اسلامی به مکتب‌خانه روستا فرستاد.<br>

شیخ محمود در سال 1328 قمری (1906 م) برای کسب مدارج عالی علم، به شهر [[اسکندریه]] هجرت کرد و در [[دانشکده اسکندریه]]<ref>اين دانشكده از قديم ترين دانشگاه‌های اسكندريه، و زير نظر دانشگاه الازهر مشغول فعاليت است.</ref> مشغول تحصیل شد.<br>

نبوغ علمی و استعداد درخشان وی، مورد تعجّب استادان و دانشجویان قرار گرفت. وی با تلاش بی‌وقفه در سال 1340 قمری (1918 م) موفق به کسب عالی‌ترین مدرک رسمی از دانشکده اسکندریه شد و دانشجوی نمونه دانشکده معرفی شد؛ در حالی که از زندگی او 25 بهار بیشتر نگذشته بود.<br>

تحصیلات و تدریس شلتوت در سال 1341 قمری(1919 م) در [[مصر]] همزمان با انقلاب مردمی مصر به رهبری سعد زغلول<ref>وی از چهره‌های معروف ملی، در مصر به شمار می‌آيد كه روند استقلال مصر را آغاز كرد. دو روز قبل از متاركه جنگ در 1297شمسی برای كسب استقلال به كميسر عالی انگلستان مراجعه كرد؛ امّا درخواست وی پذيرفته نشد؛ بدين سبب برای تسريع در امر اعطای استقلال، حزب «وفد» را تأسيس كرد. پس از مدّتی زغلول و يارانش به وسيله نيروهای انگلستان ابتدا به جزيره مالت و سپس به جزاير سی شِل تبعيد شدند. در پی تأييد قيمومت انگلستان از سوی كنگره ورسای، ملی‌گرايان مصری، بر شدت عمل خود افزودند تا سرانجام، انگليسی‌ها قيمومت خود را فسخ كردند و سلطان فؤاد در جايگاه پادشاه، اداره امور مصر را بر عهده گرفت. پس از مدتی كشور مصر به صورت سلطنت مشروطه درآمد. از اين زمان تا سال 1325 شمسی كه مصر استقلال كامل خود را به دست آورد، مبارزه ای سخت برای كسب قدرت بين شاه و انگلستان از يك طرف، و حزب وفد كه حزب ملی‌گرای دارای اكثريت بود، ادامه داشت. زغلول كه از تبعيد بازگشته بود، با اكثريت قاطع در انتخابات نخستوزيری پيروز شد؛ ولی انگلستان با نخست وزيری وی مخالفت ورزيد و او مجبور شد استعفا كند. وی در سال 1306 شمسی فوت كرد. طلايه داران تقريب، محمد عبده، ص 50).</ref> بود. روستاها و شهرهای مصر سرشار از تظاهرات به حمایت از سعد زغلول و ضد اشغاگران شد. شلتوت نیز بی‌تفاوت نبود و به وظیفه انقلابی‌اش عمل کرد و با زبان و قلمش در خدمت انقلاب مردم مصر بود.<br>

شیخ [[محمّد مصطفی مراغی|محمّد مصطفی مراغی]] که تأثیر عقیدتی شگرفی بر شلتوت داشته است، هنگامی که در سال 1360 قمری (1938 م) ریاست دانشگاه الازهر را بر عهده داشت، مقاله‌ای از شیخ محمود شلتوت مطالعه کرد و به عمق اندیشه، تسلط بر ادبیات عرب و چیره دستی او در نویسندگی پی برد؛ بدین جهت از او برای تدریس در سطوح بالای دانشگاه الازهر دعوت کرد. شلتوت که در دانشکده اسکندریه مشغول تدریس و تربیت شاگرد بود، از این دعوت استقبال و به قاهره عزیمت کرد و در جایگاه استاد در دانشگاه الازهر مشغول تدریس شد.<br>

کامیابی‌های پی در پی او باعث شد که در سال 1361قمری(1939 م) در مقام مدرّس مرحله تخصصی دانشگاه الازهر برگزیده شود.<br>

شلتوت در محضر استادان بسیاری شاگردی کرده است؛ اما سه تن از آنها سهم بیشتری در تربیت و آموزش او داشته‌اند:<br>

وی در رمضان 1364 دار فانی را وداع گفت. پس از تشییع جنازه ای باشکوه، پیکر او را در مقبره سیده نفیسه دفن کردند. مجاهد، 1994 م، ج 1، ص 400).<br>

1. عباس محمود عقاد

عباس محمود عقّاد شاعر، مجدّد، نقّاد و روزنامه نگار معروف مصری در سال 1311 قمری(1889م) در اسوان<ref>اسوان مركز استان اسوان مصر در ساحل رود نيل واقع شده است. سدّ اسوان از بزرگ ترين و مشهورترين سدهای مصر در آن جا قرار دارد. مهم ترين شهرهای آن عبارتند از ادفو، كوم امبو و نصر. المنجد فی الاعلام، 1982 م، ص 45).</ref> دیده به جهان گشود. حرفه اصلی او روزنامه نگاری بود؛ ولی در شعرسرایی هم بسیار تبحّر داشت. اکثر آثار او از جمله دیوان شعر، وحی الاربعین، هدیة الکروان و عابر السبیل در حوزه شعر است. دو کتاب به نام‌های عبقریة محمد و عقبریة عمر درباره سلسله‌ای از اعلام اسلام تألیف کرده است. المنجد فی الاعلام، ص 471).<br>

2. شیخ علی عبدالرزاق<ref>اخبار تقريب، ش 45ـ46، ص 27.</ref>

شیخ مصطفی مراغی در جایگاه روشنفکری اصلاح گر، مصمم بود برنامه‌های اصلاحی خود را در الازهر اجرا کند؛ بدین لحاظ برای جلب نظر دولت مصر، لایحه اصلاحی خود را به دولت وقت تقدیم کرد.<ref>دانشگاه الازهر زير نظر دولت مصر اداره می‌شود و رئيس آن را هم دولت تعيين می‌كند؛ بدين سبب هرگونه تغيير در برنامه‌های آن بايد با اجازه دولت وقت باشد.</ref> شلتوت هم با نوشتن چندین مقاله به حمایت از برنامه‌های مراغی برخاست و برنامه‌های اصلاحی او را گامی در پیشبرد وضعیت فرهنگی و علمی دانشگاه الازهر معرفی کرد.<br>

دربار فاسد و وابسته مصر با این لایحه مخالفت ورزید. پس از این اقدام، مصطفی مراغی برای اعتراض از ریاست دانشگاه الازهر کناره‌گیری کرد. دربار مصر ضمن قبول استعفای مراغی، شیخ محمد ظواهری<ref>شيخ محمد احمدی ظواهری، بيست و نهمين شيخ الازهر، در سال 1296 قمری در شهر «كفر الظواهری» متولّد شد. پس از گذراندن علوم مقدماتی از عالمان بزرگی چون محمّد عبده استفاده و بهره علمی برد. در سال 1349 قمری به رياست حزب وفد برگزيده، و در سال 1351 قمری از طرف فؤاد اوّل به رياست الازهر نايل شد. از وی آثاری بر جای مانده كه برخی از آنها عبارتند از رسالة فی الاخلاق، العلم و العلما، التفاضل بالفضيلة و... وی در جمادی الاولی 1363 فوت كرد. مجاهد، 1994 م، ج 1، ص 359).</ref> را در جایگاه رئیس دانشگاه الازهر برگزید. وی پس از استقرار در مقام ریاست الازهر، تصمیم گرفت برنامه‌های دربار را اجرا کند؛ ولی با مخالفت عالمان روشن ضمیر رو به رو شد. ظواهری که خود را با موجی از مخالفت مواجه دید، برخی از عوامل اصلی این مخالفت را از کار برکنار کرد. از جمله این افراد شیخ محمود شلتوت را در تاریخ 1353 قمری (17 سپتامبر 1931) از سمت خود برکنار کرد.<br>

مسؤولان الازهر پس از مدّتی متوجه شدند که با نبودن استادان بزرگی چون شلتوت، به اعتبار دانشگاه لطمه وارد می‌شود؛ از این رو در سال 1357قمری (1935 م) او را به کار و تدریس در الازهر دعوت کردند؛ بنابراین، وی در همان سال در دانشکده شریعت مشغول تدریس شد.<br>

دولت وقت مصر در سال 1359 قمری (1937 م) شیخ مراغی را دوباره به مقام رئیس الازهر برگزید. لیاقت و کاردانی شلتوت و نیز علاقه وافر مراغی به وی باعث شد که مراغی او را در جایگاه قائم مقام دانشکده شریعت برگزیند.<br>

مراغی در سال 1379 قمری (1957 م) شلتوت را به عنوان قائم مقام دانشگاه الازهر برگزید. <br>

از مهم‌ترین اقدام‌های او هنگام ریاست در دانشگاه الازهر، تدریس فقه شیعه کنار مذاهب اهل سنّت بود. وی دراین‌باره می‌گوید: «این هم دانشگاه الازهر که بر اساس تقریب بین مذاهب اسلامی مقرر داشت که فقه شیعه و سنّی هر دو بر اساس دلیل و برهان بدون هیچ گونه تعصّبی تدریس شود. جمهوری اسلامی، 19 / 10 / 79، ویژه نامه، ص10)».<br>

از برنامه‌های شیخ محمود شلتوت در دورانی که ریاست الازهر را بر عهده داشت، برگزاری مراسم عزاداری در روز عاشورا در صحن دانشگاه الازهر بود. این موضوع عشق و علاقه وافر او را به اهل بیت به ویژه امام حسین(علیه‌السلام) نشان می‌دهد. استاد محمد واعظ زاده خراسانی دراین‌باره می‌گوید: «برای بزرگداشت واقعه عاشورا در دوران شیخ شلتوت شیخ وقت الازهر، در محوطه (جامع الازهر) در روز عاشورا مجلس عزاداری برگزار کردند و به خاطر دارم که در همان موقع، روزنامه‌های ایران، این خبر را نشر دادند. روزنامه اطلاعات، 13 / 4 / 1374، ویژه نامه، ص 14)».<br>

1. تأسیس «آکادمی تحقیقات اسلامی»  

در این مؤسسه که شلتوت آن را تأسیس کرد، نمایندگان تمام مذاهب اسلامی گرد هم می‌آیند و درباره موضوعات مختلف اسلامی، به بحث و بررسی می‌پردازند. مردم و دین، ص 16).<br>

محمود شلتوت، شیخ الازهر. روحانی (زیارتی)، ج 1، ص 532)<br>

با تلاش‌های پیگیر آمریکا و انگلیس در تاریخ 8/ 9 / 1326 شمسی (برابر با 29 نوامبر 1947 م) مجمع عمومی سازمان ملل طرح پیشنهادی مبنی بر تقسیم سرزمین مقدس فلسطین به دو منطقه یهودی نشین و مسلمان نشین را به تصویب رساند و پنج ماه بعد دولت اسرائیل تأسیس شد؛ سپس برخی از کشورها دولت غاصب اسرائیل را به رسمیت شناختند. <br>

محمدرضا، شاه ایران نیز که نوکر بی چون و چرای آمریکا و انگلیس بود و بقای خود را در نوکری آنها می‌دید، اسرائیل را به رسمیت شناخت و در بیت‌المقدس کنسولگری دایر کرد. به دنبال انتشار این خبر، روشنفکران و عالمان بیدار در داخل و خارج از کشور به شدت به این عمل وقیحانه اعتراض کردند. آیت‌الله کاشانی رهبر مذهبی ایران در مقابل این عمل، موضع‌گیری و سخنرانی شدیداللحنی ایراد کرد. در جهان عرب نیز واکنش‌های تندی در برابر عمل انزجار‌آمیز شاه ایران صورت گرفت و عالمان مسلمان به این موضوع حساسیت نشان دادند.<br>

پس از این که آیت‌الله سید محسن حکیم نامه را دریافت، تلگرافی برای آیت‌الله سید علی بهبهانی به تهران فرستاد و مراتب را به محضر وی رساند. آیت‌الله بهبهانی نیز ناراحتی عالمان و مراجع را به شاه اعلام کرد.<br>

بی شک شیخ محمود شلتوت از معدود عالمانی بود که به وحدت اسلامی اهتمامی ویژه داشت. به اعتقاد وی، یکی از مهم‌ترین مسائل در شکل گیری وحدت، دستیابی به نقطه اشتراکی است که همه مذاهب بر آن اتفاق داشته باشند. نقطه مشترک میان تمام مذاهب اسلامی قرآن است. شلتوت دراین‌باره می‌گوید: «اسلام مردم را به وحدت فراخوانده و محوری را که مسلمانان باید به آن تمسّک جویند و گرداگرد آن جمع آیند، اعتصام به حبل اللّه قرار داده است. این مطلب در بسیاری از آیات قرآن حکیم آمده. رساترین آن در قول خداوند متعال در سوره آل عمران است (واعتصموا بحبل اللّه جمیعاً و لاتفرقوا). خدواند از مطلق تفرقه نهی کرده است که شامل تفرقه به سبب تعصّب نیز می‌شود. حدیثی صحیح می‌گوید: لا عصبیة فی الاسلام؛ در دین اسلام تعصّب وجود ندارد. روزنامه جمهوری اسلامی، 19 / 10 / 79، ویژه نامه، ص 9)».<br>

شلتوت در جایی دیگر، کتاب خدا و سنّت رسول الله را وجه اشراک همه مذاهب می‌داند و می‌گوید: «نهی از تفرقه، تفرقه مذهبی را نیز در برمی‌گیرد؛ زیرا به رغم آن که مذاهب فقهی اسلامی بسیار بوده، شیوه‌های آن مختلف است از اصول واحدی که کتاب الله و سنّت پیامبر است، برگرفته شده است؛ ولی به رغم تعدد و اختلاف مذاهب در بسیاری از احکام و وجود آرای متعدد، همگان در نقطه ای مشترک و سخنی واحد گرد می‌آیند که ایمان به مصادر اصلی و تقدیس کتاب الله و سنت رسول اللّه(صلی الله علیه وآله)است. جمهوری اسلامی، 19 / 10 / 79، ویژه نامه، ص 9).<br>

خبرنگار از شیخ محمود شلتوت پرسید: عواملی که وحدت را استوار می‌سازد، کدامند؟ <br>

وی در پاسخ فرمود: <br>

«اولین عامل، ترک تعصّب و رعایت انصاف است. این امر به تحقق شرط‌های دیگر کمک خواهد کرد؛ از جمله روی آوری به فرهنگ واحد اسلامی و بهره گیری از تمامی نظریات. در این راه باید کتب و نشریاتی چاپ شود و تبادل افکار و تضارب آرا انجام شود و دانشگاه‌ها و مراکز علمی با یک دیگر آشنا شوند و تبادل استاد و دانش پژوه انجام شود و مشورت و دیدارهایی صورت گیرد و در فضایی برادرانه، مشکلات بحث و حل شود. ارتباطات عاطفی مسلمانان نیز تقویت شود تا آن گونه که رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: اگر عضوی از امّت مسلمان به درد آمد، دگر عضوها را آرام و قرار نماند. جمهوری اسلامی، 19 / 10 / 79، ویژه نامه، ص 10)».<br>

شلتوت بین اختلاف‌های علمی که در مجامع علمی صورت می‌گیرد و تعصب خشکی که میان برخی عوام در جریان است، فرق می‌گذارد و دراین‌باره می‌گوید: «اختلاف رأی، ضرورتی اجتماعی و امری طبیعی است که اجتناب‌ناپذیر است؛ امّا با اختلافی که منجر به تعصّبات مذهبی و جمود فکری شود، تفاوت دارد. تعصّب، رشته پیوند مسلمانان را قطع می‌کند و دشمنی و کینه را در دل‌ها می‌باوراند؛ ولی اختلاف به سبب حقیقت پژوهی، با احترام به آرا و اندیشه‌های مخالفان ستودنی و قابل پذیرش است. جمهوری اسلامی، 19 / 10 / 79، ویژه نامه، ص 10)».<br>

عالمان و بزرگان هر دینی مهم‌ترین نقش را در پیشبرد اهداف آن دین ایفا می‌کنند. اگر عالمان اسلام نیز تمام تلاش خود را مصروف مسأله وحدت و آگاه کردن مردم از خطرهای تفرقه و سؤ استفاده دشمن از تفرقه میان مسلمانان کنند، وحدت اسلامی به وقوع خواهد پیوست و جهان اسلام یک‌پارچه در مقابل کفر جهانی خواهد ایستاد. <br>

شیخ محمود شلتوت با اشاره به نقش ممتاز عالمان درباره وحدت اسلامی، همه آنها را به وحدت فرا می‌خواند و می‌گوید: «اینک من بار دیگر به نام خدا و به نام کتاب خدا و به نام وحدت اسلامی و به نام چنگ زدن به ریسمان محکم الاهی، علمای شیعه و سنّی را به تقریب و همبستگی دعوت می‌کنم.<br>

یکی از توطئه‌های استعمار و استکبار، اختلاف افکنی میان جوامع مسلمان است تا در پرتو این اختلاف، به منافع ننگین خود رسیده، منافع ملّت‌های مسلمان را تاراج و غارت کنند.  

بدون شک هیچ کس همچون سران استکبار از اختلاف بین مسلمانان لذّت نمی‌برند. علامه شلتوت ضمن هشدار به مسلمانان می‌گوید: «خداوند متعال از امّت اسلامی خواسته که وحدت کلمه داشته باشند و از گروه گرایی و تحزّب که توان و قدرت همدیگر را تضعیف و فرسوده می‌کند، بپرهیزند که کشورهای استعارگر از تفرقه مسلمانان بهترین بهره‌برداری را به نفع خود کرده‌اند. اخبار تقریب، ش 49و50، ص 41)».<br>

جماعت تقریب مذاهب اسلامی در کشور مصر و در شهر قاهره در سال 1360 قمری (1948 م) با هدف تقریب بین مذاهب اسلامی تأسیس شد. مؤسسان این مجموعه عبارتند از علامه محمدتقی قمی، شیخ محمود شتلوت، شیخ محمد مصطفی مراغی، مصطفی عبدالرزاق، عبدالمجید سلیم. <br>

این جماعت بعد تعطیل، و در ایران، جمعیتی با همان هدف به نام مجمع تقریب مذاهب اسلامی تأسیس شد. این جمعیت تا کنون منشأ خدمات فراوان در زمینه تقریب و همبستگی مذاهب اسلامی بوده است.<br>

«قُلْ هذِهِ سَبِیلِی أَدْعُوا إِلَی اللّهِ عَلی بَصِیرَة أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِی؛ بگو این راه من است. من و پیروانم، با بصیرت کامل، همه مردم را به سوی خدا دعوت می‌کنیم».

«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکمْ لِما یحْییکمْ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد!»<br>

یکی از اقدام‌هایی که شلتوت در راه وحدت مسلمانان انجام داد، ارتباط مستمر با عالمان دیگر مذاهب به ویژه عالمان شیعه است. او به عالمان شیعه به خصوص حضرت آیت‌الله بروجردی ارادت داشت و بارها او را مورد تکریم و احترام قرار داد؛ برای نمونه، هنگامی که با خبر شد محمدتقی قمی قصد دارد به ایران سفر کند، نامه‌ای برای آیت‌الله بروجردی نگاشت و همراه آقای قمی فرستاد. وی در بخشی از این نامه که حاوی ابراز ارادت به آیت‌الله بروجردی است، بشارت می‌دهد که گام‌های آیت‌الله بروجردی در راه پیوند مذاهب اسلامی، بسیار موثر و راهگشا است. بی‌آزار شیرازی، 1377 ش، ص 316؛ مکتب اسلام، خرداد، 1340، ص 60).<br>

شیخ محمود شلتوت در سفری که به قدس شریف، برای شرکت در کنفرانس اسلامی فلسطین داشت، به همراه دیگر عالمان، نماز جماعت را به امامت آیت‌الله کاشف‌الغطاء خواند. وی این صحنه زیبا را که سنّی و شیعه در صفی واحد ایستاده‌اند، این گونه وصف می‌کند: «چه زیبا است سیمای مسلمانان که نمایندگان آنان در کنفرانس اسلامی فلسطین در مسجدالاقصی جمع شدند و با یکی از بزرگان مجتهدین شیعه امامی، استاد با فضیلت، شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطاء نماز جماعت خواندند بی آن که فرقی باشد میان کسی که خود را سنّی می‌نامد و یا کسی که خود را شیعه می‌خواند و همگی صفوف واحدی را پشت سر یک امام تشکیل دادند که پروردگار واحدی را می‌خوانند و به سوی یک قبله روی دارند. بی آزار شیرازی، 1379 ش، ص 41).<br>

مهم‌ترین اقدام شیخ محمود شلتوت در طول حیات زندگی اش، صدور فتوا مبنی بر جواز تعبّد و پیروی از فقه مذاهب معتبری مثل شیعه امامیه است. شلتوت با این اقدام، گام بسیار مهمّی در راه تقریب مذاهب سنّی و شیعی برداشت.<br>

هنگامی که شیخ عبدالمجید سلیم، ریاست دانشگاه الازهر را برعهده داشت، تصمیم گرفت تا فتوایی مبنی بر جواز پیروی از مذهب اهل بیت(علیهم‌السلام) صادر کند. او می‌خواست این کار را انجام دهد؛ ولی از طرف عناصر استکبار و استعمار، کتابی توهین‌آمیز درباره مقدسات اهل سنّت منتشر و بین اعضای دارالتقریب پخش شد.  

این کتاب که به یکی از عالمان شیعه نسبت داده شده بود، بدون تاریخ و بدون ذکر محل و نام چاپخانه در اختیار اعضا قرار گرفت و موجی از ناراحتی و بدبینی درباره مذهب شیعه را در پی داشت. <br>

# هر مسلمانی اگر‌چه سنّی باشد می‌تواند طبق فقه شیعه امامیه عمل کند. نجف آبادی، 1364 ش، ص 175).

سرانجام در روز بابرکت 17 ربیع الاول 1378قمری همزمان با میلاد سعید امام صادق(علیه‌السلام)رئیس فقه جعفری و سالروز میلاد حضرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و با حضور نمایندگان مذهب شیعه امامی، زیدی، شافعی، حنبلی، مالکی و حنفی، شیخ محمود شلتوت فتوایی مبنی بر جواز پیروی از مکتب تشیع را صادر کرد.<br>

متن فتوا به این صورت است: <br>

صدور این فتوا توجّه همگان را در جهان اسلام به خود جلب کرد. اکثر متفکران که این واقعه را انقلابی مهم در روابط بین شیعه و سنّی می‌دیدند، از این فتوا حمایت کردند؛ ولی برخی از کوته فکران و تفرقه پراکنان او را به سبب این اقدام به باد انتقاد و بر او خرده گرفتند که چرا مذهب شیعه را به رسمیت شناخته است. <br>

یکی از علل مهمّ صدور این فتوا، مطالعه کتاب‌های فقهی عالمان شیعه و تدبّر و تحقیق در ادلّه آنها از طرف شیخ محمود شلتوت بود. دیدگاه شلتوت بر آن بود که برخی احکام فقه شیعه از لحاظ ادله بر فقه اهل سنت برتری دارد؛ از این رو در برخی از احکام به ویژه قوانین مربوط به خانواده از قبیل ازدواج، طلاق، ارث و مانند این‌ها مطابق با فقه شیعه فتوا داده است. اکنون صورت فتوای تاریخی او که به خط خود او است، در آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.<br>

شیخ محمود شلتوت در طول حیات با برکت خود توانست بیش از بیست کتاب و مقاله علمی در مجامع گوناگون ارائه کند و به این ترتیب میراثی ماندگار از خود به یادگار گذارد تا تشنگان معرفت از آن استفاده کنند. <br>

کتاب‌های او عبارتند از: <br>

أ. اسلام آیین زندگی، مؤلف محمود شلتوت، مترجم عبدالعزیز سلیمی، تهران، نشر احسان، 1382ش، 749ص.<br>

ب. سیری در قرآن کریم: نگاهی به اصلی‌ترین مفاهیم بیست و شش سوره از قرآن، محمود شلتوت، ترجمه حسین سیدی، مشهد، شرکت به نشر، 1377ش، 240ص.

سرانجام این شخصیت بزرگ اسلام در تاریخ 27 رجب سال 1383 قمری به دیار باقی شتافت و جامعه اسلامی را داغدار کرد.<br>

پس از فوت این عالم جلیل‌القدر که گام‌های بسیار بزرگی در راه تقریب بین مذاهب اسلامی برداشت، شخصیت‌های بزرگی پیام تسلیت فرستادند؛ از جمله حضرت آیت‌الله شیخ آقا بزرگ تهرانی، صاحب کتاب وزین الذریعه به نمایندگی از عالمان نجف اشرف به رجال تقریب پیام تسلیتی فرستاد. همچنین به مناسبت تکریم از شخصیت، آثار و افکار شیخ محمود شلتوت و آیت‌الله بروجردی، کنگره بزرگداشتی از طرف مجمع تقریب مذاهب اسلامی و مرکز حوزه علمیه قم به مدّت دو روز در تهران و قم، در تاریخ 19 / 10 / 79 برگزار شد و تا تاریخ 21 / 10 / 79 ادامه یافت و تجدید عهدی بین عالمان فریقین بود.<br>

در این کنگره، هیأتی علمی از کشور مصر به سرپرستی شیخ محمود عبدالغنی عاشور، قائم مقام شیخ الازهر شرکت داشتند. از جمله شخصیت‌های بزرگ مصری که در این کنگره حضور داشت و مقاله ای علمی درباره زندگی شیخ محمود شلتوت ارائه کرد، استاد دکتر نصر فرید محمّد واصل مفتی اعظم مصر بود. جمهوری اسلامی، 19 / 10 / 79، ویژه نامه، ص 9).<br>

* آیت‌الله مکارم شیرازی، ماهنامه مکتب اسلام،

* احمدی، مهدی، محمد عبده: رایت اصلاح (طلایه داران تقریب 4)، جمعیت تقریب مذاهب اسلامی، 1383.

* همبستگی مذاهب اسلامی، ترجمه و نگارش کریم بی‌آزار شیرازی، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 1377 ش.

مطالب مندرج در مقاله برگرفته از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره 5، زمستان 1384 می‌باشد.

[[رده:مجله‌ها]]

[[رده:منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]]