پرش به محتوا

تصوف در تونس: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲ مارس ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰: خط ۱۰:
اين نقل قول‌ها در قالب شعارهای بيان شده است كه راحت تر به حافظه سپرده شود، و به دليل سادگی زبان و صراحت معنی به راحتی نزد اهل تصوف رواج می‌یابد.
اين نقل قول‌ها در قالب شعارهای بيان شده است كه راحت تر به حافظه سپرده شود، و به دليل سادگی زبان و صراحت معنی به راحتی نزد اهل تصوف رواج می‌یابد.
<br>
<br>
روشن است كه اين امر تأثير مستقيمی بر قلب ساكنان روستا به ويژه كسانی كه از نآرامی و هجوم ارتشهای متجاوز، ماليات و درگيری بين قبايل و قحطی رنج می‌برند داشته است. اين افراد به كسی احتياج داشتند كه به آنها اميد به آينده را القا كند تا اميد و مأيوس نشوند. تونس پايتخت دولت، نيمه دوم قرن هفتم هجری نيز متاثر از شيخ صوفی ابوالحسن الشاذلی است كه مورد استقبال گسترده مردم قرار گرفت و نقش مهمی در گسترش تصوف اهل سنت داشت. وی همچنين به ميراث ابومدين شعيب عموميت بيشتری بخشيد و موجب پذيرش از سوی اهل تونس از جمله مريدانی چون علی النفطی شد. از قرن هفتم هجری، طريقت‌های صوفيان شروع به شكل‌گيری و گسترش يافت، كه مهمترين آنها در سرزمين‌های تونس چون: القادريه- الشاذليه-العيساويه- السلاميه- العروسيه ... نشر يافت.
روشن است كه اين امر تأثير مستقيمی بر قلب ساكنان روستا به ويژه كسانی كه از نآرامی و هجوم ارتشهای متجاوز، ماليات و درگيری بين قبايل و قحطی رنج می‌برند داشته است. اين افراد به كسی احتياج داشتند كه به آنها اميد به آينده را القا كند تا اميد و مأيوس نشوند. تونس پايتخت دولت، نيمه دوم قرن هفتم هجری نيز متاثر از شيخ صوفی ابوالحسن الشاذلی است كه مورد استقبال گسترده مردم قرار گرفت و نقش مهمی در گسترش تصوف اهل سنت داشت. وی همچنين به ميراث ابومدين شعيب عموميت بيشتری بخشيد و موجب پذيرش از سوی اهل [[تونس]] از جمله مريدانی چون علی النفطی شد. از قرن هفتم هجری، طريقت‌های صوفيان شروع به شكل‌گيری و گسترش يافت، كه مهمترين آنها در سرزمين‌های تونس چون: القادريه- الشاذليه-العيساويه- السلاميه- العروسيه ... نشر يافت.
<br>
<br>
راه‌ها و محافل ذكر و پرستش در شهرهای تونس و دهكده‌ها به سبب اعنقاد به آن انتشار يافت و خانقاه‌هايی كه مكان ملاقات پيروان يكی از طرق اهل تصوف برای انزوا و عبادت و ذكر دعا، نزديک شدن به خدا و تمجيد از مريدی كه متعلق به آنهاست بنا شد.
راه‌ها و محافل ذكر و پرستش در شهرهای تونس و دهكده‌ها به سبب اعنقاد به آن انتشار يافت و خانقاه‌هايی كه مكان ملاقات پيروان يكی از طرق اهل تصوف برای انزوا و عبادت و ذكر دعا، نزديک شدن به خدا و تمجيد از مريدی كه متعلق به آنهاست بنا شد.
خط ۱۶: خط ۱۶:
=نظر لطيفه الاخضر در مورد تصوف=
=نظر لطيفه الاخضر در مورد تصوف=
<br>
<br>
[[لطيفه الاخضر]] در كتاب" الاسلام الطرقی: دراسة موقعه من المجتمع و من القضية الوطنية" بيان می‌دارد كه تصوف به شكل فعلی خود به عنوان يک‌ دوره تاريخی وارد شمال آفريقا و تونس شد، كه در آن، بحث و مناقشه در سطح كل جهان اسلام بر خلاف شكوفايی آن در عصر عباسی از بين رفت. وی همچنين يادآور می‌شود كه روش الشابيه از نيمه اول قرن شانزدهم ميلادی موفق به ايجاد يك دولت در بخشی از كشور تونس بود. اين روش استقلال خود را تحميل كرد. كسانی كه اقرار كردند كه حزب گرایی بخشی اساسی در توازن سياسی و اجتماعی دولت آنها است. تصوف به صورت جداگانه در قالب شبكه‌ها آغاز شد و سپس به شكل سازمانی قوی كه برای انتقال ولايت در درون خانواده به سمت خانقاه‌ها حركت كرد تا منجر به تقاضای نقش سياسی شد. تصوف خود يکی از اركان هويت در تونس به حساب می‌آيد، زيرا به اسلام غير رسمی نسبت داده شده است كه مورد استقبال و پذيرش افراد عادی قرار گرفته و اهل تصوف معتقد است كه برای تحقق نيازهای خود به ميانجيگری بين آنها و پروردگارش احتياج دارد.
[[لطيفه الاخضر]] در كتاب" الاسلام الطرقی: دراسة موقعه من المجتمع و من القضية الوطنية" بيان می‌دارد كه تصوف به شكل فعلی خود به عنوان يک‌ دوره تاريخی وارد شمال [[آفريقا]] و تونس شد، كه در آن، بحث و مناقشه در سطح كل جهان اسلام بر خلاف شكوفايی آن در عصر عباسی از بين رفت. وی همچنين يادآور می‌شود كه روش الشابيه از نيمه اول قرن شانزدهم ميلادی موفق به ايجاد يك دولت در بخشی از كشور تونس بود. اين روش استقلال خود را تحميل كرد. كسانی كه اقرار كردند كه حزب گرایی بخشی اساسی در توازن سياسی و اجتماعی دولت آنها است. تصوف به صورت جداگانه در قالب شبكه‌ها آغاز شد و سپس به شكل سازمانی قوی كه برای انتقال ولايت در درون خانواده به سمت خانقاه‌ها حركت كرد تا منجر به تقاضای نقش سياسی شد. تصوف خود يکی از اركان هويت در تونس به حساب می‌آيد، زيرا به اسلام غير رسمی نسبت داده شده است كه مورد استقبال و پذيرش افراد عادی قرار گرفته و اهل تصوف معتقد است كه برای تحقق نيازهای خود به ميانجيگری بين آنها و پروردگارش احتياج دارد.
<br>
<br>
با گذشت زمان، ارتباط جامعه تونس با تصوف و خانقاه‌ها به سبب چندين پديده، متاثر از تغيير نقش‌ها و گرايش‌های صوفيانه از طريق بنياد خانقاه در انواع مختلف تغيير كرده و شكل گرفته است. بر هيچ پژوهشگر متخصص در پديده‌های ديني در هيچ جامعه‌ای مخفی نيست كه آن را با تغييرات سياسی و اجتماعی پيوند می‌دهد وهمن رويكردی است كه ما را به مراحل سياسی تاريخی در سرزمين های تونس سوق می‌دهد و هنوز هم تأثير زياد و عميقی بر دينداری مردمی جامعه تونس به ويژه در تصوف اهل سنت و بنياد خانقاه دارد كه در نهايت صحنه‌های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی در سرزمين‌های تونس شكل خواهد گرفت.
با گذشت زمان، ارتباط جامعه تونس با تصوف و خانقاه‌ها به سبب چندين پديده، متاثر از تغيير نقش‌ها و گرايش‌های صوفيانه از طريق بنياد خانقاه در انواع مختلف تغيير كرده و شكل گرفته است. بر هيچ پژوهشگر متخصص در پديده‌های ديني در هيچ جامعه‌ای مخفی نيست كه آن را با تغييرات سياسی و اجتماعی پيوند می‌دهد وهمن رويكردی است كه ما را به مراحل سياسی تاريخی در سرزمين های تونس سوق می‌دهد و هنوز هم تأثير زياد و عميقی بر دينداری مردمی جامعه تونس به ويژه در تصوف اهل سنت و بنياد خانقاه دارد كه در نهايت صحنه‌های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی در سرزمين‌های تونس شكل خواهد گرفت.
خط ۳۷: خط ۳۷:
=نقش تصوف و خانقاه‌هادر جامعه تونس=
=نقش تصوف و خانقاه‌هادر جامعه تونس=
<br>
<br>
تصوف و انواع خانقاه‌ها نقش مهمی در دستیابی به ثبات و امنیت اجتماعی به ویژه در زمان حكومت علی داشت پس از استقلال، بورقیبه سعی كرد این رویكرد دینی را با همه عناصر خود از بین ببرد، اما موفق نشد، بنابراین وی با پیشنهاد مشاوران خود مجبور شد از روش‌ها و خانقاه‌های صوفیانه برای مقابله با گسترش سلفی افراطی در آن زمان استفاده كند.
تصوف و انواع خانقاه‌ها نقش مهمی در دستیابی به ثبات و امنیت اجتماعی به ویژه در زمان حكومت علی داشت پس از استقلال، [[بورقیبه]] سعی كرد این رویكرد دینی را با همه عناصر خود از بین ببرد، اما موفق نشد، بنابراین وی با پیشنهاد مشاوران خود مجبور شد از روش‌ها و خانقاه‌های صوفیانه برای مقابله با گسترش سلفی افراطی در آن زمان استفاده كند.
<br>
<br>
برنامه صوفیان به مثابه یک خروجی مذهبی معتدل برای مردم در نظر گرفته شد و صرفاً وسیله‌ای برای قدرت سیاسی در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین اهداف این برنامه با توجه به الزامات صلح و امنیت اجتماعی در نظر بورقیبه و بن علی ترسیم شد.
برنامه صوفیان به مثابه یک خروجی مذهبی معتدل برای مردم در نظر گرفته شد و صرفاً وسیله‌ای برای قدرت سیاسی در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین اهداف این برنامه با توجه به الزامات صلح و امنیت اجتماعی در نظر بورقیبه و بن علی ترسیم شد.
خط ۵۴: خط ۵۴:
«حضرة» در كشورهای عربی و برخی كشورهای اسلامی غیر عربی مانند: [[اندونزی]] و [[مالزی]] با همین نام شناخته شده‌اند و كشورهای دیگر مانند تركیه و بالكان با نام‌های دیگر از آن نام می برند. این مراسم اكثرا در شب پنجشنبه و بعد از نماز عشاء یا در روز جمعه، بعد از نماز جمعه برگزار می شود. مسلمانان صوفی، معتقدند اصل «حضرة» در شریعت اسلام به تفسیرآنان از آیات قرآن و احادیث نبوی بر می‌گردد كه به برگزاری مراسم ذكر و دعا دسته جمعی و صلوات بر پیامبر فرا می‌خواند و آن را وسیله ای برای افزایش رغبت انسان برای اداء واجبات دینی می‌دانند.
«حضرة» در كشورهای عربی و برخی كشورهای اسلامی غیر عربی مانند: [[اندونزی]] و [[مالزی]] با همین نام شناخته شده‌اند و كشورهای دیگر مانند تركیه و بالكان با نام‌های دیگر از آن نام می برند. این مراسم اكثرا در شب پنجشنبه و بعد از نماز عشاء یا در روز جمعه، بعد از نماز جمعه برگزار می شود. مسلمانان صوفی، معتقدند اصل «حضرة» در شریعت اسلام به تفسیرآنان از آیات قرآن و احادیث نبوی بر می‌گردد كه به برگزاری مراسم ذكر و دعا دسته جمعی و صلوات بر پیامبر فرا می‌خواند و آن را وسیله ای برای افزایش رغبت انسان برای اداء واجبات دینی می‌دانند.
<br>
<br>
این در حالی است كه مسلمانان سلفی حضرة را بدعت و جدای از دین اسلام می دانند. صادق رزقی در كتاب «الأغانی التونسیة» بیان می‌كند: «حضرة عبارت است از ایستادن گروهی پابرنه و با لباس مخصوص صوفی در صف جلو است كه اسم جلاله الله را با ضمیر «هو»، با ضربه‌های هماهنگ، یكی پس از دیگری بیان می كنند و هماهنگ با ریتم گروه، در بیان این ذكر اوج می‌گیرند». حضرة اصطلاحی است كه به معنای «حضور قلب در پیشگاه خداوند است كه یكی از مهم‌ترین اصول طریقت صوفی به شمار می‌آید. و گروهی زیر نظر شیخ یا نائب او به اسم (مقدم)، به ذكر خداوند می‌پردازند. این مراسم با تلاوت قرآن آغاز می‌شود. سپس سروده‌های عرفایی چون شیخ عبدالغنی نابلسی، ابن فارض، ابن عربی و غیره را می خوانند. پس از آن دوباره با ذكر می‌پردازند تا زمانی كه شیخ یا مقدم آن را پایان دهند. حضرة از شیوخ و عرفای بزرگ به ارث رسیده است و براساس آنچه در كتاب متصوفه آمده حضرة به عنوان مظهری از مظاهر تصوف به شمار می‌آید. به عقیده دكتر مراد سیالة: «حضرة به معنای حضور و اجتماعی است كه اشخاصی كه منسوب به طریقت خاصی هستند گرد هم می‌آیند و به تمرین آیین و عادات خویش در محضر شیخ طریقت می‌پردازند».
این در حالی است كه مسلمانان سلفی [[حضرة]] را بدعت و جدای از دین اسلام می دانند. صادق رزقی در كتاب «الأغانی التونسیة» بیان می‌كند: «حضرة عبارت است از ایستادن گروهی پابرنه و با لباس مخصوص صوفی در صف جلو است كه اسم جلاله الله را با ضمیر «هو»، با ضربه‌های هماهنگ، یكی پس از دیگری بیان می كنند و هماهنگ با ریتم گروه، در بیان این ذكر اوج می‌گیرند». حضرة اصطلاحی است كه به معنای «حضور قلب در پیشگاه خداوند است كه یكی از مهم‌ترین اصول طریقت صوفی به شمار می‌آید. و گروهی زیر نظر شیخ یا نائب او به اسم (مقدم)، به ذكر خداوند می‌پردازند. این مراسم با تلاوت قرآن آغاز می‌شود. سپس سروده‌های عرفایی چون شیخ عبدالغنی نابلسی، ابن فارض، ابن عربی و غیره را می خوانند. پس از آن دوباره با ذكر می‌پردازند تا زمانی كه شیخ یا مقدم آن را پایان دهند. حضرة از شیوخ و عرفای بزرگ به ارث رسیده است و براساس آنچه در كتاب متصوفه آمده حضرة به عنوان مظهری از مظاهر تصوف به شمار می‌آید. به عقیده دكتر مراد سیالة: «حضرة به معنای حضور و اجتماعی است كه اشخاصی كه منسوب به طریقت خاصی هستند گرد هم می‌آیند و به تمرین آیین و عادات خویش در محضر شیخ طریقت می‌پردازند».
<br>
<br>
حضرة در تصوف تونسی یكی از مظاهر فعالیت‌های طریقت صوفی است كه آن را از سایر طریقت‌ها جدا می‌كند. عادتا پیروان به همراه شیخ خویش در خانقاه برای تمرین آیین خود گرد هم می‌آیند. این دیدار به دو بخش تقسیم می شود: بخش اول مربوط به ذكر و تلاوت اوراد، احزاب و بحوری است كه مؤسس طریقت آن را تالیف نموده و بخش دوم كه همان حضرة است از سروده‌ها و آوازهایی تشكیل شده كه در برخی از طریقت‌ها برای تمجید و مدح ولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. حضرة در طریقت های مختلف متفاوت است. در حالی كه پیروان شاذلیه به ذكر اسم جلاله الله، همراه با حركات ساده بدن می‌پردازند پیروان طریقت‌های دیگر مانند عیساویه، رقص های پیچیده و هماهنگ اجرا می‌كنند و مجلس، به جشن موسیقی تبدیل می‌شود كه طبق آیین، درآن تار و دف می‌نوازند.
حضرة در تصوف تونسی یكی از مظاهر فعالیت‌های طریقت صوفی است كه آن را از سایر طریقت‌ها جدا می‌كند. عادتا پیروان به همراه شیخ خویش در خانقاه برای تمرین آیین خود گرد هم می‌آیند. این دیدار به دو بخش تقسیم می شود: بخش اول مربوط به ذكر و تلاوت اوراد، احزاب و بحوری است كه مؤسس طریقت آن را تالیف نموده و بخش دوم كه همان حضرة است از سروده‌ها و آوازهایی تشكیل شده كه در برخی از طریقت‌ها برای تمجید و مدح ولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. حضرة در طریقت های مختلف متفاوت است. در حالی كه پیروان شاذلیه به ذكر اسم جلاله الله، همراه با حركات ساده بدن می‌پردازند پیروان طریقت‌های دیگر مانند عیساویه، رقص های پیچیده و هماهنگ اجرا می‌كنند و مجلس، به جشن موسیقی تبدیل می‌شود كه طبق آیین، درآن تار و دف می‌نوازند.
۵۴

ویرایش