۸۷٬۸۸۶
ویرایش
تعدد مذاهب (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'فرهنگ ساز' به 'فرهنگ‌ساز'
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'فرهنگ ساز' به 'فرهنگ‌ساز') |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
در حدود نیم قرن پیش شیخ [[محمود شلتوت]] که در رأس روحانیت اهل سنت قرار داشتد، فتوای جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه کرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حرکت «تقریب مذاهب» شکل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس از وضع مبانی و تبیین ریشه‌های دینی و ضرورت رشد و ریشهدار کردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام کامل به تمامی ضروریات و ارکان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد. این کتاب در حقیقت مجموعهای است از فتاوای علماء و صاحب‌نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال «اطلاق امت اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهارگانه اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه و دیگران که اصول دین مبین را معتقدند چیست؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر حاضر چگونه است؟» این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفتهاند و سیزده نفر از علمای اهل سنت و سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از امت اسلامی دانسته‌اند و تکفیر آنان را در هیچ شرایطی جایز ندانسته‌اند. | در حدود نیم قرن پیش شیخ [[محمود شلتوت]] که در رأس روحانیت اهل سنت قرار داشتد، فتوای جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه کرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حرکت «تقریب مذاهب» شکل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس از وضع مبانی و تبیین ریشه‌های دینی و ضرورت رشد و ریشهدار کردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام کامل به تمامی ضروریات و ارکان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد. این کتاب در حقیقت مجموعهای است از فتاوای علماء و صاحب‌نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال «اطلاق امت اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهارگانه اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه و دیگران که اصول دین مبین را معتقدند چیست؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر حاضر چگونه است؟» این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفتهاند و سیزده نفر از علمای اهل سنت و سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از امت اسلامی دانسته‌اند و تکفیر آنان را در هیچ شرایطی جایز ندانسته‌اند. | ||
این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادرکنندگان فتاوی را از برجسته‌ترین فقها و مجتهدان می‌دانند. فتاوی گردآوری شده نیز با مصلحت‌اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زودگذر صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شر ایط اجتماعی سیاسی فراهم می‌شود. | این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادرکنندگان فتاوی را از برجسته‌ترین فقها و مجتهدان می‌دانند. فتاوی گردآوری شده نیز با مصلحت‌اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زودگذر صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شر ایط اجتماعی سیاسی فراهم می‌شود. | ||
فصل اول: تحت عنوان درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی، شامل دو مقاله؛ «مذاهب اسلامی از اختلاف تا ائتلاف» نوشته حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری، واقع‌گرایی اسلامی، مبانی وحدت و نقش‌آفرینی آن، اختلافات فکری و ضوابط آن، و اختلافات مذهبی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. ایشان همچنین آسیب پیش فرض‌های مجتهد بر روند اجتهاد و راه‌های جلوگیری از آن را متذکر شده‌اند. همچنین به مذاهب فراموش شده و ظهور مذاهب مختلف اسلامی پرداخته‌اند و اختلاف در مذاهب را باعث رشد فکری و تعالی تمدن اسلامی برشمرده‌اند. منتها آنچه این پدیده را به شکلی منفی در مسیر تاریخی مسلمانان جلوه داده است، تغییر آن به سوی طایفه‌گرایی تنگ‌نظرانه بوده است. به اعتقاد وی تقریب مذاهب ریشه در کهن‌ترین دوران‌های اسلامی دارد و سرزندگی خود را مدیون اصول شریعت اسلامی است. در ادامه مباحث پایه‌های تقریب اصول و ارزش‌های شایسته تقریب، نقش دانشمندان و اندیشمندان را در روند تقریب مورد تحلیل قرار داده‌اند. مقاله دوم، «پیش‌نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب» از علامه محمدمهدی شمس‌الدین. در این مقاله مرحوم شمس‌الدین نوع اختلافاتی که مانع وحدت و تضعیف انسجام است را بررسی می‌کند و گفتمان وحدت را در اعتقادات و احکام می‌جوید. به نظر وی باید در اختلافات شیوه‌ای پیش گرفت که در | فصل اول: تحت عنوان درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی، شامل دو مقاله؛ «مذاهب اسلامی از اختلاف تا ائتلاف» نوشته حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری، واقع‌گرایی اسلامی، مبانی وحدت و نقش‌آفرینی آن، اختلافات فکری و ضوابط آن، و اختلافات مذهبی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند. ایشان همچنین آسیب پیش فرض‌های مجتهد بر روند اجتهاد و راه‌های جلوگیری از آن را متذکر شده‌اند. همچنین به مذاهب فراموش شده و ظهور مذاهب مختلف اسلامی پرداخته‌اند و اختلاف در مذاهب را باعث رشد فکری و تعالی تمدن اسلامی برشمرده‌اند. منتها آنچه این پدیده را به شکلی منفی در مسیر تاریخی مسلمانان جلوه داده است، تغییر آن به سوی طایفه‌گرایی تنگ‌نظرانه بوده است. به اعتقاد وی تقریب مذاهب ریشه در کهن‌ترین دوران‌های اسلامی دارد و سرزندگی خود را مدیون اصول شریعت اسلامی است. در ادامه مباحث پایه‌های تقریب اصول و ارزش‌های شایسته تقریب، نقش دانشمندان و اندیشمندان را در روند تقریب مورد تحلیل قرار داده‌اند. مقاله دوم، «پیش‌نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب» از علامه محمدمهدی شمس‌الدین. در این مقاله مرحوم شمس‌الدین نوع اختلافاتی که مانع وحدت و تضعیف انسجام است را بررسی می‌کند و گفتمان وحدت را در اعتقادات و احکام می‌جوید. به نظر وی باید در اختلافات شیوه‌ای پیش گرفت که در فرهنگ‌سازی عمومی، وقایع تاریخی و پیامدهای سیاسی آن، وحدت امت مراعات شود و از هر امری که به جدایی و پراکندگی بیانجامد، پرهیز شود. سپس وی برای به رسمیت شناختن مذاهب اسلامی از طرف دیگر مسلمانان، راه‌کارهایی ارائه می‌دهد و مشکلات تبشیر را در داخل جوامع اسلامی بر می‌شمرد. به نظر ایشان در همه موسساتی که بر پایه اندیشه تبشیری و تبلیغات مذهبی به وجود آمده‌اند باید تجدید‌نظر کرد، زیرا بسیاری از شعارهای آنان سدّ راه تقریب و وحدت است. علامه شمس‌الدین تشکیل جمعیت وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی را به منظور ارتباط با مراکز فقهی و فکری در جوامع اسلامی سوق می‌دهد و معتقد است که جامعة‌الازهر از همه راه‌ها مستقیم‌تر است تا این جمعیت بتواند اقدامات خود را به ظهور برساند. بر مبنای این سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب باید مجله‌ای جهانی به زبان‌های زنده دنیا به ویژه زبان‌های اسلامی انتشار دهد و کنفرانس‌های علمی تحقیقاتی و سمینارهای وحدت اسلامی برپا نماید و برای گشایش باب فقهی بین مذاهب اسلامی تلاش کند و مراکز آموزشی و دانشکده‌های الهیات تأسیس نماید و از اختلافات سیاسی که ریشه‌های طائفه‌ای مذهبی دارند پرهیز نمود. علم کلام جدید با موضوع وحدت که ر یشه در قرآن و سنت دارد ترویج یابد به نظر وی همچنین وحدت اسلامی شامل وحدت با غیر‌مسلمانان (گفتگوی ادیان و تمدن‌ها) نیز می‌شود. در این مقاله سپس مبانی سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب مورد بررسی قرار می‌گیرد. | ||
فصل دوم: بیانیه‌های گروهی علما و اندیشمندان مسلمان پیرامون تعدد مذاهب: شامل بخش‌های زیر است: «استراتژی مجمع جهانی تقر یب مذاهب اسلامی» که دارای طرحی جامع و برنامه‌ریزی شده جهت رسیدن به آرمان‌ها و اهداف این مجمع است و به تأیید اعضای مجمع رسیده است؛ «پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی» که به پیشنهاد مقام معظم رهبری و توسط کمیته‌ای از صاحب‌نظران در امر تقریب و وحدت اسلامی و با بهره‌گیری از تجربیات آماده گردید تا مبنای حرکت و تعامل پیروان مذاهب اسلامی‌باشد؛ متن «بیانیه کنفرانس بین‌المللی حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» که در امّان، پایتخت اردن هاشمی برگزار شد به همراه اسامی شخصیت‌ها و علمای تأیید کننده آن، «مجمع علما و اندیشمندان مسلمان» گزارش اجلاس مقدماتی نشست فوق‌العاده سران سازمان کنفرانس اسلامی در مکه مکرمه به همراه اسامی شرکت‌کنندگان؛ «اولین کنفرانس بین‌المللی مذاهب اسلامی و چالش‌های معاصر» که توسط دانشگاه آل‌البیت اردن برگزار گردید به همراه اسامی شرکت‌کنندگان «برنامه ده ساله رویارویی با چالش‌های امت اسلامی در قرن بیست ویکم» که در سومین دوره فوق‌العاده کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه به تصویب رسید؛ متن «قطعنامه شماره 28/34 وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی» که در سی و چهارمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (اجلاس صلح، پیشرفت و هم نوایی) در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد. | فصل دوم: بیانیه‌های گروهی علما و اندیشمندان مسلمان پیرامون تعدد مذاهب: شامل بخش‌های زیر است: «استراتژی مجمع جهانی تقر یب مذاهب اسلامی» که دارای طرحی جامع و برنامه‌ریزی شده جهت رسیدن به آرمان‌ها و اهداف این مجمع است و به تأیید اعضای مجمع رسیده است؛ «پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی» که به پیشنهاد مقام معظم رهبری و توسط کمیته‌ای از صاحب‌نظران در امر تقریب و وحدت اسلامی و با بهره‌گیری از تجربیات آماده گردید تا مبنای حرکت و تعامل پیروان مذاهب اسلامی‌باشد؛ متن «بیانیه کنفرانس بین‌المللی حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» که در امّان، پایتخت اردن هاشمی برگزار شد به همراه اسامی شخصیت‌ها و علمای تأیید کننده آن، «مجمع علما و اندیشمندان مسلمان» گزارش اجلاس مقدماتی نشست فوق‌العاده سران سازمان کنفرانس اسلامی در مکه مکرمه به همراه اسامی شرکت‌کنندگان؛ «اولین کنفرانس بین‌المللی مذاهب اسلامی و چالش‌های معاصر» که توسط دانشگاه آل‌البیت اردن برگزار گردید به همراه اسامی شرکت‌کنندگان «برنامه ده ساله رویارویی با چالش‌های امت اسلامی در قرن بیست ویکم» که در سومین دوره فوق‌العاده کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه به تصویب رسید؛ متن «قطعنامه شماره 28/34 وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی» که در سی و چهارمین اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (اجلاس صلح، پیشرفت و هم نوایی) در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد. | ||
فصل سوم؛ فتاوای فقهای مذاهب اسلامی پیرامون ملاک‌های مسلمانی و شر ایط افتاء: که شامل: «فتاوای فقهای عظام و مراجع شیعه پیرامون ملاک‌های اسلام و شرایط فتوا» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)؛ فتوای حضرت آیت‌الله‌العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛ فتوای حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه)؛ فتوای حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری (رحمه الله علیه) و... ؛ «فتاوای علمای اهل سنت، پیرامون ملاک‌های مسلمان بودن و شرایط فتوا دادن» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای شیخ محمود شلتوت ـ فتوای شیخ جادالحق علی جادالحق ـ دکتر شیخ محمد سید طنطاوی، فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی ـ فتوای شیخ احمد کفتارو ـ فتوای شورای عالی امور دینی ترکیه ـ ... ، «فتاوای علمای زیدیه درباره ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء» از قبیل: فتوای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر ـ فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور ـ فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید؛ فتوای شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی کل سلطنت‌نشینی عمان و اباضیه جهان که مؤسسه آل‌البیت اردن، پیش از برگزاری کنفرانس بین‌المللی اسلامی و صدور بیانیه پایانی آن، درباره اصول و ضوابط مسلمان بودن و شرایط افتاء از برخی از فضلای بزرگ مذاهب مختلف اسلامی سؤال کرده بود و اساس و مبنای بیانیه امّان، پاسخ‌هایی است که رهبران بزرگ مذهبی فرق اسلامی به پرسش‌ها داده‌اند. | فصل سوم؛ فتاوای فقهای مذاهب اسلامی پیرامون ملاک‌های مسلمانی و شر ایط افتاء: که شامل: «فتاوای فقهای عظام و مراجع شیعه پیرامون ملاک‌های اسلام و شرایط فتوا» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)؛ فتوای حضرت آیت‌الله‌العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛ فتوای حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه)؛ فتوای حضرت آیت‌الله محمدعلی تسخیری (رحمه الله علیه) و... ؛ «فتاوای علمای اهل سنت، پیرامون ملاک‌های مسلمان بودن و شرایط فتوا دادن» که برخی از آنها عبارت‌اند از: فتوای شیخ محمود شلتوت ـ فتوای شیخ جادالحق علی جادالحق ـ دکتر شیخ محمد سید طنطاوی، فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی ـ فتوای شیخ احمد کفتارو ـ فتوای شورای عالی امور دینی ترکیه ـ ... ، «فتاوای علمای زیدیه درباره ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء» از قبیل: فتوای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر ـ فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور ـ فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید؛ فتوای شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی کل سلطنت‌نشینی عمان و اباضیه جهان که مؤسسه آل‌البیت اردن، پیش از برگزاری کنفرانس بین‌المللی اسلامی و صدور بیانیه پایانی آن، درباره اصول و ضوابط مسلمان بودن و شرایط افتاء از برخی از فضلای بزرگ مذاهب مختلف اسلامی سؤال کرده بود و اساس و مبنای بیانیه امّان، پاسخ‌هایی است که رهبران بزرگ مذهبی فرق اسلامی به پرسش‌ها داده‌اند. | ||