۸۸٬۱۶۴
ویرایش
جعفر بن محمد (صادق): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
| مادر = ام فروه (فاطمه) | | مادر = ام فروه (فاطمه) | ||
}} | }} | ||
'''جعفر بن محمد صادق (علیه‌السلام)''' امام ششم [[شیعیان]] است و در بین آنان به امام جعفر صادق معروف می‌باشد. مدت [[امامت]] آن حضرت ۳۴ و طول عمر ایشان ۶۵ سال بوده است. آن حضرت در سن ۳۱ سالگی به [[امامت]] رسید. امامت ایشان همزمان با سال‌های پایانی حکومت بنی‌امیه و سال‌های آغازین [[عباسیان|حکومت بنی‌عباس]] بود. از آنجا که حکومت بنی‌امیه در این سال‌ها رو به ضعف و سقوط می‌رفت و بنی‌عباس نیز استقرار پیدا ننموده بودند و علاوه بر آن در ابتدای حکومت خود برای جلب نظر بیشتر منش سرکوب را نداشتند، به امام صادق(علیه السلام) فرصتی دست داد که نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را شروع نماید و پایه‌های علمی مکتب [[شیعه]] را محکم کند، تا جایی که از مذهب [[شیعه اثنی عشری]] با عنوان [[مذهب جعفری]] و از آن حضرت با عنوان رئیس این مذهب یاد می‌شود. | '''جعفر بن محمد صادق (علیه‌السلام)''' امام ششم [[شیعه|شیعیان]] است و در بین آنان به امام جعفر صادق معروف می‌باشد. مدت [[امامت]] آن حضرت ۳۴ و طول عمر ایشان ۶۵ سال بوده است. آن حضرت در سن ۳۱ سالگی به [[امامت]] رسید. امامت ایشان همزمان با سال‌های پایانی حکومت بنی‌امیه و سال‌های آغازین [[عباسیان|حکومت بنی‌عباس]] بود. از آنجا که حکومت بنی‌امیه در این سال‌ها رو به ضعف و سقوط می‌رفت و بنی‌عباس نیز استقرار پیدا ننموده بودند و علاوه بر آن در ابتدای حکومت خود برای جلب نظر بیشتر منش سرکوب را نداشتند، به امام صادق(علیه السلام) فرصتی دست داد که نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را شروع نماید و پایه‌های علمی مکتب [[شیعه]] را محکم کند، تا جایی که از مذهب [[شیعه اثنی عشری]] با عنوان [[مذهب جعفری]] و از آن حضرت با عنوان رئیس این مذهب یاد می‌شود. | ||
== ولادت امام صادق(علیه السلام) == | == ولادت امام صادق(علیه السلام) == | ||
ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب(علیه السلام) فرزند [[محمد بن علی | ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب(علیه السلام) فرزند [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر(علیه السلام)]]، بنا به نقل برخی منابع، در ۱۷ ربیع الاول سال ۸۰ هجری<ref>کشف الغمه، ج ۲، ص ۱۶۱؛ اثبات الوصیه، ص ۱۷۸</ref> و به نقل منابع دیگر، در سال ۸۳ هجری<ref>الکافی، ج ۱، ص ۴۷۲؛ الارشاد، ص ۳۰۴؛ فرق الشیعه، ص ۷۸</ref> و در مدینه به دنیا آمد. مادر آن حضرت، فاطمه (ام‌فروه) دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر می‌باشد. | ||
== کنیه امام صادق(علیه السلام) == | == کنیه امام صادق(علیه السلام) == | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
* کلمة الحق: کلمه حق. | * کلمة الحق: کلمه حق. | ||
[[محمد بن عبدالله (خاتم | [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر]](صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: به هنگامی که پسرم جعفر بن محمد بدنیا آمد، او را صادق بخوانید، بدان خاطر که در تداوم [[امامت]] فرزندی به دنیا می‌آید که به همین نام (جعفر) موسوم می‌شود بدون حقی دعوی امامت می‌کند و او را جعفر کذاب می‌نامند<ref>زندگانی امام جعفر صادق(علیه السلام)، ترجمه بحار الأنوار، ص۷</ref>. | ||
== سیمای امام صادق(علیه السلام) == | == سیمای امام صادق(علیه السلام) == | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
=== نصوص امامت امام صادق(علیه السلام) === | === نصوص امامت امام صادق(علیه السلام) === | ||
از دیدگاه شیعه امام از جانب خدا تعیین می‌شود و از راه‌های شناخت او نَصّ «تصریح پیامبر(ص) یا امام قبلی به امامت امام پس از خود است<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۱۴۰۵ق، ص۳۳۷</ref>». [[شیخ کلینی|کلینی]] در [[کتاب کافی]] روایاتی را به منظور اثبات امامت امام صادق(علیه السلام) مطرح کرده است<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۰۶، ۳۰۷</ref>. | از دیدگاه شیعه امام از جانب خدا تعیین می‌شود و از راه‌های شناخت او نَصّ «تصریح پیامبر(ص) یا امام قبلی به امامت امام پس از خود است<ref>فاضل مقداد، ارشاد الطالبین، ۱۴۰۵ق، ص۳۳۷</ref>». [[شیخ کلینی|کلینی]] در [[الکافی|کتاب کافی]] روایاتی را به منظور اثبات امامت امام صادق(علیه السلام) مطرح کرده است<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۰۶، ۳۰۷</ref>. | ||
== مذهب جعفری و امام صادق(علیه السلام) == | == مذهب جعفری و امام صادق(علیه السلام) == | ||
در میان امامان شیعه چه در [[اصول دین]] و چه در [[فروع دین]]، بیشترین روایت از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است<ref>پاکتچی، «جعفر صادق(علیه السلام)، امام»، ص۲۰۵</ref>. وی هم‌چنین بیشترین شمار راویان را داشته است. [[اربلی]] شمار روایت‌کنندگان از او را ۴۰۰۰ تن دانسته است<ref>به اربلی، کشف الغمة، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۷۰۱</ref>. | در میان امامان شیعه چه در [[اصول دین]] و چه در [[فروع دین]]، بیشترین روایت از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است<ref>پاکتچی، «جعفر صادق(علیه السلام)، امام»، ص۲۰۵</ref>. وی هم‌چنین بیشترین شمار راویان را داشته است. [[اربلی]] شمار روایت‌کنندگان از او را ۴۰۰۰ تن دانسته است<ref>به اربلی، کشف الغمة، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۷۰۱</ref>. | ||
به گفته [[ابان بن تغلب]] [[شیعیان]] هرگاه در سخن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اختلاف‌نظر پیدا می‌کردند به سخن حضرت علی(علیه السلام) تمسک می‌کردند و آنگاه که در سخن علی اختلاف‌نظر داشتند به سخن امام صادق(علیه السلام) رجوع می‌کردند. <ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲</ref> به جهت نقل بیشترین روایات [[فقهی]] و [[کلامی]] از امام صادق(علیه السلام)، مذهب شیعه امامی را مذهب جعفری نیز می‌خوانند. <ref>شهیدی، زندگانی امام صادق، ۱۳۸۴ش، ص۶۱</ref> امروزه امام صادق(علیه السلام) به نام رئیس مذهب جعفری مشهور است<ref>نجفی، «امام صادق(علیه السلام) رئیس مذهب جعفری»، سایت سازمان تبلیغات اسلامی</ref>. | به گفته [[ابان بن تغلب]] [[شیعه|شیعیان]] هرگاه در سخن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اختلاف‌نظر پیدا می‌کردند به سخن حضرت علی(علیه السلام) تمسک می‌کردند و آنگاه که در سخن علی اختلاف‌نظر داشتند به سخن امام صادق(علیه السلام) رجوع می‌کردند. <ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲</ref> به جهت نقل بیشترین روایات [[فقهی]] و [[کلام|کلامی]] از امام صادق(علیه السلام)، مذهب شیعه امامی را مذهب جعفری نیز می‌خوانند. <ref>شهیدی، زندگانی امام صادق، ۱۳۸۴ش، ص۶۱</ref> امروزه امام صادق(علیه السلام) به نام رئیس مذهب جعفری مشهور است<ref>نجفی، «امام صادق(علیه السلام) رئیس مذهب جعفری»، سایت سازمان تبلیغات اسلامی</ref>. | ||
در سال ۱۳۷۸ق [[شیخ محمود شلتوت]] رئیس [[دانشگاه الأزهر]] [[مصر]] در پی مکاتباتی با [[آیت‌الله بروجردی]] مذهب جعفری را به رسمیت شناخت و عمل به آن را به لحاظ شرعی جایز شمرد<ref>فتوای تاریخی شیخ شلتوت مفتی اعظم عالم تسنن و رئیس دانشگاه الازهر مصر، درس‌هایی از مکتب اسلام، ش۳، ۱۳۳۸</ref>. | در سال ۱۳۷۸ق [[شیخ محمود شلتوت]] رئیس [[دانشگاه الأزهر]] [[مصر]] در پی مکاتباتی با [[آیت‌الله بروجردی]] مذهب جعفری را به رسمیت شناخت و عمل به آن را به لحاظ شرعی جایز شمرد<ref>فتوای تاریخی شیخ شلتوت مفتی اعظم عالم تسنن و رئیس دانشگاه الازهر مصر، درس‌هایی از مکتب اسلام، ش۳، ۱۳۳۸</ref>. | ||
== سازمان وکالت امام صادق(علیه السلام) == | == سازمان وکالت امام صادق(علیه السلام) == | ||
به عللی چون پراکندگی شیعیان در مناطق مختلف اسلامی دشواربودن ارتباط با شیعیان به علت فشارهای سیاسی و عدم دسترسی شیعیان به امام صادق(علیه السلام) وی مجموعه‌ای از نمایندگان را در مناطق مختلف اسلامی تعیین کرد که از آن با نام | به عللی چون پراکندگی شیعیان در مناطق مختلف اسلامی دشواربودن ارتباط با شیعیان به علت فشارهای سیاسی و عدم دسترسی شیعیان به امام صادق(علیه السلام) وی مجموعه‌ای از نمایندگان را در مناطق مختلف اسلامی تعیین کرد که از آن با نام سازمان وکالت یاد می‌شود<ref>جباری، سازمان وکالت ائمه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۷-۵۰</ref>. | ||
این سازمان وظایفی چون دریافت وجوه شرعی مانند [[خمس]]، [[زکات]]، [[نذر]] و هدایای شیعیان و تحویل آنها به امام، رسیدگی به مشکلات شیعیان، ایجاد ارتباط میان ائمه و شیعیان و پاسخ به سؤالات شرعی آنها را برعهده داشت<ref>جباری، سازمان وکالت ائمه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۰، ۳۲۰، ۳۳۲</ref>. سازمان وکالت در زمان ائمه بعد گسترش یافت و در غیبت صغرا به وسیله چهار نائب امام زمان به اوج رسید و با آغاز دوره [[غیبت کبری]] [[حجت بن حسن (مهدی)|امام زمان]] و درگذشت وکیل چهارم او علی بن محمد سمری پایان یافت<ref> جباری، بررسی تطبیقی سازمان دعوت عباسیان و سازمان وکالت امامیه (مراحل شکل‌گیری و عوامل پیدایش)، قم، پاییز۱۳۸۹ش، ص۷۵ـ۱۰۴</ref>. | این سازمان وظایفی چون دریافت وجوه شرعی مانند [[خمس]]، [[زکات]]، [[نذر]] و هدایای شیعیان و تحویل آنها به امام، رسیدگی به مشکلات شیعیان، ایجاد ارتباط میان ائمه و شیعیان و پاسخ به سؤالات شرعی آنها را برعهده داشت<ref>جباری، سازمان وکالت ائمه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۸۰، ۳۲۰، ۳۳۲</ref>. سازمان وکالت در زمان ائمه بعد گسترش یافت و در غیبت صغرا به وسیله چهار نائب امام زمان به اوج رسید و با آغاز دوره [[غیبت کبری]] [[حجت بن حسن (مهدی)|امام زمان]] و درگذشت وکیل چهارم او علی بن محمد سمری پایان یافت<ref> جباری، بررسی تطبیقی سازمان دعوت عباسیان و سازمان وکالت امامیه (مراحل شکل‌گیری و عوامل پیدایش)، قم، پاییز۱۳۸۹ش، ص۷۵ـ۱۰۴</ref>. | ||
== برخوردامام صادق(علیه السلام) با غالیان == | == برخوردامام صادق(علیه السلام) با غالیان == | ||
در زمان | در زمان امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) فعالیت [[غلاة|غُلات]] افزایش یافت. آنها مقامی رُبوبی برای [[ائمه]] قائل بودند یا آنها را پیامبر می‌دانستند. امام صادق(علیه السلام) اندیشه [[غلاة|غلو]] را به شدت رد و مردم را از همنشینی با [[غالیان]] نهی می‌کردند<ref> جعفریان، حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، ۱۳۹۳ش، ص۴۰۷، ۴۰۸</ref>. و آنان را فاسق و کافر و مشرک می‌دانستند<ref>کشی، رجال کشی، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۰</ref>. | ||
در حدیثی از وی در خصوص [[غلاة|غالیان]] به [[مذهب شیعه|شیعیان]] توصیه شده است: با آنها همنشینی نکنید، غذا نخورید، نیاشامید و مصافحه نکنید<ref>کشی، رجال کشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۹۷</ref>. امام صادق(علیه السلام) درخصوص جوانان به شیعیان چنین هشدار داد: مراقب باشید [[غلاة|غلات]] جوانان تان را فاسد نکنند. آنها بدترین دشمنان خدا هستند؛ خدا را کوچک می‌کنند و برای بندگان خدا ربوبیّت قائل می‌شوند<ref> شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴، ص۶۵۰</ref>. | در حدیثی از وی در خصوص [[غلاة|غالیان]] به [[مذهب شیعه|شیعیان]] توصیه شده است: با آنها همنشینی نکنید، غذا نخورید، نیاشامید و مصافحه نکنید<ref>کشی، رجال کشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۹۷</ref>. امام صادق(علیه السلام) درخصوص جوانان به شیعیان چنین هشدار داد: مراقب باشید [[غلاة|غلات]] جوانان تان را فاسد نکنند. آنها بدترین دشمنان خدا هستند؛ خدا را کوچک می‌کنند و برای بندگان خدا ربوبیّت قائل می‌شوند<ref> شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴، ص۶۵۰</ref>. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
'''قیام زید بن علی''' | '''قیام زید بن علی''' | ||
از مضمون برخی روایت‌ها می‌توان دریافت که قیام زید بن علی مورد تأیید امام صادق(علیه السلام) بوده است چنان‌که صدوق در [[عیون اخبار الرضا]] آورده است که امام صادق فرمود: | از مضمون برخی روایت‌ها می‌توان دریافت که قیام زید بن علی مورد تأیید امام صادق(علیه السلام) بوده است چنان‌که صدوق در [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]] آورده است که امام صادق فرمود: | ||
خدا عمویم زید را بیامرزد! او مردم را به الرضا من آل محمد می‌خواند و اگر پیروز می‌شد به وعده وفا می‌کرد. چون می‌خواست خروج کند با من مشورت کرد. به او گفتم: عمو! اگر راضی می‌شوی که کشته گردی و در کناسه [[کوفه]] بر‌دار شوی، خود می‌دانی<ref>شهیدی، ۱۳۸۴، ص۵۷</ref>. | خدا عمویم زید را بیامرزد! او مردم را به الرضا من آل محمد می‌خواند و اگر پیروز می‌شد به وعده وفا می‌کرد. چون می‌خواست خروج کند با من مشورت کرد. به او گفتم: عمو! اگر راضی می‌شوی که کشته گردی و در کناسه [[کوفه]] بر‌دار شوی، خود می‌دانی<ref>شهیدی، ۱۳۸۴، ص۵۷</ref>. | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
عبدالله خشمگین شد و گفت: به خدا [[قسم|سوگند]] خدا تو را از غیب آگاه نساخته و آنچه می‌گویی از روی حسادتی است که به پسرم داری. امام صادق فرمود: به خدا آنچه گفتم از حسادت نیست ولی این و برادرانش و فرزندانش (و دست بر دوش ابوالعباس سفاح نهاد، سپس دست بر دوش عبدالله بن حسن زد و گفت) آری به خدا (خلافت) از آنِ تو و فرزندانت نیست و از آن آنهاست، و دو پسر تو کشته خواهند شد<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۱۸۵-۱۸۶</ref>. | عبدالله خشمگین شد و گفت: به خدا [[قسم|سوگند]] خدا تو را از غیب آگاه نساخته و آنچه می‌گویی از روی حسادتی است که به پسرم داری. امام صادق فرمود: به خدا آنچه گفتم از حسادت نیست ولی این و برادرانش و فرزندانش (و دست بر دوش ابوالعباس سفاح نهاد، سپس دست بر دوش عبدالله بن حسن زد و گفت) آری به خدا (خلافت) از آنِ تو و فرزندانت نیست و از آن آنهاست، و دو پسر تو کشته خواهند شد<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۱۸۵-۱۸۶</ref>. | ||
پس از به قدرت رسیدن بنی‌عباس و آغاز سخت‌گیری آنان بر [[علویان]] زمینه برای قیام فراهم شد و محمد و ابراهیم، فرزندان عبدالله در سال ۱۴۵ق. قیام کردند ولی هر دو قیام به شکست انجامید و پیش‌گویی امام صادق درباره کشته شدن آنها محقق شد. نقل شده است در زمان [[قیام نفس زکیه]] در [[مدینه]] امام برای پرهیز از مداخله به سود یکی از طرفین، از شهر خارج شد و درملکی که در اطراف مدینه داشت اقامت گزید و پس از پایان قیام و شکست نفس زکیه به شهر بازگشت. | پس از به قدرت رسیدن بنی‌عباس و آغاز سخت‌گیری آنان بر [[علویان]] زمینه برای قیام فراهم شد و محمد و ابراهیم، فرزندان عبدالله در سال ۱۴۵ق. قیام کردند ولی هر دو قیام به شکست انجامید و پیش‌گویی امام صادق درباره کشته شدن آنها محقق شد. نقل شده است در زمان [[نفس زکیه|قیام نفس زکیه]] در [[مدینه]] امام برای پرهیز از مداخله به سود یکی از طرفین، از شهر خارج شد و درملکی که در اطراف مدینه داشت اقامت گزید و پس از پایان قیام و شکست نفس زکیه به شهر بازگشت. | ||
در مجموع درباره زندگی سیاسی و اجتماعی امام صادق(علیه السلام) چنین به نظر می‌رسد که امام از خود را از عرصه سیاست دور نگه می‌داشت و این موضع خود را در هر دو دوره سیاسی (دوره امور و دوره عباسی حفظ کرد. با این حال آن حضرت در عین کناره‌گیری از عرصه رقابت سیاسی، نسبت به شرایط جامعه و سرنوشت آن بسیار حساس بود و در بین آموزه‌های او مسائلی همچون رعایت عدالت و پاکدامنی در حکومت، مشورت با مردم و توجه به خواسته‌های آنان، به حکمرانان گوشزد شده است<ref>پاکتچی، امام جعفر صادق، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۸، ص۱۸۶-۱۸۷</ref>. | در مجموع درباره زندگی سیاسی و اجتماعی امام صادق(علیه السلام) چنین به نظر می‌رسد که امام از خود را از عرصه سیاست دور نگه می‌داشت و این موضع خود را در هر دو دوره سیاسی (دوره امور و دوره عباسی حفظ کرد. با این حال آن حضرت در عین کناره‌گیری از عرصه رقابت سیاسی، نسبت به شرایط جامعه و سرنوشت آن بسیار حساس بود و در بین آموزه‌های او مسائلی همچون رعایت عدالت و پاکدامنی در حکومت، مشورت با مردم و توجه به خواسته‌های آنان، به حکمرانان گوشزد شده است<ref>پاکتچی، امام جعفر صادق، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۸، ص۱۸۶-۱۸۷</ref>. | ||