۸۷٬۹۳۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۴: | خط ۴: | ||
خمس از موضوعات مهم فقه اسلامی و به طور خاص [[فقه |فقه امامیه]] است. محاسبه و پرداخت خمس از تکالیفی است که [[شیعیان]] در طول زندگی به آن عنایتی ویژه دارند. | خمس از موضوعات مهم فقه اسلامی و به طور خاص [[فقه |فقه امامیه]] است. محاسبه و پرداخت خمس از تکالیفی است که [[شیعیان]] در طول زندگی به آن عنایتی ویژه دارند. | ||
نیمی از خمس به [[سادات]] فقیر اختصاص دارد و نیم دیگر به عنوان سهم امام در دوران غیبت امام زمان توسط [[مراجع تقلید]] در اموری که با توجه به تاریخ زندگی [[ | نیمی از خمس به [[سادات]] فقیر اختصاص دارد و نیم دیگر به عنوان سهم امام در دوران غیبت امام زمان توسط [[مراجع تقلید]] در اموری که با توجه به تاریخ زندگی [[اهل بیت|اهلبیت (علیه السلام)]] مورد مصرف خمس تشخیص میدهند، هزینه میگردد. | ||
وجوهات حاصل از پرداخت خمس یکی از منابع اصلی مالی [[حوزههای علمیه]] و ترویج دین در جامعه اسلامی است. | وجوهات حاصل از پرداخت خمس یکی از منابع اصلی مالی [[حوزههای علمیه]] و ترویج دین در جامعه اسلامی است. | ||
خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
{{متن قرآن |وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی وَالْیَتامی وَالْمَساکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا |سوره = انفال |آیه = 41 }} (ای مؤمنان) بدانید که آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (کم یا زیاد) خمس (یک پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کردهایم دارید». | {{متن قرآن |وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی وَالْیَتامی وَالْمَساکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا |سوره = انفال |آیه = 41 }} (ای مؤمنان) بدانید که آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (کم یا زیاد) خمس (یک پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کردهایم دارید». | ||
اگر چه متعارف از غنیمت چیزی است که در جنگ از دشمن به دست میآید ولی با توجه به گفتار اهل لغت که غنیمت را مطلق سود گرفتهاند و بر حسب روایات فراوانی که از [[ | اگر چه متعارف از غنیمت چیزی است که در جنگ از دشمن به دست میآید ولی با توجه به گفتار اهل لغت که غنیمت را مطلق سود گرفتهاند و بر حسب روایات فراوانی که از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)]] و ائمه (علیه السلام) رسیده آیه خمس شامل فوائد و سودهای دیگر نیز میگردد. چنان که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «وَاخراجُ الخُمسِ مِنْ کلِّ مایَملِکُهُ اَحَدٌ مِنَ النّاس<ref>جامع الاحادیث، ج 8، ص 546</ref>؛ خمس از هر چه انسان مالک شود اخراج میگردد». | ||
و شخصی از [[موسی بن جعفر|موسی ابن جعفر (علیه السلام)]] پرسید از چه چیز خمس باید داده شود؟ فرمود: «فی کُلِّ ما اَفادَ النّاسُ مِنْ قَلیلٍ اَوْ کَثیرٍ<ref> وسائل، ج 6، باب 8، ص 350، ح 6</ref>؛ در هر چیزی که مردم فائده برند کم باشد یا زیاد (باید خمس آن داده شود)». | و شخصی از [[موسی بن جعفر|موسی ابن جعفر (علیه السلام)]] پرسید از چه چیز خمس باید داده شود؟ فرمود: «فی کُلِّ ما اَفادَ النّاسُ مِنْ قَلیلٍ اَوْ کَثیرٍ<ref> وسائل، ج 6، باب 8، ص 350، ح 6</ref>؛ در هر چیزی که مردم فائده برند کم باشد یا زیاد (باید خمس آن داده شود)». | ||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
و آن حضرت همچنان که افرادی را برای جمعآوری [[زکات]] میفرستاد برای گرفتن خمس نیز مأمورینی را اعزام میفرمود: چنان که [[علی بن ابی طالب|علی (علیه السلام)]] را به [[یمن]] اعزام داشت و دستور داد خمس را از آنها بگیرد<ref> بحارالانوار، ج 21، ص 360</ref>. و مردی از [[بنیاسد]] را نیز مأمور گرفتن خمس کرد<ref> تفسیر عیاشی، ج 2، ص 93</ref>. لذا جای تردید باقی نمیماند که مقصود از آیه خمس لزوم خمس در موارد دیگری از سود علاوه بر غنائم جنگی نیز خواهد بود و با توجه به آن چه ذکر شد و بسیاری از مدارک و روایات دیگر علمای شیعه فتوا دادهاند که آیه مزبور شامل سودهای دیگری نیز میشود و علاوه بر لزوم دادن خمس غنیمتهای جنگی در شش مورد دیگر (که بعداً بیان میشود) نیز دادن خمس را واجب دانستهاند. | و آن حضرت همچنان که افرادی را برای جمعآوری [[زکات]] میفرستاد برای گرفتن خمس نیز مأمورینی را اعزام میفرمود: چنان که [[علی بن ابی طالب|علی (علیه السلام)]] را به [[یمن]] اعزام داشت و دستور داد خمس را از آنها بگیرد<ref> بحارالانوار، ج 21، ص 360</ref>. و مردی از [[بنیاسد]] را نیز مأمور گرفتن خمس کرد<ref> تفسیر عیاشی، ج 2، ص 93</ref>. لذا جای تردید باقی نمیماند که مقصود از آیه خمس لزوم خمس در موارد دیگری از سود علاوه بر غنائم جنگی نیز خواهد بود و با توجه به آن چه ذکر شد و بسیاری از مدارک و روایات دیگر علمای شیعه فتوا دادهاند که آیه مزبور شامل سودهای دیگری نیز میشود و علاوه بر لزوم دادن خمس غنیمتهای جنگی در شش مورد دیگر (که بعداً بیان میشود) نیز دادن خمس را واجب دانستهاند. | ||
و نکته قابل توجهی که آیه مزبور به آن اشاره کرده است اهمیت خمس میباشد که میفرماید: «باید خمس سودی که میبرید بدهید اگر به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کردهایم ایمان دارید» و میرساند که اگر بر کسی خمس واجب شده و از دادن آن خودداری میکند به خدا و آنچه بر | و نکته قابل توجهی که آیه مزبور به آن اشاره کرده است اهمیت خمس میباشد که میفرماید: «باید خمس سودی که میبرید بدهید اگر به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کردهایم ایمان دارید» و میرساند که اگر بر کسی خمس واجب شده و از دادن آن خودداری میکند به خدا و آنچه بر پیامبر نازل شده [[ایمان]] و اعتقاد ندارد<ref> فروع دین، غلامحسین رحیمی، ص 31</ref>. | ||
== خمس در روایات == | == خمس در روایات == | ||
# [[ | # [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه السلام)]] میفرماید: هیچ مالی حلال نمیگردد مگر از طریقی که خداوند آن را حلال کرده است؛ خمس، پشتوانه ما برای تقویت دین ما و اداره زندگی ما و کمک به دوستان ما است. با خمس، آبروی خود را از کسانی که از قدرتشان بیم داریم، حفظ میکنیم. پس خمس را از ما دریغ ندارید و خود را از دعای ما محروم نکنید<ref> وسائل الشیعه، ج 6، ص 375</ref>. | ||
# قالَالباقِر: «لایحلُّ لاَحدٍ ان یَشْتَرِیَ منَ الخُمسِ شَیْئاً حَتّی یَصِلَ الَینا حَقَّنا<ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 4</ref>؛ ابوبصیر میگوید: [[ | # قالَالباقِر: «لایحلُّ لاَحدٍ ان یَشْتَرِیَ منَ الخُمسِ شَیْئاً حَتّی یَصِلَ الَینا حَقَّنا<ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 4</ref>؛ ابوبصیر میگوید: [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیه السلام)]] فرمود: برای هیچ کس حلال نیست که چیزی از خمس (مالی که خمس آن داده نشده) بخرد تا این که حق ما را به ما برساند. | ||
# در [[الکافی|کافی]] بسند خود از علی بن ابراهیم از پدرش از ابن ابی عمیر از حسین بن عثمان از سماعه روایت کرده که گفت: از امام ابی الحسن (علیه السلام) از مساله خمس سؤال کردم، حضرت فرمود: خمس در هر فائده ای که مردم میبرند چه کم و چه زیاد واجب است<ref>کافی، ج 1، ص 545</ref>. | # در [[الکافی|کافی]] بسند خود از علی بن ابراهیم از پدرش از ابن ابی عمیر از حسین بن عثمان از سماعه روایت کرده که گفت: از امام ابی الحسن (علیه السلام) از مساله خمس سؤال کردم، حضرت فرمود: خمس در هر فائده ای که مردم میبرند چه کم و چه زیاد واجب است<ref>کافی، ج 1، ص 545</ref>. | ||
# [[ | # [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه السلام)]] میفرماید: به راستی خداوندی که خدائی جز او نیست چون زکات را برای ما حرام کرده خمس را برای ما قرار داده است پس زکات را بر ما حرام کرده و خمس را برای ما (دادن خمس به ما) واجب کرده است و کرامت برای ما حلال است<ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 2</ref>. | ||
== فلسفه خمس == | == فلسفه خمس == | ||
احکام اسلامی بر اساس مصلحت ها و مفسدههایی است که در ذات موضوعات آنها نهفته است و هیچ گاه این احکام بی حساب مقرر نگردیده است. حکمت و فلسفه بخش قابل ملاحظهای از احکام اسلامی در آیات و روایات توضیح داده شده است؛ بخش دیگر آن را نیز عقل آدمی با کمک علم و تجربه در گذر زمان میتواند دریابد. بنابراین وجوب خمس نیز براساس مصلحت یا مصلحت هایی است که در حقیقت آن موجود است. چنان که در برخی از روایات به آن اشاره شده است. | |||
به عنوان نمونه امام صادق (علیه السلام) درباره علت دریافت خمس از مردم میفرمود: «انّی لَاخُذُ مِنْ احَدِکُمُ الدِّرْهَمَ وَ انّی لَمِنْ اکْثَرِ اهْلِ الْمَدینَةِ مالًا، ما اریدُ بِذلِکَ الَّا انْ تُطَهَّرُوا<ref>علل الشرایع، شیخ صدوق، ص 377-378</ref>؛ من با این که از بیشتر اهل [[مدینه|مدینه]] داراترم، یک درهم (خمس) را هم از شما میگیرم و از این کار قصدی جز پاک شدن شما ندارم». | به عنوان نمونه امام صادق (علیه السلام) درباره علت دریافت خمس از مردم میفرمود: «انّی لَاخُذُ مِنْ احَدِکُمُ الدِّرْهَمَ وَ انّی لَمِنْ اکْثَرِ اهْلِ الْمَدینَةِ مالًا، ما اریدُ بِذلِکَ الَّا انْ تُطَهَّرُوا<ref>علل الشرایع، شیخ صدوق، ص 377-378</ref>؛ من با این که از بیشتر اهل [[مدینه|مدینه]] داراترم، یک درهم (خمس) را هم از شما میگیرم و از این کار قصدی جز پاک شدن شما ندارم». |