یونس بن عبدالرحمن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''یونس بن عبدالرحمن '''  

از یاران [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه‌السلام)]] و از [[راوی|راویان]] [[وثاقت|ثقه]] [[مذهب شیعه|شیعه]]  و از [[اصحاب اجماع]] است. وی  امام صادق (علیه‌السلام) را ملاقات کرده ولی تنها از امام کاظم (علیه‌السلام) و امام رضا (علیه‌السلام) روایت نقل کرده است. منابع رجالی او را ستوده‌اند. امام رضا (علیه‌السلام) سه بار بهشت را برای یونس ضمانت کرده است. یونس بن عبدالرحمن آثار مکتوب بسیاری از خود بر جای گذاشته است. وی در سال ۲۰۸ه‍.ق وفات یافت.  

كنیه یونس بن عبدالرحمن، ابومحمد<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.</ref> است، وی معروف به «مولی آل یقطین»  بوده<ref>رجال كشی، ج 2ص 777فهرست شیخ طوسی، ص 181رجال نجاشی، ص 311و الانساب سمعانی، ج 13ص 350.</ref>و نسبش، قمّی است.<ref>سمعانی، الانساب، ج۵، ص۶۲۹.</ref>  

فضل بن شاذان نیشابوری از عبدالعزیز مهتدی كه از نیكان و خوبان قم بود نقل کرده که از حضرت امام رضا  (علیه‌السلام) پرسیدم: من در هر موقعیّتی نمی‌توانم به حضور شما مشرّف شوم؛ برای فراگرفتن مسائل و احكام دینی خود، از چه كسی سؤال كنم؟ امام در جواب فرمود: یونس بن عبدالرحمن<ref>رجال كشی، ج 2ص 779.</ref>.  

در روایت دیگری از فضل بن شاذان آمده که گفت: از حضرت رضا (علیه‌السلام)پرسیدم: آیا یونس بن عبدالرحمن نزد شما مورد اطمینان و اعتماد هست تا احكام دین را از او فرا گیرم؟ امام فرمود: بله <ref>رجال كشی، ج 2ص 884.</ref>

جناب نجاشی بعد از نقل روایت فوق از عبدالعزیز چنین اظهارنظر می‌کند: این كلام امام، شأن و فضیلت والایی در حقّ یونس است <ref>رجال نجاشی، ص 312.</ref>

راویانی همانند یونس كه ائمه دین، شیعیان را برای فراگرفتن آموزه‌های دینی و روایات آل پیغمبر  (علیهم‌السلام) به آنان ارجاع داده‌اند، بین یاران امامان تنها چند نفر هستند؛ ابان بن تغلب، محمد بن مسلم، زرارة بن اعین، ابو بصیر، زكریا بن آدم، عثمان بن سعید و محمد بن عثمان بن سعید <ref>وسائل‌الشیعه، ج 18ص 110 - 107اصول اصلیه، سید عبدالله شبّر، ص 138و رجال.</ref>

الْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ، قَالَ حَدَّثَنِی الْمُهْتَدِی الْأَشْعَرِیُّ عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی، وَ كَانَ خَیْرَ قُمِّیٍّ رَأَیْتُهُ، وَ كَانَ وَكِیلَ الرِّضَا  (علیه‌السلام) وَ خَاصَّتَهُ، قَالَ:، سَأَلْتُ الرِّضَا  (علیه‌السلام) فَقُلْتُ إِنِّی لَا أَلْقَاكَ فِی كُلِّ وَقْتٍ فَعَنْ مَنْ آخُذُ مَعَالِمَ دِینِی قَالَ خُذْ مِنْ یُونُسَ بْنِ عبدالرحمن.» <ref>الكشی، رجال الكشی، ص 483، حدیث 910.</ref>در این نقل راوی از امام رضا (علیه‌السلام) می‌خواهد کسی را معرفی نماید که از او معالم دین را اخذ نماید. امام یونس را معرفی می‌نماید.

عن عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ الْمُهْتَدِی الْقُمِّیُّ، قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ نُصَیْرٍ: قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَى، وَ حَدَّثَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ، بِذَلِكَ أَیْضاً، قَالَ:، قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا  (علیه‌السلام) جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنِّی لَا أَكَادُ أَصِلُ إِلَیْكَ أَسْأَلُكَ عَنْ كُلِّ مَا أَحْتَاجُ إِلَیْهِ مِنْ مَعَالِمِ دِینِی، أَ فَیُونُسُ بْنُ عبدالرحمن ثِقَةٌ آخُذُ عَنْهُ مَا أَحْتَاجُ إِلَیْهِ مِنْ مَعَالِمِ دِینِی فَقَالَ نَعَمْ.<ref>الكشی، رجال الكشی، ص 490، حدیث 935.</ref> در این نقل از وثاقت یونس سؤال شده است؛ امام فرمودند بله.

عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی، قَالَ:، قُلْتُ لِلرِّضَا  (علیه‌السلام) إِنَّ شُقَّتِی بَعِیدَةٌ فَلَسْتُ أَصِلُ إِلَیْكَ فِی كُلِّ وَقْتٍ، فَآخُذُ مَعَالِمَ دِینِی مِنْ یُونُسَ مَوْلَى ابْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: نَعَمْ. <ref>الكشی، رجال الكشی، ص 491، حدیث 938</ref>

جعفر بن عیسی این چنین گزارش می‌دهد: ما جمعی از شیعیان در محضر امام رضا  (علیه‌السلام) بودیم. یونس بن عبدالرحمن هم در این جمع حاضر بود. همان موقع چند نفر از اهل بصره، از امام اجازه ورود خواستند. حضرت به یونس اشاره كرد كه به داخل اتاق برود، پرده را بیندازد و لحظاتی پشت پرده بماند و مبادا حركتی كند تا هنگامی كه خود به وی اجازه دهد. سپس آن‌ها كه از بصره آمده بودند، به خدمت امام رسیدند و درباره یونس سخنان بدین بر زبان راندند و از او بدگویی كردند و تهمت‌هایی به او روا داشتند. امام سر مباركش را پایین انداخته و ساكت بود.  

در این هنگام آن‌ها بلند شدند و رفتند. این جا بود كه حضرت به یونس اجازه داد از پشت پرده خارج شود و به جلسه بازگردد. یونس زمانی كه آمد، قطرات اشك از گوشه‌‌های چشمانش جاری بود و گریه می‌کرد. عرض كرد: جانم به فدایت، من از آرمان شما اهل‌بیت دفاع می‌کنم و این است حال من در نزد بعضی از یارانم! حضرت فرمود: ای یونس، وقتی كه امام و رهبرت از تو خشنود و راضی است، از این سخنان ناروا ناراحت و اندوهگین مباش. ای یونس! با این مردم به‌اندازه فهم و درك آنان سخن بگو و در آن زمینه‌هایی كه بالاتر از درک و استعداد آن‌ها است، ایشان را به حال خود واگذار.  

آن گاه امام مثال جالبی بیان كرد و فرمود: بر تو باكی نیست اگر در دست تو یك دُرّ و گوهر گران‌بها باشد؛ ولی مردم بگویند: این چیز فاقد ارزش است؛ یا در دست تو چیز بی‌ارزشی باشد و مردم بگویند: متاع بسیار گران‌بهایی است. آیا به حال تو سودی دارد؟ عرض كرد: نه.

فرمود: بله! تو هم این چنین هستی، هنگامی كه در راه ولایت و پاسداری از مكتب و آیین اهل‌بیت هستی و امام از تو رضایت دارد، از آنچه مردم درباره‌ات بگویند، نگران مباش و با آنچه آن‌ها بگویند، ضرری بر تو وارد نمی‌شود. <ref>رجال كشی، ج 2، ص 782.</ref>

احمد بن خلف این گونه گزارش می‌دهد: من بیمار بودم. حضرت جواد  (علیه‌السلام) به عیادتم آمد و در بالای سر من كتابی از یونس به نام «یوم و لیله» را دید. آن را برداشت و با دقّت ورق زد، صفحه به صفحه نگاه كرد تا كتاب به پایان رسید؛ آن گاه سه مرتبه، فرمود: خداوند یونس را رحمت كند رَحِمَ اللهُ یونُسَ، رَحِمَ اللهُ یونُسَ، رَحِمَ اللهُ یونُسَ.  <ref>رجال كشی، ج 2ص 780.</ref>

ابوهاشم جعفری نقل می‌کند كه: از امام جواد  (علیه‌السلام) در شأن و منزلت یونس سؤال كردم، فرمود: خداوند او را رحمت كند <ref>كشی، ج 2، ص 781.</ref>

ابوهاشم جعفری كه از یاران برجسته امامان شیعه است، می‌گوید: كتاب «یوم و لیله» یونس بن عبدالرحمن را نزد امام عسكری (علیه‌السلام) بردم. حضرت با نظری دقیق به تمام كتاب نگاه كرد و تا آخر آن را ورق زد و فرمود: آنچه در این كتاب است، دین من و دین پدرانم است؛ تمام این كتاب حقّ و حقیقت است <ref>رجال كشی، ج 2ص 781.</ref>

بنا بر نقل مرحوم نجاشی، امام عسكری (علیه‌السلام) فرمود: خداوند به یونس در عوض هر حرفی از این كتاب، نوری در روز قیامت عنایت فرماید <ref>رجال نجاشی، ص 313.</ref>

باز می‌گوید: از امام جواد  (علیه‌السلام) پرسیدم: درباره یونس چه می‌فرمایید؟ فرمود: كدام یونس؟

عرض كردم: بله.

یک‌بار دیگر فرمود: خدا رحمتش كند، بنده بسیار خوبی برای خدا بود. طبق گزارش دیگری فرمود: خدای متعال او را رحمت كند، بنده صالح خدا بود. <ref>رجال كشی، ج 2، ص 783.</ref>

 

گویا یونس گاهی روایات و احادیث عمیق و سنگینی را كه درباره مقامات معنوی ائمه دین بود، برای عده ای نقل می‌کرد و طبعاً آنان قدرت قهم و هضم و درك این معانی بلند را نداشتند؛ لذا گاهی امام از او انتقاد می‌فرمود.  

از منظر دیگر، این مذمّت ها و انتقادها برای این بود كه شخصیت های بزرگ حدیثی و فقهی شیعه از تعرّض و هجمه مخالفان محفوظ و مصون بمانند و به آن‌ها صدمه و زیانی وارد نشود. <ref>ر-ك : رجال كشی ، ج 1، ص 342. (حالات زراره).</ref>

یونس بن عبدالرحمن با وجود جلالت و عظمت فراوان، مورد طعن و تهمت‏های فراوانی از سوی شیعیان واقع شده است که علت اصلی آن همان گونه که امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام به وی گوشزد نموده‏اند بیان نابجای معارف بلند اهل‌بیت برای غیر اهلش و کسانی که ظرفیت فهم آن را نداشته‏اند، بوده است.

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقُتَیْبِیُّ، قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو مُحَمَّدٍ الْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ، قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو جَعْفَرٍ الْبَصْرِیُّ، وَ كَانَ ثِقَةً فَاضِلًا صَالِحاً، قَالَ‏، دَخَلْتُ مَعَ یُونُسَ بْنِ عبدالرحمن عَلَى الرِّضَا علیه السلام فَشَكَا إِلَیْهِ مَا یَلْقَى مِنْ أَصْحَابِهِ مِنَ الْوَقِیعَةِ! فَقَالَ الرِّضَا علیه السلام: دَارِهِمْ فَإِنَّ عُقُولَهُمْ لَا تَبْلُغُ. <ref>(رجال الکشی  ج۱ ص۴۸۸؛ بحار الأنوار  ج۲ ص۶۸؛مستدرك الوسائل  ج۱۲ ص۲۱۵.)</ref>  

امام کاظم علیه السلام در روایتی به یونس فرمودند: یَا یُونُسُ ارْفُقْ بِهِمْ فَإِنَّ كَلَامَكَ یَدِقُّ عَلَیْهِم. قال: قلت إنهم یقولون لی زندیق . قال: و ما یضرّك أن تكون فی یدك لؤلؤة فیقول لك النّاس هی حصاة، و ما كان ینفعك اذا كان فی یدك حصاة فیقول النّاس هی لؤلؤة» . <ref>رجال الکشی  ج۱ ص۴۸۸؛ نوادر الأخبار  ج۱ ص۵۶؛ بحار الأنوار  ج۲ ص۶۶.</ref>

البته یونس بن عبدالرحمن با روح بلند خود بر اهل ولایت خرده نمی‌گرفت و آنان را بخشیده بود: عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ حَدَّثَنِی الْفَضْلُ، قَالَ حَدَّثَنِی عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا أَنَّ یُونُسَ بْنَ عبدالرحمن قِیلَ لَهُ: إِنَّ كَثِیراً مِنْ هَذِهِ الْعِصَابَةِ یَقَعُونَ فِیكَ وَ یَذْكُرُونَكَ بِغَیْرِ الْجَمِیلِ! فَقَالَ: أُشْهِدُكُمْ أَنَّ كُلَّ مَنْ لَهُ فِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‏علیه السلام نَصِیبٌ فَهُوَ فِی حِلٍّ مِمَّا قَالَ. <ref>(رجال الكشی- إختیار معرفة الرجال، النص، ص: 488)</ref>  

مرحوم آیت الله خویی تمامی این روایات را ضعیف می‌‏دانند و تنها دو روایت ذم را صحیح السند می‌‏دانند اما می‌‏فرمایند علم آن را باید به اهلش واگذار کرد. علاوه بر این که این دو روایت توان معارضه با روایات مستفیضه متعاضده با تسالم فقها و بزرگان بر جلالت امر یونس را ندارد <ref>معجم ‏رجال‏ الحدیث ج : 20 ص : 215</ref>.

احمد بن فضل از این محدّث جلیل، نقل می‌کند: وقتی حضرت موسی بن جعفر  (علیه‌السلام) به شهادت رسید و از دنیا رفت، نزد وكلای آن حضرت كه در شهرها بودند، اموال فراوانی بود. وجود این اموال در نزد آنان، باعث شد آن‌ها مذهب باطل «واقفیه» را اختراع كنند؛ لذا مرگ امام موسی بن جعفر  (علیه‌السلام) را انكار كردند تا اموال را خود تصاحب كنند؛ زیاد قندی هفتاد هزار دینار و علی بن ابی حمزه سی هزار دینار نزد خود داشتند. هنگامی كه من این انحراف آشكار را مشاهده كردم و امامت حضرت رضا  (علیه‌السلام) برای من ثابت و مسلّم شد، به تبلیغ و حمایت از شأن و منزلت و امامت حضرت رضا  (علیه‌السلام) پرداختم و شیعیان را به‌سوی آن وجود گرامی دعوت كردم. آن دو نفر تا مبارزه سخت مرا دیدند، نماینده‌ای به‌سوی من فرستادند و پرسیدند: به چه دلیل مردم را به‌سوی او حضرت رضا  (علیه‌السلام) دعوت می‌کنی؟ اگر پول می‌خواهی، ما تو را بی‌نیاز می‌کنیم. آنان متعهّد شدند كه ده‌هزار دینار به من بدهند تا از این تبلیغ و افشاگری دست بردارم. به آنان گفتم: این روایت از امامان شیعه به ما رسیده است كه: «هر زمانی كه دیدید در جامعه اسلامی انحراف و بدعت به وجود آمد، باید در مقابل آن بایستید، موضع بگیرید و ساكت و خاموش ننشینید وگرنه نور ایمان از شما سلب خواهد شد.» من هرگز جهاد و مبارزه در راه خدا را ترك نخواهم كرد. براین‌اساس بود كه آن‌ها كینه مرا در دل گرفتند و مبارزه سختی را بر علیه من شروع كردند. <ref>رجال كشی، ج 2، ص 786.</ref>  

حسن بن علویّه كه شخصی موثّق است، می‌گوید: از فضل بن شاذان شنیدم كه می‌گفت: یونس پنجاه و چهار حج و پنجاه و چهار عمره به جای آورد.<ref>رجال كشی، ج 2 ، ص 780 و بحارالانوار ، ج 48، ص 252.</ref>

محمد بن عیسی بن عبید نیز می‌گوید: یونس چند برادر داشت. هر روز به خانه آنان می‌رفت و احوالشان را می پرسید و بعد به خانه خود می‌آمد، مختصر غذایی تناول می‌کرد و كم كم آماده نماز می‌شد. بعد از انجام فریضه نماز، می‌نشست و كتاب تألیف می‌کرد. <ref>رجال كشی ، ج 2 ، ص 780.</ref>

رجال شناس معروف، كشّی، از قول عالمان اصحاب شیعه روایت می‌کند. او در دو، سه مورد از كتاب خود می‌نویسد: «اصحاب ما، اتّفاق دارند بر صحیح شمردن روایاتی كه از این جمع و گروه روایت شود و به مقام فقهی و دانش آنان اعتراف دارند. یكی از آن‌ها یونس بن عبدالرحمن است. <ref>رجال كشی، ج 2، ص 830، 673، 507.</ref>  

حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقُتَیْبِیُّ، قَالَ حَدَّثَنِی الْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ، قَالَ حَدَّثَنِی الْمُهْتَدِی الْأَشْعَرِیُّ عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنِ الْمُهْتَدِی، وَ كَانَ خَیْرَ قُمِّیٍّ رَأَیْتُهُ، وَ كَانَ وَكِیلَ الرِّضَاعلیه السلام وَ خَاصَّتَهُ، قَالَ‏، سَأَلْتُ الرِّضَاعلیه السلام فَقُلْتُ إِنِّی لَا أَلْقَاكَ فِی كُلِّ وَقْتٍ فَعَنْ مَنْ آخُذُ مَعَالِمَ‏ دِینِیکم.‏ قَالَ خُذْ مِنْ یُونُسَ بْنِ عبدالرحمن<ref>رجال الكشی – إختیار معرفة الرجال؛ النص؛ ص490</ref>

محمد بن یونس می‌گوید: حضرت امام رضا  (علیه‌السلام) سه بار، برای یونس بهشت را ضمانت كرد.

از امام جواد  (علیه‌السلام) نیز نقل می‌کند كه آن بزرگوار از طرف خود و پدران گرامی اش بهشت را برای یونس بن عبدالرحمن ضمانت كرد. <ref>رجال كشی، ج 2ص 779.</ref>

ابن فضال که از بزرگان حدیث و از علمای بزرگ و باتقوا و همچنین از اصحاب اجماع می‏‌باشد خطاب به یونس می‌‏گوید: تو پیوسته گره‏گشای مسائل پیچیده حدیثی هستی: ... قَالَ فَقَامَ ابْنُ فَضَّالٍ فَقَبَّلَ رَأْسَهُ وَ قَالَ رَحِمَكَ اللَّهُ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَا تَزَالُ تَجِی‏ءُ بِالْحَدِیثِ الْحَقِّ الَّذِی یُفَرِّجُ اللَّهُ بِهِ عَنَّا. <ref>(کافی ج1 ص388)</ref>

تمام دانشمندان شیعی او را از یاران حضرت موسی بن جعفر و حضرت رضا  (علیه‌السلام) می‌دانند خلاصه علامه، ص 184.. شیخ طوسی در یك مورد او را از یاران امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) و در جای دیگر از یاران و اصحاب حضرت امام رضا (علیه‌السلام)می داند. <ref>رجال شیخ طوسی، ص 343و 395.</ref>همچنین نوشته اند: یونس در دو موقعیت توفیق ملاقات با امام صادق (علیه‌السلام) را یافت؛ اولین بار در كنار قبر رسول كرم(صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) در مدینه و یک‌بار هم هنگام سعی بین صفا و مروه. خودش می‌گوید: برای من ممكن نشد از امام (علیه‌السلام)حدیثی و روایتی بپرسم. <ref>رجال كشی، ج 2ص 780و نجاشی، ص 343.</ref>  

یكی از دلایل رشد و بالندگی این استوانه فقه و حدیث شیعه، داشتن استادانی برجسته بود كه در درجه اول، امامان معصوم(علیهم‌السلام) قرار داشتند. وی نهایت بهره و فیض را از وجود بابركت آنان برد و بعد از امامان، اساتید بزرگی داشته كه تعداد آنان حدوداً به 25نفر می‌رسد و نام بردن همه آنان در این نوشتار چندان ثمر بخش نخواهد بود؛ ولی به عنوان نمونه، به ذكر چند نفر از شاخص ترین آنان بسنده می‌کنیم:

# عبدالله بن سنان: محدّث و فقیه فرزانه كه به گفته نجاشی: مسئولیت بیت‌المال را در حكومت منصور و مهدی و هادی و هارون الرشید به عهده داشت. او روایتگری مورد اطمینان و از اصحاب و یاران ما و جلیل القدر است كه هیچ گونه طعنی بر او روا نیست  <ref>رجال نجاشی، ص 148.</ref>

# عبدالله بن مسكان: از نیكان و ستاره ای درخشان در آسمان علم و روایت و از اصحاب اجماع و محدّثی بسیار بزرگوار و مورد اطمینان است <ref>رجال نجاشی، ص 148.</ref>

# هشام بن سالم: محدّثی است كه به طور كامل مورد توجه و اعتماد است و از یاران حضرت صادق و حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السلام) به شمار می‌رود.  <ref>رجال نجاشی، ص 305.</ref>  

# هشام بن حكم: همان كسی است كه با عمرو بن عُبید در مسجد بصره پیرامون مسئله امامت و رهبری جامعه اسلامی مناظره كرد و او را از نظر استدلال و دلیل محكوم كرد <ref>رجال كشی، ج 1ص 550.</ref>  می‌گویند در اصل اهل كوفه بود، ولی در بغداد به شغل تجارت پرداخت. از نظر روایت بسیار مورد اعتماد و از منظر اعتقاد به ولایت ائمه شیعی، بسیار پایبند و معتقد و در حقیقت یك شیعه راستین بود. وی در سال 179ه. ق در كوفه چشم از جهان فرو بست  <ref>رجال نجاشی، ص 305و رجال كشی، ج 1ص 526.</ref>

# حمّاد بن عیسی: از راویان امام كاظم و حضرت رضا (علیه‌السلام) و از اصحاب اجماع است  <ref>رجال كشی، ج 2ص 830و نجاشی، ص 104.</ref>

# علی بن رئاب: جلیل القدر و محلّ اطمینان و اعتماد و صاحب كتاب و اصلی بزرگ است <ref>فهرست شیخ طوسی، ص 87.</ref>

# حارث بن مغیره: یار سه معصوم (حضرت امام باقر، امام صادق و امام كاظم (علیه‌السلام)) و صاحب جایگاه رفیع و بلندی نزد رجال نویسان شیعی است. <ref>رجال نجاشی، ص 101جامع الروات، ج 2ص 357و تنقیح المقال، ج 3ص 374.</ref>

تربیت شاگردان كارآمد یكی دیگر از نكات مثبت در زندگی یونس بن عبدالرحمن است. وی در این عرصه به توفیقات زیادی دست یازید و با پرورش شاگردان بسیار قدم‌های بلندی در راه نشر حدیث و معارف اهل‌بیت برداشت.

او دانش خود را از كوثر زلال و ناب امامان معصوم  (علیه‌السلام) فرا گرفته بود؛ لذا یافته‌هایش را به افراد لایق و مستعد می‌‌آموخت. در این راستا جمعی از دین‌باوران و دانش‌پژوهان، پروانه‌وار دور شمع وجودش را گرفتند و از محضرش بهره بردند. تعداد شاگردان او را تا چهل و پنج نفر نوشته‌اند، كه عده‌ای از آنان بدون تردید، از نخبگان و فرزانگان حوزه حدیث و معارف شیعه محسوب می‌شوند  <ref>تنقیح المقال، ج 2ص 374.</ref>به نام چند تن از آنان اشاره می‌کنیم:

#  محمد بن عیسی بن عبید یقطینی: بیشترین روایاتی كه عیسی بن عبید نقل كرده، از یونس بن عبدالرحمن است. او از كسانی است كه کتاب‌های یونس را گزارش داده و می‌گویند در روزگار خود، از نظر فضل و علم، نظیر نداشت و محلّ اعتماد و اطمینان است. <ref>نجاشی، ص 235.</ref>

# عبدالعزیز مهتدی قمی: از وكلا و خاصّان حضرت رضا (علیه‌السلام)بود و در قم زندگی می‌کرد. او مورد عنایت و اطمینان است. <ref>رجال كشسی، ج 2ص 779.</ref>

# حسن بن علیّ الوشاء: یاز امام رضا (علیه‌السلام)و از چهرهای برجسته و شاخص شیعه است. احمد بن محمد بن عیسی قمی می‌گوید: «هنگامی كه برای طلب حدیث به كوفه رفتم، در آن جا با حسن بن علیّ الوشاء ملاقات كردم...»  تا این كه از قول استادش حسن بن علیّ وشاء نقل می‌کند. من در این مسجد نهصد محدّث و استاد حدیث را دیدم كه هر یك می‌گفت: حدیث كرد مرا، جعفر بن محمّد (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) <ref>رجال نجاشی، ص 29.</ref>

# ریان بن شبیب: سكن قم و از یاران حضرت رضا (علیه‌السلام)بود. او موثّق و مورد اطمینان است. <ref>رجال نجاشی، ص 118.</ref>

# احمد بن محمد بن خالد برقی: صاحب كتاب محاسن. <ref>تنقیح المقال، ج 339 3.</ref>

* ابن ندیم  در كتاب معتبر و مشهور خود، هنگامی كه فقیهان و عالمان برجسته شیعی را نام می‌برد، این چنین می‌گوید: یونس بن عبدالرحمن از آنان است. او علّامه روزگار خویش بود. <ref>فهرست ابن ندیم، ص 376.</ref>

* نجاشی می‌نگارد: یونس بن عبدالرحمن از برجسته‌ترین و شاخص‌ترین عالمان شیعی و صاحب‌منزلت و مقامی رفیع است. حضرت رضا  (علیه‌السلام) یارانش را برای فراگیری فتوا و دانش به او ارجاع می‌داد و پیروان مذهب باطل وقف (واقفیه)، مال فراوانی به او پیشنهاد كردند، ولی وی از پذیرش اموال امتناع ورزید و بر روش مستقیم ثابت و پابرجا ماند <ref>رجال نجاشی، ص 313.</ref>

* فضل بن شاذان می‌گوید: در زمان زندگی پیامبر كرم (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) در میان یاران و صحابه پیامبر گرامی از منظر فقاهت و دانش دینی، كسی به‌پای سلمان فارسی نرسید و فقیه‌ترین و عالم‌ترین دانشمند بعد از روزگار پیامبر در بین یاران امامان معصوم شیعی، یونس بن عبدالرحمن است <ref>رجال كشی، ج 2، ص 780.</ref>

* علّامه حلّی می‌فرماید: او انسانی بزرگ و از پیش‌گامان مكتب تشیّع است. <ref>خلاصه علامه، ص 184 و مجالس المومنین، ج 1 ، ص 411.</ref>

یونس در میدان مبارزه فکری با مخالفین، یک‌لحظه از پای ننشست و سرتاسر زندگانی او دفاع از خط ولایت و امامت علوی است تراجم نویسان بزرگ شیعه کتاب‌های فراوانی را از او نقل كرده‌اند تا جایی که فضل بن شاذان دربارهٔ او می‌‏گوید: «و الف الف جلد ردا علی المخالفین» <ref>تنقیح المقال، ج 3، ص 339؛ رجال کشی، خ 917، ص 485.</ref> «یونس، هزار جلد کتاب بر رد مخالفین تألیف کرده است».<br>مرحوم نجاشی می‌گوید: او کتاب‌های فراوانی دارد. آن گاه به ترتیب كتاب‌هایش را نام می‌برد: «كتاب السهو، الادب، الزكاة، جوامع الآثار، فضل القرآن، كتاب النكاح، الحدود، الصلوه، العلل الكبیر، التجارات و كتاب یوم و لیلة.  <ref>رجال نجاشی، ص 313.</ref>

شیخ طوسی هم در این زمینه می‌نگارد: او دارای كتاب و تألیفات فراوانی است، همانند: کتاب‌های حسین سعید اهوازی؛ بلكه بیشتر از آن‌ها  <ref>فهرست شیخ طوسی، ص 181.</ref>

وی پس از عمری تلاش خالصانه، در آخرین حج خود که آن را به نیابت از امام رضا (علیه‌السلام) انجام می‌داد<ref> اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۲.</ref> در سال 208ه. ق جان به جان آفرین تسلیم كرد و به ملكوت اعلی پیوست.<ref>خلاصه علامه ، ص 186 و چند ماخذ دیگر ،</ref> ضمنا مرحوم قاضی در مجالس، سال رحلت یونس را 280 ه.ق نوشته‌اند كه این اشتباه ممكن است از ناسخین باشد. <ref>رجال كشی ، ج 2 ، ص 781 و مجالس المومنین، ج 1 ، ص 411.</ref>

بدن پاك و مطهر او در كنار روضه مطهّره رسول اكرم (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) در مدینه منوره دفن شد.

پانویس{{پانویس}}