۸۸٬۱۹۲
ویرایش
فضل بن شاذان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '[[محمد بن عبد‌الله (خاتم الأنبیاء)' به '[[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''فضل بن شاذان بن خلیل اَزْدی نیشابوری''' [[متکلم]] و [[فقیه]] [[مذهب امامیه]] بود. [[طوسی]] او را در شمار | '''فضل بن شاذان بن خلیل اَزْدی نیشابوری''' [[متکلم]] و [[فقیه]] [[مذهب امامیه]] بود. [[محمد بن حسن طوسی|طوسی]] او را در شمار اصحاب [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی (علیه‌السلام)]] آورده است. وی در [[بغداد]] از مشایخی چون محمد بن ابی‌عمیر (د ۲۱۷ق) بهره برد و با حسن بن علی بن فضّال آشنا شد. ابن شاذان سپس به [[کوفه]] رفت و در آنجا از حسن بن محبوب، احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی، صفوان بن یحیی و نصر بن مزاحم منقری بهره جست. | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
== تحصیلات == | == تحصیلات == | ||
بنابر روایت [[کشّی]]، فضل مدتی پس از | بنابر روایت [[کشّی]]، فضل مدتی پس از مرگ [[هارون الرشید|هارون عباسی]] (۱۹۳ق) به همراه پدرش به [[بغداد]] آمد و در حالی‌که هنوز به بلوغ نرسیده بود، در قطیعة الربیع بغداد نزد اسماعیل بن عباد به آموختن [[قرآن]] پرداخت<ref> نک: طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸، ۵۴۳.</ref>. ابن شاذان در بغداد از محمد بن ابی‌عمیر (د ۲۱۷ق) بهره برد و با حسن بن علی بن فضّال آشنا گردید<ref>نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱ -۵۹۲.</ref>. او سپس به کوفه رفت و در آنجا از حسن بن محبوب، احمد بن محمد بن ابی نصر، صفوان بن یحیی و نصر بن مزاحم منقری بهره جست<ref>نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱ -۵۹۲.</ref>. | ||
== ارتباط با ائمه(علیه‌السلام) == | == ارتباط با ائمه (علیه‌السلام) == | ||
=== امام هادی (علیه‌السلام) === | === امام هادی (علیه‌السلام) === | ||
[[شیخ طوسی]] ابن شاذان را در شمار | [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] ابن شاذان را در شمار اصحاب [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی (علیه‌السلام)]] آورده است<ref>نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱-۵۹۲.</ref>. با توجه به حضور ابن شاذان در عراق در ربع اول قرن ۳ق، احتمال روایت مستقیم او از [[محمد بن علی (جواد)|امام جواد]] و امام هادی وجود دارد، اما اینکه در آثار ابن بابویه به احادیثی برمی‌خوریم که حکایت از استماع مستقیم ابن شاذان از [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه‌السلام)]] دارد، امری غریب است<ref> نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱-۵۹۲؛ ابن شاذان، مختصر اثبات الرجعة، ص۲۰۸، ۲۰۹، ۲۱۳؛ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۲۷۱ طوسی، الرجال، ۱۳۸۰ق، ص۴۲۰.</ref>. | ||
=== امام حسن عسکری (علیه‌السلام) === | === امام حسن عسکری (علیه‌السلام) === | ||
ابن شاذان، در زمان [[حسن بن علی (عسکری)|امام حسن عسکری (علیه‌السلام)]] از معتبرترین عالمان امامی خراسان به‌شمار می‌رفت. کشی از ارتباط دورادور او با آن حضرت خبر داده است<ref> نک: ابن بابویه، التوحید، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۷، ۲۷۰؛ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۸؛ ابن بابویه، عیون الاخبار، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص. ۱۱۹</ref>. در مورد رابطه او با امام حسن عسکری(علیه‌السلام) روایات بر دو دسته است؛ در یک‌دسته سخنانی از آن‌حضرت در عتاب و سرزنش وی وارد شده<ref>بحرالعلوم، محمد مهدی، الرجال، تهران، ۱۳۶۳ق.</ref> و در برخی ترحم امام (علیه‌السلام) نسبت به وی و مدح او دیده می‌شود. | ابن شاذان، در زمان [[حسن بن علی (عسکری)|امام حسن عسکری (علیه‌السلام)]] از معتبرترین عالمان امامی خراسان به‌شمار می‌رفت. کشی از ارتباط دورادور او با آن حضرت خبر داده است<ref> نک: ابن بابویه، التوحید، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۷، ۲۷۰؛ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۸؛ ابن بابویه، عیون الاخبار، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص. ۱۱۹</ref>. در مورد رابطه او با امام حسن عسکری (علیه‌السلام) روایات بر دو دسته است؛ در یک‌دسته سخنانی از آن‌حضرت در عتاب و سرزنش وی وارد شده<ref>بحرالعلوم، محمد مهدی، الرجال، تهران، ۱۳۶۳ق.</ref> و در برخی ترحم امام (علیه‌السلام) نسبت به وی و مدح او دیده می‌شود. | ||
== جایگاه علمی == | == جایگاه علمی == | ||
[[شیخ طوسی]] از وی به‌عنوان متکلمی جلیل‌القدر یاد کرده است<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۲-۵۴۳؛ قس: طوسی، الرجال، ۱۳۸۰ق، ص۴۳۴، که ابن شاذان را در شمار اصحاب آن حضرت آورده است.</ref>. | [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] از وی به‌عنوان متکلمی جلیل‌القدر یاد کرده است<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۲-۵۴۳؛ قس: طوسی، الرجال، ۱۳۸۰ق، ص۴۳۴، که ابن شاذان را در شمار اصحاب آن حضرت آورده است.</ref>. | ||
'''فقه''' | '''فقه''' | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
ابن شاذان به‌عنوان [[فقیه]] نیز شناخته می‌شد<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۱، ۵۴۳.</ref>؛ اما اطلاعات باقی‌مانده از فقه او اندک است. بخشی از فقه ابن شاذان که مخالفت بارزی با نظرات مشهور امامیه ندارد، در کتاب العلل او قابل دسترسی است. ولی این کتاب تنها مباحث مربوط به عبادات را شامل می‌شود. | ابن شاذان به‌عنوان [[فقیه]] نیز شناخته می‌شد<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۱، ۵۴۳.</ref>؛ اما اطلاعات باقی‌مانده از فقه او اندک است. بخشی از فقه ابن شاذان که مخالفت بارزی با نظرات مشهور امامیه ندارد، در کتاب العلل او قابل دسترسی است. ولی این کتاب تنها مباحث مربوط به عبادات را شامل می‌شود. | ||
چنان‌که از تلویح [[ابن بابویه]]<ref>طوسی، محمد، الرجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.</ref> و تصریح [[سید مرتضی]]<ref>طوسی، محمد، الغیبه، تهران، ۱۳۹۸ق.</ref> برمی‌آید، ابن شاذان به حجیت قیاس مُستَنبَطُ العلّه قائل بوده است<ref>طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه.</ref>. برخورد علت‌گرایانه او با احکام شرعی در سراسر العلل نیز مؤید این امر است. | چنان‌که از تلویح [[محمد بن علی بن بابویه قمی|ابن بابویه]]<ref>طوسی، محمد، الرجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.</ref> و تصریح [[سید مرتضی علم‌الهدی|سید مرتضی]]<ref>طوسی، محمد، الغیبه، تهران، ۱۳۹۸ق.</ref> برمی‌آید، ابن شاذان به حجیت قیاس مُستَنبَطُ العلّه قائل بوده است<ref>طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه.</ref>. برخورد علت‌گرایانه او با احکام شرعی در سراسر العلل نیز مؤید این امر است. | ||
'''حدیث''' | '''حدیث''' | ||
ابن شاذان در سلسله اسناد بسیاری از احادیث امامیه قرار گرفته است؛ نجاشی به توثیق او تصریح کرده است<ref>علامه حلّی، حسن، مختلف الشیعه، ایران، ۱۳۲۴ق.</ref>. کشّی در مواضع بسیاری به نظرات و جرح و تعدیل‌های او درباره محدّثان استناد جسته است<ref>فیض کاشانی، محمد محسن، الاصول الاصلیه، به کوشش جلال‌الدین محدّث، تهران، ۱۳۴۹ش.</ref>. | ابن شاذان در سلسله اسناد بسیاری از احادیث امامیه قرار گرفته است؛ نجاشی به توثیق او تصریح کرده است<ref>علامه حلّی، حسن، مختلف الشیعه، ایران، ۱۳۲۴ق.</ref>. [[محمد بن عمر کشی|کشّی]] در مواضع بسیاری به نظرات و جرح و تعدیل‌های او درباره محدّثان استناد جسته است<ref>فیض کاشانی، محمد محسن، الاصول الاصلیه، به کوشش جلال‌الدین محدّث، تهران، ۱۳۴۹ش.</ref>. | ||
== عقاید == | == عقاید == | ||
برپایه اطلاعات اندکی که در دست است، اساس تعالیم کلامی ابن شاذان، پس از شهادتین، اقرار به حجت [[خداوند]] و اقرار به ماجاء من عندالله است<ref> بحرالعلوم، الرجال، ۱۳۶۳ق، ج۳، ص۲۱۵.</ref>. او به اساس رجعت قائل بود<ref>کلینی، محمد، الکافی، تهران، ۱۳۷۷ق.</ref> و در مسأله‌ای چون ازدواج [[عمر]] با [[ام کلثوم]] دختر [[علی بن | برپایه اطلاعات اندکی که در دست است، اساس تعالیم کلامی ابن شاذان، پس از شهادتین، اقرار به حجت [[خداوند]] و اقرار به ماجاء من عندالله است<ref> بحرالعلوم، الرجال، ۱۳۶۳ق، ج۳، ص۲۱۵.</ref>. او به اساس رجعت قائل بود<ref>کلینی، محمد، الکافی، تهران، ۱۳۷۷ق.</ref> و در مسأله‌ای چون ازدواج [[عمر بن خطاب|عمر]] با [[ام کلثوم]] دختر [[علی بن ابی‌طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] معتقد بود که آن ام‌کلثوم دیگری بوده است<ref>طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ۲۸۴. </ref>. | ||
'''اعتقاد به امامت''' | '''اعتقاد به امامت''' | ||
کلیات عقیده او در باب [[امامت]] با عقاید [[امامیه]] تطابق دارد؛ زیرا او استحقاق امامت را به نص می‌داند و امام را واجب الاطاعه می‌شمرد<ref>قمی، حسن، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۶۱ش.</ref> و وجود بیش از یک امام را در زمان واحد بر روی زمین، ناممکن می‌دانست<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref>. | کلیات عقیده او در باب [[امامت]] با عقاید [[مذهب شیعه|امامیه]] تطابق دارد؛ زیرا او استحقاق امامت را به نص می‌داند و امام را واجب الاطاعه می‌شمرد<ref>قمی، حسن، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۶۱ش.</ref> و وجود بیش از یک امام را در زمان واحد بر روی زمین، ناممکن می‌دانست<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref>. | ||
البته گفته شده که او در برخی مسائل امامت نظرات ویژه‌ای داشت. وی با این عقیده که امامان به باطن امور آگاهند و علم الهی لاینقطع به ایشان می‌رسد، موافق نبود و معتقد بود [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] [[دین]] را به‌طور کامل آورده و امامان پس از او، علم خود را از سرچشمه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فراگرفته‌اند<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸.</ref>. گفته شده ابن شاذان وصی [[حضرت ابراهیم|ابراهیم (علیه‌السلام)]] را برتر از وصی ّ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌دانست و این به مفهوم تفضیل انبیا بر ائمه است<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸.</ref>؛ ولی یکی از هواداران معاصرش این سخن را اتهامی به وی دانسته است<ref> ابن شاذان، علل الشریعه، ص۱-۴.</ref>. | البته گفته شده که او در برخی مسائل امامت نظرات ویژه‌ای داشت. وی با این عقیده که امامان به باطن امور آگاهند و علم الهی لاینقطع به ایشان می‌رسد، موافق نبود و معتقد بود [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)]] [[دین]] را به‌طور کامل آورده و امامان پس از او، علم خود را از سرچشمه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فراگرفته‌اند<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸.</ref>. گفته شده ابن شاذان وصی [[حضرت ابراهیم|ابراهیم (علیه‌السلام)]] را برتر از وصی ّ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌دانست و این به مفهوم تفضیل انبیا بر ائمه است<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸.</ref>؛ ولی یکی از هواداران معاصرش این سخن را اتهامی به وی دانسته است<ref> ابن شاذان، علل الشریعه، ص۱-۴.</ref>. | ||
'''اثبات امامت علی (علیه‌السلام)''' | '''اثبات امامت علی (علیه‌السلام)''' | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
اقرار به «ماجاء من عندالله» در کلام ابن شاذان از اعتبار خاصی برخوردار است. به‌عنوان مثال، براساس روایت کشی او آیات مربوط به استوای بر عرش را در مورد خداوند به‌همان معنای ظاهری آن گرفته و نوعی تجسیم را پذیرفته است؛ در عین حال صفات خداوند را برخلاف مفهوم عادی آن در مورد انسان‌ها دانسته و بر اینکه هیچ‌یک از مخلوقات با خداوند شباهتی ندارند، تأکید کرده است<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹.</ref>. | اقرار به «ماجاء من عندالله» در کلام ابن شاذان از اعتبار خاصی برخوردار است. به‌عنوان مثال، براساس روایت کشی او آیات مربوط به استوای بر عرش را در مورد خداوند به‌همان معنای ظاهری آن گرفته و نوعی تجسیم را پذیرفته است؛ در عین حال صفات خداوند را برخلاف مفهوم عادی آن در مورد انسان‌ها دانسته و بر اینکه هیچ‌یک از مخلوقات با خداوند شباهتی ندارند، تأکید کرده است<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹.</ref>. | ||
البته می‌توان در درک دقیق راویان از جزئیات سخن ابن شاذان تردید کرد، ولی نمی‌توان اساس انتساب این‌گونه مطالب را به وی مردود دانست، به‌خصوص اینکه ابن شاذان خود را خلف [[هشام بن حکم]]، [[یونس بن عبدالرحمان]] و [[سکاکی]] خوانده است<ref>برای تفصیل در این‌باره، نک: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> بلکه باید در درک معنای تجسیم در عقیده او و اسلافش دقّت به خرج داد<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۶.</ref>. به‌طور کلی عقیده ابن شاذان در باب صفات الهی، آن‌گونه که نقل شده است، قرابت زیادی به عقاید سلفیان [[اهل‌سنت]] دارد. | البته می‌توان در درک دقیق راویان از جزئیات سخن ابن شاذان تردید کرد، ولی نمی‌توان اساس انتساب این‌گونه مطالب را به وی مردود دانست، به‌خصوص اینکه ابن شاذان خود را خلف [[هشام بن حکم]]، [[یونس بن عبدالرحمان]] و [[سکاکی]] خوانده است<ref>برای تفصیل در این‌باره، نک: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> بلکه باید در درک معنای تجسیم در عقیده او و اسلافش دقّت به خرج داد<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۶.</ref>. به‌طور کلی عقیده ابن شاذان در باب صفات الهی، آن‌گونه که نقل شده است، قرابت زیادی به عقاید سلفیان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] دارد. | ||
== رابطه با مذاهب دیگر امامیه == | == رابطه با مذاهب دیگر امامیه == | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
اثبات الرجعه، که منتخبی از آن به کوشش باسم موسوی در مجله تراثنا<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۷؛ طوسی، الفهرست، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref> به چاپ رسیده است؛ | اثبات الرجعه، که منتخبی از آن به کوشش باسم موسوی در مجله تراثنا<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۷؛ طوسی، الفهرست، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref> به چاپ رسیده است؛ | ||
الطلاق، که [[کلینی]]<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۷</ref> قطعاتی از آن را نقل کرده که ظاهراً برگرفته از همین کتاب اوست. | الطلاق، که [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]]<ref> نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۷</ref> قطعاتی از آن را نقل کرده که ظاهراً برگرفته از همین کتاب اوست. | ||
[[علل الشرایع]]، در علل مربوط به عبادات است که نجاشی و طوسی<ref>همان.</ref> آن را ذکر کرده‌اند؛ | [[علل الشرایع (کتاب)|علل الشرایع]]، در علل مربوط به عبادات است که نجاشی و طوسی<ref>همان.</ref> آن را ذکر کرده‌اند؛ | ||
الفرائض الکبیر<ref>همان.</ref> | الفرائض الکبیر<ref>همان.</ref> | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
[http://www.shiastudy.ir/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C/%D9%85%D8%AA%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87/%D9%81%D8%B6%D9%84-%D8%A8%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%B0%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C برگرفته از سایت فضل بن شاذان نیشابوری - شیعه‌شناسیhttp://www.shiastudy.ir] | [http://www.shiastudy.ir/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C/%D9%85%D8%AA%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87/%D9%81%D8%B6%D9%84-%D8%A8%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D8%B0%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C برگرفته از سایت فضل بن شاذان نیشابوری - شیعه‌شناسیhttp://www.shiastudy.ir] | ||
[[رده:عالمان]] | |||
[[رده: | [[رده:عالمان شیعه]] | ||
[[رده: | |||