پرش به محتوا

طریقت خلوتیه: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۴۷: خط ۱۴۷:
'''طریقه خلوتيه''' (به تركى Halvetiyye ) از كلمه خلوت گرفته شده است و خلوت از خلائى آمده است كه در عالم وجود دارد و هر كس خلاء شود گويى ديگر موجود نيست<ref>بن حجاج. د الشرقاوى، عبدالله، شرح الحكم الصوفية، قاهره، دائرة الكرز للنشر والتوزيع، چاپ اول 2005، ص 69</ref>.
'''طریقه خلوتيه''' (به تركى Halvetiyye ) از كلمه خلوت گرفته شده است و خلوت از خلائى آمده است كه در عالم وجود دارد و هر كس خلاء شود گويى ديگر موجود نيست<ref>بن حجاج. د الشرقاوى، عبدالله، شرح الحكم الصوفية، قاهره، دائرة الكرز للنشر والتوزيع، چاپ اول 2005، ص 69</ref>.


==تاریخ خلوتیه==
===بررسى چگونگى پيدايش و گسترش طريقت خلوتيه و علل و عوامل===
در بررسى هر طريقت نياز است ابتدا اطلاعاتى درباره تاريخ و چگونگى تأسيس، انشعابات و سلسله نسب طريقت به دست آوريم تا بتوانيم باد يدى روشن به تحليل مباحث طريقتى و اعتقادى آن بپردازيم لذا در اين فصل به بيان مباحث تاريخى موردنیاز در اين نوشته اعم از؛ چگونگى تأسيس طريقت، اولين انشعابات در طريقه و ورود به مصر و احياء مجدد آن، انشعابات خلوتيه در مصر، شاخه‌های معاصر فعال در مصر و سلسله نسب و كرسى نامه آن می‌پردازیم.
آن از سال 682 هـ. ق تا 720 هـ . ق كه دوره ميانى تصوف آذربايجان است، در واقع دوره استقرار مغولان در آذربايجان و آرامش و بهبود نسبى اوضاع اجتماعى بود، بيشترين تحولات در عرصه تصوف سنتى آذربايجان رخ داد و يكى از آنها ارتباط صوفيان با درباره است كه منجر به گسترش كمى تصوف شد<ref>قربان نژاد، پريسا، تاريخ تصوف در آذربايجان، تبريز، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامى، زمستان 1388، ص 218</ref>. 
اين دوران مقارن است با تأسيس طريقت خلوتيه و حيات شيخ كريم الدين محمد خوارزمى معروف به اخى الدين نور الخلوتى و برادرزاده وى شيخ ابی‌عبدالله سراج‌الدین ابن الشيخ اكمل الدين لاهيجى كه اين دوتن را نخستين بنیان‌گذاران <ref>برخى أخى كريم الدين و برخى سراج الدين را بنيان گذار خلوتيه مى‌دانند</ref> طريقت خلوتيه دانسته‌اند.
پس از تأسيس طريقت خلوتيه در اين زمان كه تحت‌تأثیر يک رخ داد سياسى بوده، عامل سياسى. اجتماعى دیگری نيز تأثير فراوانى در گسترش و رونق خلوتيه بر عهده داشت و آن عامل امپراتورى عثمانى به‌عنوان يک امپراتورى سنی‌مذهب و قدرت‌گرفتن طريقت صفويه و قزلباشان به‌عنوان طریق‌های صوفيانه با مذهب شيعى است. اختلافات اين دو با يكديگر باعث موضع‌گیری‌های امپراتورى عثمانى و انجام كارهايى عليه صفويه شد.
يكى از سیاست‌های امپراتورى عثمانى در مقابل حكومت صفويه، حمايت از طريقت خلوتيه به‌عنوان يک طريقت سنی‌مذهب بود. خلوتيه هم مثل طريقت صفويه، شاخه‌اى از زن هدیه بودند، لذا بسيارى از مردم از ترس کشته‌شدن به خلوتيه پناه بردند<ref>با اقتباس از كتاب علوى گرى در آناتولى در قرن شانزدهم از صائم ساواش كه انتشارات وادى در سال 2002 ضمن 250 صفحه آن را منتشر كرده است. و بنگريد به سايت http://www.fonlm:/2-98ia.com/ t58316.com.html. (تاريخ مراجعه: 5/4/1392)</ref>. 
همين عامل باعث گرايش بیش‌ازپیش مردم به خلوتيه و يكى از عوامل گسترش آن و فراتر رفتن آن از مرزهاى آذربايجان شد. البته اعزام مبلغين به اقصی‌نقاط عالم توسط يكى از شيوخ آن نيز تأثير بسزايى در گسترش خلوتيه داشته است كه به‌زودی مورد بررسى قرار خواهد گرفت.
===اولين انشعابات در طريقه، ورود به مصر و احياء مجدد آن===
اما طريقت نوپاى خلوتيه پس از تأسيس، تا زمان سيد يحيى جلال‌الدین ابن السيد بهاء الدين الشروانى الباكويى (وفات 867 يا 868 هـ.ق)<ref>وجدانى در كتاب طومار طرق عليه (خلوتيه سلسله نامه سي) سال وفات ايشان را 862 ذكر نموده است</ref> به شكل یک‌پارچه باقی‌مانده و پس از وی به چهارشاخه تقسيم گرديد. 
شاخه‌هاى بسيارى كه امروزه در طريقت خلوتيه موجود مى‌باشند همگى به سبب همتى بوده است كه سيد يحيى در اعزام خلفاى خود به ممالک اطراف داشته است.  به‌طوری‌که امروزه مى‌توانيم انشعابات فعالى از خلوتيه را در كشورهاى مختلفى از جهان از جمله: تركيه، آلبانى، يوگسلاوى، سوريه، فلسطين، اردن، مصر و ... مشاهده كنيم.
در حلقه ارشاد و تربيت شيروانى چند خليفه تربيت شدند كه عبارتند از:
1. على علاءالدین (برادر بزرگ‌تر سيد يحيى شيروانى.
2. پير شکرالله انصارى.
3. حبيب قره مانى (خلفاى وى مؤسس شاخه‌های سيواسيه و شمسيه مى‌باشند)<ref>فخرى، حجت، ذيل خلوتيه، دانش نامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل</ref>.
4. محمد بهاءالدین ارزنجانى  (پس از وی دو تن از خلفايش مؤسسین شاخه‌هایی جديد در طريقت بودند.
5. دهه عمر روشنى  (مؤسس شاخه روشنيه، اولین‌بار خلوتيه توسط شاگردان وى وارد مصر شد).
خلوتيه پس از سيد يحيى توسط همين خلفا به چهارشاخه تقسيم گشت كه مهم‌ترین آنها شاخه روشنيه است كه توسط دهه عمر روشنى تأسيس شد.
سه تن از شاگردان وى به نام‌های ابو عبدالرحمن محمد مهرتاش  (مؤسس شاخه دميرتاشيه)، ابراهيم گلشنى  (مؤسس شاخه گلشنيه) و شاهين خلوتى  براى اولین‌بار خلوتيه را وارد مصر كردند<ref>حدادى، محسن، ذيل ورود و گسترش در آفريقا، دانش نامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل</ref>.
يكى ديگر از مهم‌ترین شاخه‌های منشعب شده از سيد يحيى شاخه سنبليه است كه توسط پير بهاءالدین ارزنجانى  تأسيس گرديد كه پس از وی پيروانش دودسته شدند دست‌هاى به رهبرى ابراهيم تاج‌الدین كه خليفه وى، شاخه احمد به را تأسيس نمود و اين شاخه در عثمانى گسترش‌یافته و همان جا ماند و گروهى ديگر به رهبرى چلپى خليفه  (مؤسس شاخه جماليه) انشعاباتى داشتند كه بعدها اين شاخه‌ها به مصر رفته باعث احياء خلوتيه در مصر شدند كه ما در اينجا فقط به معرفى اين شاخه و انشعابات آن مى‌پردازيم.
پس از چلپى خليفه خلوتيه جماليه به دو شاخه سنبليه (توسط يوسف سنبل سنان متوفى 936 هـ . ق) و شعبانيه (توسط شعبان ولى ) تقسيم گرديد. يكى از شاگردان شعبان ولى به نام قره باش  ولى شاخه قره باشيه را تأسيس نمود. اين شاخه نيز توسط دو تن از شاگردان وى به دو شاخه نصوحيه، توسط محمد نصوحى (م، 1130 هـ ق استانبول )، وبكريه، توسط شيخ شمس الدين مصطفى بكرى،  تقسيم شد. خلوتيه در مرحله دوم، توسط وى به مصر راه يافت.
بكريه خود به سه شاخه تقسيم گرديد: كماليه، توسط شيخ كمال الدين مصطفى بكرى(متوفى  1199 هـ. ق، پسر شيخ شمس الدين مصطفى)، سمّانيه، توسط محمد بن عبد الكريم مدنى (متوفى 1189 هـ.. ق)  و حفنيه، توسط سيد شمس الدين محمد بن سالم الحفنى .
حفنيه شاخ‌هاى است كه در مصر باقى ماند و تمام شاخه‌هاى خلوتيه امروز مصر از انشعابات آن مى باشد<ref>مباحث مربوط به اين بخش به شكل پراكنده در منابع مختلف از جمله كتاب طومار طرق عليه و دانشنامه جهان اسلام و ساير منابع ذكر شده بود كه خلاص هاى از همه آنها در اينجا ذكرشد لذا غير از موارد معدود به منابع اشارهاى نشده است</ref>.


===فعالترين انشعابات خلوتيه در مصر===
===فعالترين انشعابات خلوتيه در مصر===
   
   
در سايت‌ها كتاب‌ها و منابع مختلف نام شاخه‌ها و انشعابات متعدد و مختلفى از اين طريقت ذكر شده است كه برخى از آنها امروزه در مصر فعال اند و از برخى ديگر اطلاعاتى جزهمان نام وود ندارد ليكن در مجموع حدود 24 شاخه از اين طريقت در منابع مختلف در مصر يافت شد كه همراه باشيخ كنونى آن به ترتيب زير مى‌باشد:
• الاحمديه: احمد الطيب
• البكريه: محمد كوبلاى البكرى
• البهوتيه: محمد عمر البهوتى
• الجامعيه الرحمانيه
• الجلوتيه
• الجنديه: احمد حسين الجندى
• الجوديه: جوده عبدالعليم البكرى
• الدمرداشيه
• الدوميه: عبدالوهاب الاسيوطى
• السمانيه: عبدالعزيز محمد الجمل
• الشبراويه: محمد مصطفى عبد الخالق الشبراوى
• الصاويه: احمد السيد الصاوى
• الضيفيه: احمد محمد الشورابى
• العلوانيه: مالك محمد علوان
• المغازيه: نضال المغازى
• الغنيميه: محمد أبو الوفا تفتازانى
• القاياتيه: كامل القاياتى
• القصبيه: عبد الهادى احمد القصبى<ref>وى شيخ المشايخ كنونى مصر مى‌باشد.</ref>
• المحمديه: سليمان سامى محمد
• المروانيه: عمر محمد مروان
• المسلميه: حسن محمد حسن المسلمى
• المصلحيه: خالد فريد المصلحى
• الهاشميه: محمد محمود أبو هاشم
• الهراويه الحفنيه: محمد شمس الدين الهراوى


===شاخه‌هاى معاصر فعال در مصر===
===شاخه‌هاى معاصر فعال در مصر===
خط ۲۸۷: خط ۲۳۵:


مبانی اعتقادی طریقه خلوتیه با توجه به اصول اعتقادات از منظر این طریقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مبانی اعتقادی طریقه خلوتیه با توجه به اصول اعتقادات از منظر این طریقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
==توحيد در خلوتيه==
==توحيد در خلوتيه==