۸۷٬۹۲۷
ویرایش
عزاداری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:آیین عزاداری.jpg|جایگزین=عزاداری|بندانگشتی]] | [[پرونده:آیین عزاداری.jpg|جایگزین=عزاداری|بندانگشتی]] | ||
'''عزاداری''' و سوگواری [[محرم|ماه محرم الحرام]] و [[صفر المظفر|ماه صفر المظفر]] مجموعه آیین‌های [[شیعیان]] و همچنین برخی از غیر شیعیان در سوگ شهیدان [[کربلا]] است. [[اهل بیت]] اولین کسانی بوده‌اند که به سوگواری برای [[حسین بن علی (سید الشهدا)|حسین‌بن‌علی (علیه السلام)]] پرداخته و دیگران را نیز به عزاداری دعوت کردند. [[کمیت اسدی]] و [[دعبل خزاعی]]، از شاعران دوران [[محمد بن علی (باقر العلوم)|محمدبن‌علی (علیه السلام)]]، [[جعفر بن محمد ( | '''عزاداری''' و سوگواری [[محرم|ماه محرم الحرام]] و [[صفر المظفر|ماه صفر المظفر]] مجموعه آیین‌های [[شیعیان]] و همچنین برخی از غیر شیعیان در سوگ شهیدان [[کربلا]] است. [[اهل بیت]] اولین کسانی بوده‌اند که به سوگواری برای [[حسین بن علی (سید الشهدا)|حسین‌بن‌علی (علیه السلام)]] پرداخته و دیگران را نیز به عزاداری دعوت کردند. [[کمیت اسدی]] و [[دعبل خزاعی]]، از شاعران دوران [[محمد بن علی (باقر العلوم)|محمدبن‌علی (علیه السلام)]]، [[جعفر بن محمد (صادق)|جعفربن‌محمد (علیه‌السلام)]] و [[علی بن موسی (رضا)|علی‌بن‌موسی (علیه‌السلام)]] اشعاری در رثای '''«سیدالشهدا»''' سروده‌اند. سوگواری در آغاز با گریه و شعرخوانی صورت می‌گرفت؛ ولی به تدریج مداحی، روضه‌خوانی، شمایل‌کشی، سینه‌زنی، تعزیه و ... به آن افزوده شد. بیشتر این آیین‌ها در دوران [[آل‌بویه]]، [[صفویه]] و [[قاجار]] شکل گرفتند. گسترش عزاداری برای '''«اباعبدالله‌الحسین»'''، مربوط به دوره صفویه و رسمی شدن [[مذهب تشیع]] در [[ایران]] دانسته شده است؛ اگرچه در این میان برخی شاهان ایران از جمله [[نادرشاه افشار]] و [[رضا شاه پهلوی|رضاشاه پهلوی]]، به محدود کردن عزاداری پرداختند. | ||
== عزاداری در کشورهای اسلامی == | == عزاداری در کشورهای اسلامی == | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==== اعزام مبلغ ==== | ==== اعزام مبلغ ==== | ||
اعزام سخنران و مُبلغ از طلاب و فضلا به مناطق مختلف برای تبلیغ و سخنرانی در ماه محرم و صفر در [[قم]] از اقدامات [[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] دانسته شده است. [[مرتضی مطهری]] تلاش‌هایی برای خرافه‌زدایی و اصلاح آیین‌های عزاداری نمودند. همچنین [[آیت‌الله سید علی خامنه‌ای]]، | اعزام سخنران و مُبلغ از طلاب و فضلا به مناطق مختلف برای تبلیغ و سخنرانی در ماه محرم و صفر در [[قم]] از اقدامات [[عبدالکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] دانسته شده است. [[مرتضی مطهری]] تلاش‌هایی برای خرافه‌زدایی و اصلاح آیین‌های عزاداری نمودند. همچنین [[آیت‌الله سید علی خامنه‌ای]]، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در فتوایی [[قمه‌زنی]] را [[حرام]] اعلام کرد و مراجعی مانند [[ناصر مکارم شیرازی]]، [[محمد فاضل لنکرانی]]، [[میرزا جواد تبریزی]]، [[حسین نوری همدانی]] و [[حسین مظاهری]] فتاوای مشابهی صادر کرده‌اند. | ||
==== مراسم علم‌گردانی ==== | ==== مراسم علم‌گردانی ==== | ||
علم‌گردانی، یکی از انواع عزاداری است که در شهرهایی از ایران مانند بشرویه، میناب و … انجام می‌شود در بشرویه این مراسم قدمتی ۴۰۰ ساله دارد و از سال‌ها پیش در حسینیۀ حاج علی اشرف، برپا بوده؛ این مراسم با نوای «حسین حسین» و چرخاندن علم‌ها در دور حسینیه انجام می‌شود و جمعی از [[سادات]] در جلو علم‌ها حرکت می‌کنند این مراسم هرساله از شب پنجم محرم تا روز عاشورا انجام می‌شود. | علم‌گردانی، یکی از انواع عزاداری است که در شهرهایی از ایران مانند بشرویه، میناب و … انجام می‌شود در بشرویه این مراسم قدمتی ۴۰۰ ساله دارد و از سال‌ها پیش در حسینیۀ حاج علی اشرف، برپا بوده؛ این مراسم با نوای «حسین حسین» و چرخاندن علم‌ها در دور حسینیه انجام می‌شود و جمعی از [[سادات]] در جلو علم‌ها حرکت می‌کنند این مراسم هرساله از شب پنجم محرم تا روز عاشورا انجام می‌شود. | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
==== مشعل گردانی ==== | ==== مشعل گردانی ==== | ||
مشعل گردانی یکی از قدیمی‌ترین عزاداری‌های سنتی ویژه اهالی نجف به‌شمار می‌رود و شرکت‌کنندگان به صورت نمادین برای یاری سید الشهدا اعلام آمادگی می‌کنند. مشعل گردانی از شب هشتم محرم شروع شده و تا شب عاشورا ادامه دارد. | مشعل گردانی یکی از قدیمی‌ترین عزاداری‌های سنتی ویژه اهالی نجف به‌شمار می‌رود و شرکت‌کنندگان به صورت نمادین برای یاری سید الشهدا اعلام آمادگی می‌کنند. مشعل گردانی از شب هشتم محرم شروع شده و تا شب عاشورا ادامه دارد. | ||
در این مراسم، ۲۰ تا ۴۰ مشعل بر روی یک چوب بلند و باریک نصب شده و هر مشعل به شیوه سنتی با استفاده از پارچه‌های ضخیم و پشمی و با نفت سیاه یا گازویل روشن می‌شود. سپس افراد تنومند یا قد بلند هیئت این مشعل را بر دوش خود حمل می‌کنند و به همراه دسته‌های عزاداری به سمت حرم [[علی بن | در این مراسم، ۲۰ تا ۴۰ مشعل بر روی یک چوب بلند و باریک نصب شده و هر مشعل به شیوه سنتی با استفاده از پارچه‌های ضخیم و پشمی و با نفت سیاه یا گازویل روشن می‌شود. سپس افراد تنومند یا قد بلند هیئت این مشعل را بر دوش خود حمل می‌کنند و به همراه دسته‌های عزاداری به سمت حرم [[علی بن ابی‌طالب|علی‌بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)]] حرکت می‌کنند. در جلو و پشت هر مشعل هم دو نفر حامل مشعل را کمک می‌کنند تا مشعل سقوط نکند یا کسی آسیب نبیند. دور هر مشعل بین ده تا بیست نفر شمشیر به دست به صورت نمادین به پایکوبی پرداخته که گویی خود را برای جنگ با دشمنان آماده می‌کنند و شعار سر می‌دهند. در جلوی هر یک از مشعل‌ها چند نفر پرچم‌های بلند سیاه و قرمز با شعار '''«یا حسین»''' را به اهتزاز درمی‌آورند. طبل و سنج از بخش‌های مهم آیین مشعل گردانی است و طبل‌ها در وسط عزاداران با ضرب آهنگی سریع و تند نواخته می‌شوند و عزاداران و مشعل گردان‌ها را به هیجان بیشتر وامی‌دارند. | ||
=== هند === | === هند === | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در میان شیعیان [[هند]] مراسمی معمول است که ممکن است در نواحی مختلف، جزئیاتی متفاوت داشته باشند. به محض ظاهر شدن ماه جدید، مردم هر سال در مکان‌های دائمی _که در جنوب هند به عاشورخانه معروف است_ گرد هم می‌آیند. آنها بعد از خوردن شربت _نوشیدنی شیرین و خنک_ یا برنج و نذری با نام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) فاتحه می‌خوانند. نوشیدنی خنک به معنای یادآوری مؤمنان از تشنگی حسین و خانواده و همراهانش هست که رنج برده‌اند. همان خوراک و نوشیدنی بین مردم خصوصاً فقرا پخش می‌شود. در بعضی مکان‌ها هر روز غروب مردم گودالی حفر می‌کنند و درونش آتش روشن می‌کنند و دورش با چوب یا شمشیر حفاظ می‌سازند. یا دورتا دور این گودال می‌دوند و فریاد می‌زنند. | در میان شیعیان [[هند]] مراسمی معمول است که ممکن است در نواحی مختلف، جزئیاتی متفاوت داشته باشند. به محض ظاهر شدن ماه جدید، مردم هر سال در مکان‌های دائمی _که در جنوب هند به عاشورخانه معروف است_ گرد هم می‌آیند. آنها بعد از خوردن شربت _نوشیدنی شیرین و خنک_ یا برنج و نذری با نام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) فاتحه می‌خوانند. نوشیدنی خنک به معنای یادآوری مؤمنان از تشنگی حسین و خانواده و همراهانش هست که رنج برده‌اند. همان خوراک و نوشیدنی بین مردم خصوصاً فقرا پخش می‌شود. در بعضی مکان‌ها هر روز غروب مردم گودالی حفر می‌کنند و درونش آتش روشن می‌کنند و دورش با چوب یا شمشیر حفاظ می‌سازند. یا دورتا دور این گودال می‌دوند و فریاد می‌زنند. | ||
عاشورخانه معمولاً با پارچه‌های سیاهی که روی آن [[آیات قرآن]] نوشته شده تزئین می‌شود. درون عاشورخانه تابوت‌ها و سازه‌های چوبی قرار دارد که با ورق‌های نقره‌ای، کاغذهای رنگی و زرق و برق‌دار پوشش داده شده. آنها با تخیل و احساس هنری ساخته شده است و به منظور نشان دادن آرامگاه حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، در دشت کربلا، یا مقبره پیامبر در [[مدینه]] یا حتی تاج‌محل در اگرا بنا شده. در کنار آنها وسایل جنگی قرار دارد که متصور هستند امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) در کربلا از آنها استفاده کردند. مثل عمامه از طلا، شمشیر، سپر، تیر و کمان. همچنین تعدادی علم یا علامت در اشکال گوناگون وجود دارد که هر کدام معنی مخصوص خود را دارند. اغلب علم‌ها شکل یک دست را در راس خود دارند. این علامت از آنجایی محبوب است که به پنج تن از اعضای خانوادهٔ پیامبر اشاره دارد: [[محمد رسول‌الله]]، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السلام). | عاشورخانه معمولاً با پارچه‌های سیاهی که روی آن [[آیات قرآن]] نوشته شده تزئین می‌شود. درون عاشورخانه تابوت‌ها و سازه‌های چوبی قرار دارد که با ورق‌های نقره‌ای، کاغذهای رنگی و زرق و برق‌دار پوشش داده شده. آنها با تخیل و احساس هنری ساخته شده است و به منظور نشان دادن آرامگاه حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، در دشت کربلا، یا مقبره پیامبر در [[مدینه]] یا حتی تاج‌محل در اگرا بنا شده. در کنار آنها وسایل جنگی قرار دارد که متصور هستند امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) در کربلا از آنها استفاده کردند. مثل عمامه از طلا، شمشیر، سپر، تیر و کمان. همچنین تعدادی علم یا علامت در اشکال گوناگون وجود دارد که هر کدام معنی مخصوص خود را دارند. اغلب علم‌ها شکل یک دست را در راس خود دارند. این علامت از آنجایی محبوب است که به پنج تن از اعضای خانوادهٔ پیامبر اشاره دارد: [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|محمد رسول‌الله]]، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السلام). | ||
==== به یاد کربلا ==== | ==== به یاد کربلا ==== | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
=== دورۀ جمهوری اسلامی، اصلاح عزاداری و ظهور سبک‌ها === | === دورۀ جمهوری اسلامی، اصلاح عزاداری و ظهور سبک‌ها === | ||
با پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، هیئت‌های مذهبی و مجالس عزاداری، تغییرات صوری و محتوایی بسیاری به خود دیدند. با به وجود آمدن جریان‌های مربوط به مداحی عامه‌پسند و رواج برخی آئین‌ها مثل قمه‌زنی و قفل‌زنی در هیئت‌های سنتی، اصلاحات در هیئت‌های مذهبی آغاز شد. روندی که [[مرتضی مطهری]] و [[علی شریعتی]] آن را با خرافه‌زدایی و پیراستن از نگرش‌های خاص به واقعۀ عاشورا آغاز کرده بودند، به شکل اِعمال اصلاح در آئین‌های عزاداری اجرا شد. بعدها [[آیت‌الله خامنه‌ای]]، | با پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، هیئت‌های مذهبی و مجالس عزاداری، تغییرات صوری و محتوایی بسیاری به خود دیدند. با به وجود آمدن جریان‌های مربوط به مداحی عامه‌پسند و رواج برخی آئین‌ها مثل قمه‌زنی و قفل‌زنی در هیئت‌های سنتی، اصلاحات در هیئت‌های مذهبی آغاز شد. روندی که [[مرتضی مطهری]] و [[علی شریعتی]] آن را با خرافه‌زدایی و پیراستن از نگرش‌های خاص به واقعۀ عاشورا آغاز کرده بودند، به شکل اِعمال اصلاح در آئین‌های عزاداری اجرا شد. بعدها [[آیت‌الله خامنه‌ای]]، رهبر جمهوری اسلامی ایران حکم به حرمت قمه‌زنی داد و سپس [[مراجع تقلید]]، فتواهای مشابهی صادر کردند. از اواخر دهۀ هفتاد، در کنار مجالس سنتی عزاداری، رفته‌رفته سبک متفاوتی از عزاداری به‌ویژه بین جوانان مرسوم شد که اشعار و سبک‌های شورانگیزی داشت. | ||
== آیین‌های عزاداری == | == آیین‌های عزاداری == | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
* داد و فریاد زدن با نعره‌های منکر. | * داد و فریاد زدن با نعره‌های منکر. | ||
* هر آنچه که به نام دین در مجالس عزاداری وارد شده و موجب هتک حرمت دین می‌گردد. | * هر آنچه که به نام دین در مجالس عزاداری وارد شده و موجب هتک حرمت دین می‌گردد. | ||
* همچنین ''سیدعبدالحسین لاری'' فقیه شیعه در دورۀ قاجار، در کتاب «اکسیر السعادة فی اسرار الشهادة»، گفته است که در گریاندن مردم در عزاداری امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، نباید به محرمات، بدعت‌ها و منکراتی همچون دروغ، غنا، شبیه‌خوانی متوسل شد و از ابزارهایی مانند طبل، رقص، شیپور، ناقوس، نی و دف که شعار کفار و فاسقان است، استفاده کرد. گفته شده شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی|عبدالکریم حائری]] و [[آیت‌الله بروجردی]] با مسائل خلاف شرع در آیین‌های عزاداری مخالفت کرده‌اند. [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]]، نسبت به روش‌های غیرمتعارف عزاداری در فتوایی، آنچه را موجب وهن گردد، دارای اشکال دانسته است<ref>قمه‌زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری؛ اکبرنژاد؛ ص ۲۱۵.</ref>. | * همچنین ''سیدعبدالحسین لاری'' فقیه شیعه در دورۀ قاجار، در کتاب «اکسیر السعادة فی اسرار الشهادة»، گفته است که در گریاندن مردم در عزاداری امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، نباید به محرمات، بدعت‌ها و منکراتی همچون دروغ، غنا، شبیه‌خوانی متوسل شد و از ابزارهایی مانند طبل، رقص، شیپور، ناقوس، نی و دف که شعار کفار و فاسقان است، استفاده کرد. گفته شده شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی|عبدالکریم حائری]] و [[سید حسین بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] با مسائل خلاف شرع در آیین‌های عزاداری مخالفت کرده‌اند. [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]]، نسبت به روش‌های غیرمتعارف عزاداری در فتوایی، آنچه را موجب وهن گردد، دارای اشکال دانسته است<ref>قمه‌زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری؛ اکبرنژاد؛ ص ۲۱۵.</ref>. | ||
== کتاب‌شناسی سوگواری محرم == | == کتاب‌شناسی سوگواری محرم == | ||