۸۷٬۷۷۵
ویرایش
تاتارستان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Wikivahdat (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' های ' به 'های ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
'''جمهوری تاتارستان''' با ۸۳۶‘ ۶۷ کمـ وسعت و حدود ۳۲۹‘۷۸۶‘۳ نفر جمعیت در مرکز فدراسیون روسیه و در خاور بخش اروپایی آن کشور در قسمت میانی رود ولگا جای دارد. تاتارستان از شمال به جمهوری‌های خودمختار ماری و اودمورت، از خاور به جمهوری خودمختار [[باشقیرستان]]، از باختر به جمهوری خودمختار چوواش، و از جنوب به استان‌های اولیانوفسک، سامارا و اورنبورگ محدود است. | '''جمهوری تاتارستان''' با ۸۳۶‘ ۶۷ کمـ وسعت و حدود ۳۲۹‘۷۸۶‘۳ نفر جمعیت در مرکز فدراسیون روسیه و در خاور بخش اروپایی آن کشور در قسمت میانی رود ولگا جای دارد. تاتارستان از شمال به جمهوری‌های خودمختار ماری و اودمورت، از خاور به جمهوری خودمختار [[باشقیرستان]]، از باختر به جمهوری خودمختار چوواش، و از جنوب به استان‌های اولیانوفسک، سامارا و اورنبورگ محدود است. | ||
تاتارهای روسیه پرجمعیت‌ترین ملت [[مسلمان]] [[روسیه]] هستند. ولی به علت شرایط پیچیده تاریخی تعداد کمی از این افراد در زادگاه خود، جمهوری تاتارستان، زندگی می‌کنند. بخش زیادی از تاتارها در [[باشقیرستان]] و بخشی دیگر از آنها در آسیای میانه سکونت دارند. از دیگر مناطق بومی که تاتارها در آن زندگی می‌کنند، می‌توان برخی مناطق سیبری، اورال و تقریباً تمام حاشیه رود ولگا را نام برد. | |||
== جغرافیا و آب و هوا == | == جغرافیا و آب و هوا == | ||
تاتارستان سرزمینی کم‌ارتفاع است که حدود ۹۰٪ وسعت آن را جلگه‌های پست و همواری با میانگین ۲۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا تشکیل می‌دهد. بلندترین ناحیۀ آن بوگولما ـ بلبی با بلندی ۳۴۳ متر از سطح دریا در کرانۀ غربی رود ولگا واقع است. | تاتارستان سرزمینی کم‌ارتفاع است که حدود ۹۰٪ وسعت آن را جلگه‌های پست و همواری با میانگین ۲۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا تشکیل می‌دهد. بلندترین ناحیۀ آن بوگولما ـ بلبی با بلندی ۳۴۳ متر از سطح دریا در کرانۀ غربی رود ولگا واقع است. | ||
<br> | <br> | ||
تاتارستان دارای آب و هوای معتدل برّی است و زمستان‌های طولانی و سخت، و تابستان‌های معتدل دارد. میانگین دمای آن در زمستان۱۶- و در تابستان ۱۹+ سانتی‌گراد است و میانگین بارش سالیانۀ آن بیش از ۵۰۰ میلی‌متر است. | تاتارستان دارای آب و هوای معتدل برّی است و زمستان‌های طولانی و سخت، و تابستان‌های معتدل دارد. میانگین دمای آن در زمستان۱۶- و در تابستان ۱۹+ سانتی‌گراد است و میانگین بارش سالیانۀ آن بیش از ۵۰۰ میلی‌متر است. | ||
== اقتصادی == | == اقتصادی == | ||
جمهوری تاتارستان از لحاظ اقتصادی یکی از توسعهافته‌ترین مناطق فدراسیون روسیه است و پس از استان سامارا دومین منطقۀ صنعتی روسیه به‌شمار می‌رود. محصولات صنعتی ۴۵٪ از تولیدات تاتارستان را تشکیل می‌دهد. ۱/۲۶٪ از نیروی کار تاتارستان در بخش صنعت مشغول به کارند. شهرهای قازان، نابرژنیه چلنی، زلیونو دولسک، نیژنی کامسک، چیستوپل، بوگولما و آلمتیفسک از مهم‌ترین مراکز صنعتی تاتارستان به‌شمار می‌روند. | |||
جمهوری تاتارستان از لحاظ اقتصادی یکی از توسعهافته‌ترین مناطق فدراسیون روسیه است و پس از استان سامارا دومین منطقۀ صنعتی روسیه به‌شمار می‌رود. محصولات صنعتی ۴۵٪ از تولیدات تاتارستان را تشکیل می‌دهد. ۱/۲۶٪ از نیروی کار تاتارستان در بخش صنعت مشغول به کارند. شهرهای | |||
<br> | <br> | ||
ماشین‌سازی، صنایع شیمیایی و پتروشیمی، صنایع غذایی مشتمل بر تهیۀ روغن‌های خوراکی، آرد، کنسروسازی، لبنیات و نوشابه‌های الکلی عمده‌ترین محصولات صنعتی تاتارستان است. | ماشین‌سازی، صنایع شیمیایی و پتروشیمی، صنایع غذایی مشتمل بر تهیۀ روغن‌های خوراکی، آرد، کنسروسازی، لبنیات و نوشابه‌های الکلی عمده‌ترین محصولات صنعتی تاتارستان است. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۳: | ||
<br> | <br> | ||
استخراج نفت در برخی از سال‌ها به بیش از ۱۰۰ میلیون تن بالغ می‌گردید، اما در ۱۹۹۳م به ۲۸ میلیون تن در سال کاهش یافت. در ۱۹۹۲م تاتارستان مجوز صدور مستقلانۀ ۵ میلیون تن از نفت استخراجی خود را دریافت کرد. | استخراج نفت در برخی از سال‌ها به بیش از ۱۰۰ میلیون تن بالغ می‌گردید، اما در ۱۹۹۳م به ۲۸ میلیون تن در سال کاهش یافت. در ۱۹۹۲م تاتارستان مجوز صدور مستقلانۀ ۵ میلیون تن از نفت استخراجی خود را دریافت کرد. | ||
== موسسات آموزش عالی == | == موسسات آموزش عالی == | ||
این جمهوری را به یکی از مراکز آموزش عالی و فناوری‌های مختلف در روسیه بدل ساخته است. از مؤسسات آموزش عالی این جمهوری دانشگاه دولتی قازان است که در۱۸۰۴م بنیاد نهاده شد. | این جمهوری را به یکی از مراکز آموزش عالی و فناوری‌های مختلف در روسیه بدل ساخته است. از مؤسسات آموزش عالی این جمهوری دانشگاه دولتی قازان است که در۱۸۰۴م بنیاد نهاده شد. | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۱: | ||
در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳م، ۶۴ مؤسسۀ آموزش عالی با ۱۷۰ هزار دانشجو در این جمهوری به تحصیل مشغول بوده‌اند. | در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳م، ۶۴ مؤسسۀ آموزش عالی با ۱۷۰ هزار دانشجو در این جمهوری به تحصیل مشغول بوده‌اند. | ||
۵۰٪ از جمعیت تاتارستان را تاتارها، ۴۰٪ روس‌ها و کمتر از ۱۰٪ آن را [[چوواش‌ها]] تشکیل می‌دهند. | ۵۰٪ از جمعیت تاتارستان را تاتارها، ۴۰٪ روس‌ها و کمتر از ۱۰٪ آن را [[چوواش‌ها]] تشکیل می‌دهند. | ||
== زبان و گویش == | == زبان و گویش == | ||
تاتارها به زبان تاتاری گفت‌وگو می‌کنند که نباید با زبان تاتارهای کریمه اشتباه شود. زبان تاتاری متعلق به گروه ترکی باختری است. همچنین می‌توان زبان تاتاری را جزو گروه زبان‌های قبچاق یا گروه فرعی [[قبچاق]] ـ [[بلغار]] برشمرد. | تاتارها به زبان تاتاری گفت‌وگو می‌کنند که نباید با زبان تاتارهای کریمه اشتباه شود. زبان تاتاری متعلق به گروه ترکی باختری است. همچنین می‌توان زبان تاتاری را جزو گروه زبان‌های قبچاق یا گروه فرعی [[قبچاق]] ـ [[بلغار]] برشمرد. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۰: | ||
<br> | <br> | ||
تا پیش از ۱۹۲۰م در تاتارستان از الفبای عربی برای نگارش‌استفاده می‌شد، اما از آن پس الفبای لاتین جای آن را گرفت و در ۱۹۳۹م الفبای سیریلی جای‌گزین الفبای لاتین شد. | تا پیش از ۱۹۲۰م در تاتارستان از الفبای عربی برای نگارش‌استفاده می‌شد، اما از آن پس الفبای لاتین جای آن را گرفت و در ۱۹۳۹م الفبای سیریلی جای‌گزین الفبای لاتین شد. | ||
== پیشینه تاریخی == | == پیشینه تاریخی == | ||
روس‌ها اصطلاح تاتار را به همه مسلمانان ترک تبار ساکن در روسیه اروپایی اطلاق می‌کنند. تاتارها یکی از بزرگ‌ترین قوم‌های ترک زبان می‌باشند که در سراسر روسیه و برخی دیگر از جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز پراکنده‌اند. | روس‌ها اصطلاح تاتار را به همه مسلمانان ترک تبار ساکن در روسیه اروپایی اطلاق می‌کنند. تاتارها یکی از بزرگ‌ترین قوم‌های ترک زبان می‌باشند که در سراسر روسیه و برخی دیگر از جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز پراکنده‌اند. | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۳: | ||
<br> | <br> | ||
کشورهای غربی از جمله [[آمریکا]]، [[آلمان]]، [[ایتالیا]] و [[ترکیه]] همکاری نزدیک اقتصادی با تاتارستان دارند و این جمهوری نیز 14 نمایندگی در خارج از روسیه دارد. ضمن آن که دو کشور ترکیه و جمهوری اسلامی ایران در این جمهوری سرکنسولگری افتتاح کرده‌اند.<ref>[https://www.tabnak.ir/ برگرفته شده از مقاله سفرنامه تاتارستان]</ref> | کشورهای غربی از جمله [[آمریکا]]، [[آلمان]]، [[ایتالیا]] و [[ترکیه]] همکاری نزدیک اقتصادی با تاتارستان دارند و این جمهوری نیز 14 نمایندگی در خارج از روسیه دارد. ضمن آن که دو کشور ترکیه و جمهوری اسلامی ایران در این جمهوری سرکنسولگری افتتاح کرده‌اند.<ref>[https://www.tabnak.ir/ برگرفته شده از مقاله سفرنامه تاتارستان]</ref> | ||
== دین و مذهب == | == دین و مذهب == | ||
نزدیک به همۀ مردم تاتارستان سنی، و پیرو مذهب حنفی‌اند. | نزدیک به همۀ مردم تاتارستان سنی، و پیرو مذهب حنفی‌اند. | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۲: | ||
<br> | <br> | ||
هرچند تاتارهای روسیه در شمار اولین گروه‌های مسلمانی بودند که به انقیاد حکومت روسیه درآمدند و سالیان متمادی در معرض تهاجم فرهنگ غربی قرار داشتند، اما همچنان در پای‌بندی به اسلام استوار ماندند و آن‌چنان با اشتیاق به تبلیغ اسلام در میان اقوام ساکن روسیۀ اروپایی و سیبری می‌پرداختند که موجبات نگرانی مبلغان مسیحی را فراهم ساخته بود. | هرچند تاتارهای روسیه در شمار اولین گروه‌های مسلمانی بودند که به انقیاد حکومت روسیه درآمدند و سالیان متمادی در معرض تهاجم فرهنگ غربی قرار داشتند، اما همچنان در پای‌بندی به اسلام استوار ماندند و آن‌چنان با اشتیاق به تبلیغ اسلام در میان اقوام ساکن روسیۀ اروپایی و سیبری می‌پرداختند که موجبات نگرانی مبلغان مسیحی را فراهم ساخته بود. | ||
== جنبش تاریخی جدیدیه == | == جنبش تاریخی جدیدیه == | ||
در دهه‌های واپسین سده | در دهه‌های واپسین سده نوزدهم/سیزدهم یک جنبش فکری در حوزه مسلمان نشین روسیه تزاری ظهور کرد که بعدها به جدیدیه شهرت یافت. | ||
<br> | <br> | ||
خاستگاه نخستین این جنبش، تاتارستان و کریمه و بنیان‌گذار آن روشنفکری تاتار به نام | خاستگاه نخستین این جنبش، تاتارستان و کریمه و بنیان‌گذار آن روشنفکری تاتار به نام اسماعیل گاسپرینسکی (گاسپیرالی/غصپری) بود. هدف اصلی جنبشی که او به راه انداخت، اصلاح نظام آموزش در جوامع مسلمان روسیه به عنوان گام نخست و بنیادی برای اصلاح فرهنگی و اجتماعی این جوامع بود. گاسپرینسکی، آرای نوگرایانه خود را با نگارش مقالاتی در روزنامه ترجمان که خود تأسیس کرده بود و شماری رساله در میان جوامع مسلمان روسیه تزاری منتشر کرد. | ||
<br> | <br> | ||
این اقدام او با استقبال گسترده طیفی از تجددگرایان مسلمان در تاتارستان و آسیای مرکزی مواجه شد. | این اقدام او با استقبال گسترده طیفی از تجددگرایان مسلمان در تاتارستان و آسیای مرکزی مواجه شد. | ||
<br> | <br> | ||
در پژوهش پیش رو کوشش شده است با تمرکز بر یکی از جنبه‌های نسبتاً مغفول جنبش جدیدیه، نقش این جنبش در روند گذار فرهنگی آسیای مرکزی از دوره تزاری به دوره شوروی بررسی شود. به این منظور کوشش شده است روند تاریخی توسعه و شکوفایی جنبش جدیدیه در آسیای مرکزی و | در پژوهش پیش رو کوشش شده است با تمرکز بر یکی از جنبه‌های نسبتاً مغفول جنبش جدیدیه، نقش این جنبش در روند گذار فرهنگی آسیای مرکزی از دوره تزاری به دوره شوروی بررسی شود. به این منظور کوشش شده است روند تاریخی توسعه و شکوفایی جنبش جدیدیه در آسیای مرکزی و بُن‌مایه‌های نظری آن، با رویکردی تاریخی و روش توصیفی تحلیلی بررسی شود. | ||
<br> | <br> | ||
نتیجه اولیه این بررسی نشان می‌دهد که اندیشه جدیدیه هم در مرحله تکوین و هم در مرحله گسترش، با سیاست‌های روسی گردانی آسیای مرکزی هم راستا بوده است. | نتیجه اولیه این بررسی نشان می‌دهد که اندیشه جدیدیه هم در مرحله تکوین و هم در مرحله گسترش، با سیاست‌های روسی گردانی آسیای مرکزی هم راستا بوده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||