مقداد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مقداد بن عمرو معروف به مقداد بن اسود''' سیزدهمین نفری است‌که [[مسلمان]] شد. از این رو جزء سابقین در [[اسلام]] است و هم‌چنین جزء هفت نفری است که نخستین بار [[اسلام]] خود را اظهار نمودند، او دو دفعه [[هجرت]] نمود و معروف به (هاجر الهجرتین) است. یک‌بار بر اساس دستور [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم)]] همراه عده‌ای از مسلمانان به [[حبشه]] هجرت کرد و مرتبه دوم به [[مدینه]] هجرت نموده است.

مقداد پس از رحلت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم) از جانشینی [[علی بن ابی‌طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] حمایت کرد و با [[ابوبکر]] [[بیعت]] نکرد و از معدود افرادی بود که در تشییع [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام‌الله علیها)]] حضور داشت. مقداد را از مخالفان سرسخت [[خلافت]] [[عثمان]] برشمرده‌اند.  

در [[روایات]] [[اهل بیت|اهل‌بیت]] از مقداد به نیکی یاد شده و از رجعت‌ کنندگان در زمان ظهور [[حجت بن الحسن (مهدی)|حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)]] معرفی شده است. نقل روایاتی از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به مقداد منسوب شده است.  

مقداد از پیش‏گامان در اسلام و از [[اصحاب]] جلیل‌القدر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم)]] بود. وی از مهاجرین به [[حبشه]] است که به [[مكه|مکه]] بازگشت ولی نتوانست با پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به مدینه هجرت نماید و بعدها با عبیده بن حارث که به نمایندگی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به مکه آمد و با [[شرک|مشرکان]] ملاقات داشت، توانست با او به مدینه مهاجرت نماید<ref>اسدالغابه, ج 4, ص 409؛ الغدیر, ج 9, ص 116.</ref>.  

پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در مدینه میان او و جبّار بن صخر عقد برادری بست و ضباعه دختر زبیر بن عبدالمطلب (دختر عموی خود را) به ازدواج او در آورد.

مقداد از [[خلفای اربعه|ارکان اربعه]]<ref>طبقات, ج 1, ص 81</ref> است که پس از رحلت پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در صراط مستقیم باقی ماند و هرگز به انحراف نرفت و از [[صحابه|اصحاب]] باوفا و یاران مخلص [[علی بن ابی‌طالب|امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)]] گردید<ref>رجال طوسی ,ص 57, ش 1</ref>. و تا عصر [[عثمان]] که زنده بود در خلافت بلافصل آن حضرت تلاش بی‏ وقفه می‏‌نمود و در ماجرای خلافت [[ابوبكر|ابوبکر]] در [[سقیفه]] و خلافت عمر و عثمان صریحاً به مخالفت برخاست و از ولایت [[علی بن ابی‌طالب|حضرت علی (علیه‌السلام)]] دفاع نمود.

مقداد در همان اوائل [[بعثت]] به زیر پرچم [[اسلام]] در آمد و در تمام سختی‌ها و شکنجه‌های [[مشرک|مشرکین]] [[قریش]]، در کنار پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم) و دیگر مسلمانان بود. مورخین او را از سابقین به اسلام می‌دانند؛ اما درباره کیفیت اسلام او بحث مفصلی نشده است. از [[عبدالله بن مسعود|ابن مسعود]] نقل شده است که نخستین کسانی که اسلام خود را ظاهر کردند، هفت نفرند که مقداد جزء آنهاست<ref> ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد؛ أسدالغابه، تحقیق محمدابراهیم البنا، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1970م. ، ج5،ص253</ref>.

وی در سال اول هجری در [[شوال|ماه شوال]] در [[سریه]] ابوعبیده به مسلمانان پیوست. در این سریه پیامبر، [[ابوعبیده بن حارث]] را به سوی سپاه [[قریش]] که به قصد مدینه رهسپار شده بودند، فرستاد و آنها در کنار <big>چاه احیا</big> در راه مدینه اردوگاه زدند. از طرف دیگر علی و <big>عتبه بن غزوان</big> که در صف قریش بودند، فرصت را غنیمت شمرده و از سپاه کفر جدا شدند و به لشگر اسلام پیوستند. بدین ترتیب مقداد به همراه مسلمانان به مدینه مهاجرت کرد<ref>ابن هشام، ابومحمدعبدالملک؛ سیره نبوی، بیروت، دارالمعرفه، 1425، ج2، ص524</ref>.

موضوعی که مهاجرت مقداد به مدینه را در همان اوائل [[هجرت]] تأیید می‌کند این است که پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم) در جریان اجرای [[عقد اخوت]] میان [[انصار]] و [[مهاجران|مهاجرین]]، بین مقداد و<big>جبار بن صخر</big> عقد اخوت جاری کرد و اجرای عقد اخوت در سال اول هجری رخ داده است<ref>ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع؛ طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410، چاپ اول، ج3،ص120</ref>.

بعد از رویداد [[غدیر خم|غدیر]] و نصب [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السلام)]] به امارت مسلمانان به وسیله پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم)، آن‌حضرت به گروهی که نام‌شان را بردند فرمان دادند: برخیزند و بر [[علی بن ابی طالب|علی]]، به خاطر امیری اش بر مسلمانان تبریک بگویند و مقداد جزو آنان بود. آنان از جای برخاسته، بر علی(علیه‌السلام) سلام دادند و [[بیعت]] کردند. مقداد در آن روز با علی بیعت کرد و تا آخر عمرش بر این بیعت استوار ماند و پیمان را نشکست.

فقال النبی(صلی‌الله علیه و آله و سلم): قُمْ یا سلمان، قم یا مقداد، قم یا جندب، قم یا عمّار... فبایعوا لأخی علی(علیه‌السلام) و سلّموا علیه بامرة المؤمنین، فقاموا باجمعهم فبایعوا لی وسلّموا علیّ بِإِمْرَة المؤمنین<ref>الهدایة الكبری، حسین بن همدان الخصیبی، مؤسسة ‌البلاغ، بیروت، لبنان، ١٩٩١ م، ص١٠٢</ref>.

پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمود: به پا خیزید [[سلمان]]، مقداد، [[جندب]] و [[عمار]]! ... با علی، برادرم بیعت کنید و بر او به عنوان امیرمؤمنان سلام کنید. آنان همگی برخاستند و بر من، به عنوان «امیرمؤمنان» سلام کردند.

== حمایت از جانشینی امام علی (علیه‌السلام) ==

پس از رحلت پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله ) و انتخاب شدن ابوبکر به عنوان خلیفه و جانشین پیامبر، تعداد‌ اندکی از مسلمانان به علی (علیه‌السلام) وفادار ماندند و با ابوبکر بیعت نکردند؛ از جمله آنان سلمان، ابوذر و مقداد بودند. مقداد در ماجرای سقیفه شرکت نداشت و به همراه امیرالمومنین (علیه‌السلام) و چند تن از صحابه مشغول غسل دادن پیامبر اسلام(صلی‌الله علیه و آله ) و نماز خواندن بر او بود. <ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۳۲۸.</ref>

طبق روایات، او از معدود کسانی است که بر پیکر حضرت زهرا(سلام‌الله عِلِیها) [[نماز میت|نماز]] گزارد<ref>کشی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۴</ref>. برخی منابع او را از اعضای شرطه الخمیس دانسته‌اند<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۸.</ref>.

مقداد در موقعیت‌های مختلف، مسئله جانشینی امام علی(علیه‌السلام) را به ابوبکر و همراهانش یادآور می‌شد و اقداماتی را برای روشن کردن مردم انجام می‌داد. برای نمونه به چند مورد از اقدامات و فعالیت‌های مقداد در دفاع از علی(علیه‌السلام) اشاره می‌شود:

* زمانی که چهل نفر از مردان نزد امام علی(علیه‌السلام) آمدند و گفتند «ما آماده‌ دفاع و حمایت از شماییم»، حضرت به آنان گفت «اگر بر سر قول خود هستید، فردا موی سر خود را بتراشید و نزد من بیایید. روز بعد تنها سلمان، مقداد و ابوذر با سرهای تراشیده نزد امام حاضر شدند<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۲۶</ref>.

* در جریان شورای شش نفره‌ برای تعیین خلیفۀ بعدی، وقتی عبدالرحمن بن عوف به علی (علیه‌السلام) گفت «در صورتی با تو بیعت می‌کنم که از کتاب خدا و سنت پیامبر و روش ابوبکر پیروی کنی» و علی (علیه‌السلام) تنها دو مورد اول را پذیرفت، مقداد برای اعتراض رو به عبدالرحمن کرد و گفت: «به خدا سوگند، علی یعنی کسی را که به حق و عدالت قضاوت می‌کرد را ترک کردید. سپس ادامه داد: هیچ فرد و خاندانی را ندیده‌ام که بعد از پیامبر خود، این‌طور مظلوم و ستمدیده شوند که اهل بیت مظلوم واقع شدند<ref>طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۴، ص۲۳۳.</ref>».

== فضایل مقداد در روایات اهل بیت (علیه‌السلام) ==

احادیث متعددی از معصومان (علیه‌السلام) درباره مقداد نقل شده است که اغلب آنها در بیان فضیلت‌ها و خصوصیات اخلاقی و ایمان اوست. برخی از این روایات چنین است:

* <big>علاقه پیامبر به مقداد: پیامبر (صلی‌الله علیه و آله )</big> فرمود: «خداوند مرا به دوستی با چهار نفر مامور کرده است. شخصی پرسید آنان را معرفی کنید. فرمود: «علی، سلمان، مقداد و ابوذر.» <ref>شیخ مفید، الاختصاص، جامعه مدرسین، ص۹.</ref>

* <big>بهشتی بودن مقداد:</big> از انس ابن مالک روایت شده روزی رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله ) فرمود: «بهشت مشتاق چهار نفر از امّت من است و وقتی که حضرت علی (علیه‌السلام) از حضرت درباره آنان سؤال کرد، پیامبر فرمود: به خدا سوگند تو اولین ایشان هستی و آن سه نفر دیگر، مقداد، سلمان و ابوذر هستند».

* همچنین امام صادق(علیه‌السلام) در تفسیر آیه {{متن قرآن |إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا |سوره = کهف |آیه = ۱۰۷ }} فرمود: این آیه درباره ابوذر، مقداد، سلمان و عمار نازل شده است. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۱.</ref>

* عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ الْمَدَائِنِیِّ، عَنْ عِیسَی بْنِ حَمْزَةَ قَالَ: قُلْتُ لأَبِی عَبْدِاللهِ(علیه‌السلام): الْحَدِیثُ الَّذِی جَاءَ فِی اْلأَرْبَعَةِ. قَالَ: وَ مَا هُوَ؟ قُلْتُ: اْلأَرْبَعَةُ الَّتِی اشْتَاقَتْ إِلَیْهِمُ الْجَنَّةُ؟ قَالَ: نَعَمْ مِنْهُمْ سَلْمَانُ وَ أَبُوذَرٍّ وَ الْمِقْدَادُ وَ عَمَّارٌ<ref>الاختصاص، محمد بن نعمان المفید، علی اكبر الغفاری، جماعة المدرسین، بی‌تا، ص١١.</ref>عمرو بن سعید مدائنی نقل کرده از قول عیسی بن حمزه که گفت: از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السلام)]] درباره آن چهار نفر پرسیدم، حضرت فرمود: کدام چهار نفر؟ گفتم: چهار نفری که بهشت مشتاق آنان است؟ فرمود: آنها سلمان، [[ابوذر]]، مقداد و عمار هستند.

* <big>ایمان مقداد:</big> از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است: ایمان ده درجه دارد، مقداد در درجه هشتم و ابوذر در درجه نهم و سلمان در درجه دهم است. <ref>قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۲۸</ref>

* <big>عمل به آیه مودت:</big> امام صادق(علیه‌السلام) درباره آیه مودت {{متن قرآن |قُل لا أَسئَلُکم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّهَ فِی القُربی |سوره = شوری |آیه = ۲۳ }} فرمود: «به خدا سوگند به این آیه کسی عمل نکرد، مگر هفت نفر و مقداد یکی از آنان بود». <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳، ج۲۳، ص۲۳۷.</ref>

* <big>مقداد از اهل بیت است:</big> روزی جابر بن عبدالله انصاری دربارۀ سلمان، مقداد و ابوذر از پیامبر(صلی‌الله علیه و آله ) سؤال کرد. سپس حضرت در مورد هر کدام سخنانی گفتند تا آنکه در مورد مقداد فرمودند: «مقداد از ماست. خداوند دشمن است با کسی که دشمن اوست و دوست است با کسی که دوست اوست.ای جابر! هرگاه خواستی دعایی کنی و مستجاب شود، خدا را به نام ایشان بخوان، زیرا این نام‌ها نزد پروردگار، بهترین هستند». <ref>شیخ مفید، الاختصاص، جامعه مدرسین، ص۲۲۳.</ref>

* <big>وفاداری به حضرت علی(علیه‌السلام):</big> امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: مردم بعد از رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله ) از مرام و مسیر پیامبر(صلی‌الله علیه و آله ) برگشتند جز سه نفر: سلمان و ابوذر و مقداد. <ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۶</ref>

* برخی روایات، مقداد را مطیع‌ترین یار امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) دانسته‌اند. <ref>کشی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۶.</ref>

* <big>رجعت مقداد:</big> طبق روایات، مقداد از کسانی است که در زمان ظهور حضرت مهدی(علیه‌السلام) و قیام ایشان، رجعت کرده و از یاران و فرمانداران حکومت حضرت خواهد بود. <ref>مفید، الارشاد، ۱۳۸۸ش، ص۶۳۶.</ref>

* <big>لزوم دوست داشتن مقداد:</big> امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «دوستی با افرادی که پس از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) منحرف نشدند بر مسلمانان واجب است. سپس عده‌ای از آنان را برشمرد که از آنان سلمان، ابوذر و مقداد است. <ref>خویی، معجم رجال الحدی

مقداد، به لحاظ معیشت، در سختی روزگار می‌گذراند و بر این عسرت، شاکر و صبور بود؛ چنان‌که نقل است که علی(علیه‌السلام) در دوران پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله علیه و آله و سلم)، در خانه چیزی نداشتند.

[[عبدالله بن مسعود]] گوید: علی (علیه‌السلام) به نزد ابیی ثعلبه جهنی رفتند و دیناری برای رفع نیاز زندگی [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|زهرا (سلام‌الله علیها)]] تهیه کردند. تا برای خانه چیزی فراهم نمایند؛ زیرا سه روز بود که چیزی در خانه برای رفع گرسنگی نداشتند. حضرت، پول را گرفت و به سمت بازار رفت تا چیزی تهیه کند.

[[ابوبصیر]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السلام)]] نقل کرده ‌که پیامبر(صلی‌الله علیه و آله و سلم) خطاب به سلمان فرمود: