غزوه احد: تفاوت میان نسخه‌ها

در سال سوم هجری، یک سال پس از شکست سختی که مسلمانان در [[جنگ بدر]] بر مشرکان وارد کردند، قریش به فرماندهی ابوسفیان به خونخواهی کشتگان بدر، آماده نبردی دیگر با [[پیامبر(ص)]] و [[مسلمانان]] شدند. ابوسفیان برای این جنگ، کسانی همچون [[عمرو بن عاص]] و [[ابن زبعری]] و [[ابوعزّهرا]] به جلب همکاری دیگر قبایل برانگیخت.<ref>[[ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۳۲۳-۳۲۲]]</ref>

او در این جنگ با لشکری حدود سه هزار نفر، به سمت مدینه حرکت کرد. بنا بر گزارش واقدی پیامبر(ص) در قبا ـ جایی در نزدیکی مدینه ـ بود که به وسیله نامه‌‌ی پنهانی عمویش [[عباس بن عبدالمطلب]] از خروج مشرکان برای نبرد آگاه شد،<ref>[[واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۰۴ـ۲۰۳.]]</ref> اما در روایات دیگر به این نامه اشاره‌ای نشده است.

از ابن عباس روایت کردند که پیامبر (ص) فرمود: شکاف برداشتن شمشیرم دلیل بر کشته شدن مردى از خانواده من است.<ref>[[ترجمه مغازی ، ص ۱۵۲]]</ref>

[[عبداللّه بن أبىّ بن سلول]] و بزرگان مهاجر و أنصار نیز چنین عقیده داشتند.<ref>[[تاریخ پیامبر اسلام ،محمد ابراهیم آیتى‏، ص۳۰۹]]</ref> امّا کسانى که در بدر حضور نداشتند و گروهى از جوانان پرشور که مزه پیروزى بدر را چشیده بودند و نیز [[حمزة بن عبد المطلب]] خواهان بیرون رفتن از مدینه بودند. آنان بر رأى خود، اصرار کردند. حتى برخى از آنان گفتند: این اسب‌ها و شتران قریش است که کشت و زرع ما را مى‌ خورد و در مزارع به فساد و تباهى مشغول است.

چون بیشتر مردم خواهان جنگ در بیرون مدینه بودند، رسول خدا‌(ص) تسلیم رأى اکثریت شد.<ref>[[السیرة‌النبویه، ابن‌کثیر، ج ۲، ص‌ ۳۲۹؛ الصحیح من سیره، ج ۶‌، ص ۱۰۶.]]</ref> پس به خانه رفت تا لباس جنگ بر تن کند.

در همین اثنا آنان که در پذیرش رأى خود، اصرار ورزیدند، پشیمان شدند که چرا رأى خود را به حضرت تحمیل کرده‌ اند. در حالى که او به خواست و اراده خدا از همگان آگاه‌تر است و امر الهى از آسمان بر او فرود مى‌ آید.<ref>[[سیره ابن هشام، ۳/ ۶۷- ۶۸]]</ref> لذا به نزد پیامبر آمدند و گفتند: ما را آن حقّ نبود که رسول خدا را به کارى که بدان رغبتى نداشت وادار کنیم و اکنون هم اگر مى‏ خواهى در مدینه بمان. پیامبر در جواب آنان فرمود: «پیامبرى را سزاوار نیست که لباس جنگ بپوشد، و بى ‏آنکه جنگ کند آن را از تن در آورد، اکنون بنگرید که آنچه مى‏‌فرمایم انجام دهید و به نام خدا رهسپار شوید که اگر شکیبا باشید، پیروز خواهید شد».<ref>[[تاریخ پیامبر اسلام ،محمد ابراهیم آیتى‏، ص ۳۱۰]]</ref>

پیامبر(ص) با لشکر هزار نفری مسلمانان از مدینه بیرون شد،<ref>[[ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۶۳]]</ref> و شب را در شیخان ـ جایی میان مدینه و احد ـ منتظر ماند و بامداد روز بعد به راه افتاد.

هنوز اندکی از ورود لشکر مسلمانان به احد نگذشته بود که [[عبدالله بن ابی]]، به سبب آنکه توصیه او را مبنی بر موضع‌گیری در مدینه نپذیرفته بودند، با گروهی دیگر پیامبر(ص) را ترک کرد.<ref>[[عروه، ص۱۶۹، زهری، المغازی النبویة، ص۷۷]]</ref> و شمار مسلمانان از هزار تن به ۷۰۰ تن کاهش یافت.

هنگامى که مسلمانان پا به فرار گذاشتند، رسول خدا(ص) خشمگین شد و به اطراف خود نگریست. على(ع) را در کنار خود دید. فرمود: ترا چه شده که به فرزندان پدرت نپیوستى؟ گفت: یا رسول اللّه، آیا پس از ایمان، کافر شویم؟ شما الگوى من هستید.<ref>[[بحار الانوار، ۲۰/ ۹۵، ۱۰۷؛ روضه کافى، ۱۱۰.]]</ref>

از رسول خدا(ص) پرسیدند این کیست؟ فرمود: جبرئیل است.<ref>[[شرح نهج البلاغه، ۱۴/ ۲۵۰- ۲۵۱؛ ۱۳/ ۲۹۳]]</ref>

آن حضرت در روز احد جراحات ‌زیادى برداشت. [[انس بن مالک]] گفت: آن روز على(ع) را نزد رسول خدا(ص) آوردند، در حالى که شصت و چند زخم نیزه، شمشیر و تیر در بدن داشت. رسول خدا(ص) بر روى زخم‌ها دست مى‌کشید و چنان التیام پیدا مى‌کرد که گویى اصلا زخمى نبوده است.<ref>[[بحار الانوار، ۲۰/ ۲۳؛ مجمع البیان، ۲/ ۵۰۹.]]</ref>

زنان، مجروحان را آب می‌‏دادند و زخم‏‌های آنان را می‌‏بستند و فاطمه(س) جراحت پدر را شستشو می‌داد، خون بند نمی‌‏آمد. پاره بوریایی را سوزاند و خاکستر آن را بر زخم گذاشت تا جریان خون قطع شود.<ref>[[شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص ۷۸.]]</ref>

مسلمانان به دستور پیامبر(ع) عمل کرده، دشمن را تا حمراءالاسد تعقیب نمودند.<ref>[[إعلام الورى، الطبرسي ،ج‏۱،ص:۱۸۳.]]</ref> این جریان به غزوه حمراء الاسد معروف شد.

غزوه احد شنبه ۷ شوال ۳ ق /۲۶ مارس ۶۲۵م اتفاق افتاد. برخی نیز گفته‌اند در ۱۵ شوال همان سال رخ داده است.<ref>[[ابن حبیب، المحبر، ص۱۱۳ـ۱۱۲]]</ref>

مسلمانان به دفن شهدا پرداختند و پیامبر(ص) بر یک یک پیکر آنها که شمارشان ۷۰ تن یا بیشتر بود<ref>[[واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۲۸.]]</ref> نماز گزارد. و هر بار می‌فرمود تا پیکر حمزه را نیز در کنار شهیدی دیگر می‌نهادند و بدین گونه بر پیکر حمزه هفتاد و اندی بار نماز گزارد.<ref>[[ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۹۷]]</ref>

حمزه عموى پیغمبر (ص) را در روز احد، وحشى غلام جبیر بن مطعم به شهادت رساند. وحشى پشت درخت یا تخته سنگى پنهان شد و در کمین حمزه نشست تا وى پس از قتل ابو نیار و سباع بن عرفطة بن عبد العزى از کنار وى عبور کند. وحشى از پشت سر حمزه آمد<ref>[[البداء و التاریخ، ۴/ ۲۰۱.]]</ref> و نیزه‌اش را به سوى او پرتاب کرد. نیزه به ران حمزه نشست و از میان پاهایش بیرون آمد. حمزه به سوى وحشى برگشت، امّا ضعف بر او چیره شد و بر زمین افتاد.

وقتى جان داد، وحشى به سراغ حمزه رفت و نیزه‌اش را از بدن او بیرون کشید. مسلمانان که سرگرم فرار بودند، از وحشى غافل شدند.<ref>[[الارشاد، ۵؛ بحار الانوار، ۲۰/ ۸۴.]]</ref> وحشى به اردوگاه قریش بازگشت و در آنجا توقف کرد. هدف دیگرى جز کشتن حمزه نداشت. هند لباس و زیور آلات خود را به او داد و وعده کرد که در [[مکه]] نیز ده دینار به او پاداش خواهد داد.

هند بنت عتبه همسر ابوسفیان به سراغ جنازه حمزه آمد و آن را مثله کرد، بینى، گوش‌ها و اندام‌هاى نرینه وى را جدا کرد و چونان دستبند و گردنبند، زیور خویش ساخت و تا مکه همچنان بر خود داشت. سایر زنان قریش نیز همین کار را با دیگر شهداى احد انجام دادند، امّا هند افزون بر این، شکم حمزه را شکافت و جگرش را بیرون آورد و به دندان گرفت، امّا نتوانست بجود.<ref>[[تاریخ الخمیس، ۱/ ۴۳۹]]</ref>

مشرکان بیشتر جنازه‌هاى شهدا را مثله کردند. مثله کردن برخى همچون عمرو بن جموح به حدى بود که تمام اعضایش را از یکدیگر جدا کرده بودند، بطورى که شناخته نمى‌ شد.<ref>[[المغازى، ج ۱، ص ۲۶۷]]</ref> تنها استثنا [[حنظله]] بود که پدرش در شمار مشرکان بوده و او آنان را از مثله کردن فرزندش باز داشت.<ref>[[المغازى، ج ۱، ص ۲۷۴]]</ref>

ابوسفیان کعب نیزه خود را به کنار دهان حمزه مى‌ زد و سخنى جسارت ‌آمیز مى ‌گفت. حلیس بن زیان بر وى گذر کرد و کار ناپسند او را دید و گفت: این مرد سرور قریش است که با پیکر بى‌جان عموزاده خود چنین مى‌کند، ابوسفیان گفت: این کارم را نهفته‌دار که لغزشى بود.<ref>[[سیره حلبى، ۲/ ۲۴۴]]</ref>

رسول خدا(ص) در بازگشت از احد، از خانه‌هاى انصار گذر کرد، شنید که زنان انصار بر کشته‌هاى خود گریه مى‌کنند، گریست و گفت: لیکن حمزه را زنانى نیست که بر وى گریه کنند. سعد بن معاذ یا اسید بن حضیر زنان بنى عبد الاشهل را گفت تا بروند و اوّل بر حمزه گریه کنند. سپس براى کشته ‌هاى خود. چون رسول خدا(ص) شنید که بر در مسجد براى حمزه گریه مى ‌کنند، آنان را فرمود که بازگردند.<ref>[[الکامل فى التاریخ، ۲/ ۱۷۶]]</ref>

صفیه دو لباس آورد تا حمزه را کفن کند. در کنار حمزه جنازه یک نفر انصارى را دیدند که او هم مثله شده بود. پس زشت و به دور از حیا دانستند که یکى را کفن کنند و دیگرى را عریان بگذارند. از این رو قرعه زدند. لباس بزرگ‌تر به انصارى افتاد و لباس کوتاه‌تر به حمزه، پاهاى حمزه را با لیف و برگ خرما پوشاندند.<ref>[[ تاریخ الخمیس، ۱/ ۴۴۱- ۴۴۲]]</ref>

در منابع به چندین آیه از [[قرآن]] مجید که در‌ شأن غزوه احد نازل شده به ویژه آیات ۱۲۱ تا ۱۷۱ سوره آل عمران اشاره شده است.<ref>[[بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۱۰۶ به بعد]]</ref>

همچنین احادیثی از پیامبر(ص) در این باره نقل شده است.<ref>[[بخاری، صحیح، ج۵، ص۴۰ـ۳۹]]</ref>

پیامبر(ص) پس از آن نیز گاهی به زیارت تربت شهدای احد می‌رفت.<ref>[[بخاری، صحیح، ج۵، ص۲۹.]]</ref>