۸٬۲۰۰
ویرایش
طریقت جلوتیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
"''طریقت جَلْوَتیه'''، طریقتی صوفیانه در آسیای صغیر و بالکان می‌باشد. | |||
=پیشینه طریقت جلوتیه= | =پیشینه طریقت جلوتیه= | ||
به گفته اسماعیل حقّی بُروسَوی (از مشایخ جلوتی متوفی ۱۱۳۷)، | به گفته اسماعیل حقّی بُروسَوی (از مشایخ جلوتی متوفی ۱۱۳۷)، <ref>اسماعیل بن مصطفی حقی، سلسله جلوتیه، ج۱، ص۶۳، استانبول ۱۲۹۱.</ref> طریقت جلوتیه از زمان شیخ ابراهیم زاهدِ گیلانی (متوفی ۷۰۰) آغاز شد، اما در زمان شیخ عزیز محمود هُدایی (متوفی ۱۰۳۸) شکل گرفت. این طریقت در سه مرحله تکمیل شد: بار اول در زمان ابراهیم زاهد گیلانی، بار دوم در زمان شیخ محمد اُفتاده (متوفی ۹۸۸ یا ۹۷۹)، و بار سوم در زمان هدایی. | ||
=رابطه طریقت جلوتیه با خلوتیه= | =رابطه طریقت جلوتیه با خلوتیه= | ||
جلوتیه که طریقتی کاملاً سنّی مذهب است | جلوتیه که طریقتی کاملاً سنّی مذهب است <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل مادّه جلوتیه.</ref> اساساً شاخه ای از طریقت خلوتیه محسوب می‌شود و با زاهدیه منسوب به ابراهیم زاهد گیلانی، صفویه منسوب به صفی الدین اردبیلی (متوفی ۷۳۵)، و بیرامیه منسوب به حاجی بیرام ولی (متوفی ۸۳۳) پیوند داشته است. | ||
انتساب اُفتاده، مرشد عزیز محمود هدایی، به سُنْبُل سِنان، و نیز انتساب خود هدایی به برخی از بزرگان خلوتی، مانند نورالدین زاده و کریم الدین خلوتی، نشانه پیوند جلوتیه با خلوتیه است. به گفته هدایی «طریق ما هم خلوتی هم جلوتی است»، اما یعقوب عفوی (از مشایخ جلوتی، متوفی ۱۱۴۹) | انتساب اُفتاده، مرشد عزیز محمود هدایی، به سُنْبُل سِنان، و نیز انتساب خود هدایی به برخی از بزرگان خلوتی، مانند نورالدین زاده و کریم الدین خلوتی، نشانه پیوند جلوتیه با خلوتیه است. به گفته هدایی «طریق ما هم خلوتی هم جلوتی است»، اما یعقوب عفوی (از مشایخ جلوتی، متوفی ۱۱۴۹) <ref>یعقوب عفوی، هدیة السالکین، ج۱، ص۴، استانبول ۱۳۲۹.</ref> گفته که جلوتیه از بیرامیه منشعب شده است. چون سلسله طریقتی هدایی به واسطه اُفتاده، خِضردَده (متوفی ۹۱۸) و آقْبِیق سلطان (متوفی ۸۶۰) به حاجی بیرام ولی می‌رسد، جلوتیه شعبه ای از بیرامیه نیز محسوب می‌شود. <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل مادّه هدایی.</ref> | ||
از سوی دیگر، به سبب ارتباط طریقت بیرامیه با نقشبندیه، جلوتیه از نقشبندیه نیز تأثیر گرفته است. برای نمونه، آیین های نقشبندی مانند «نظر بر قدم» یکی از تعالیم نقشبندی که براساس آن، سالک برای تمرکز، هنگام راه رفتن به قدم های خود نگاه می‌کند | از سوی دیگر، به سبب ارتباط طریقت بیرامیه با نقشبندیه، جلوتیه از نقشبندیه نیز تأثیر گرفته است. برای نمونه، آیین های نقشبندی مانند «نظر بر قدم» یکی از تعالیم نقشبندی که براساس آن، سالک برای تمرکز، هنگام راه رفتن به قدم های خود نگاه می‌کند <ref>محمد زکی پاکالین، عبارات تاریخ حکومت عثمانی واژه نامه اصطلاحات، ذیل ""Nazar berkadem""، استانبول ۱۹۷۱-۱۹۷۲.</ref> . | ||
«خلوت در انجمن» و «ذکر خفی» در سلسله جلوتیه نیز رایج است. | «خلوت در انجمن» و «ذکر خفی» در سلسله جلوتیه نیز رایج است. | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۴: | ||
=اساس طریقت جلوتیه= | =اساس طریقت جلوتیه= | ||
اساس طریقت جلوتیه، «ذکر جَهْری» یا جلی و مهم ترین آداب در این طریقت ذکر کلمه توحید است، که هدایی | اساس طریقت جلوتیه، «ذکر جَهْری» یا جلی و مهم ترین آداب در این طریقت ذکر کلمه توحید است، که هدایی <ref>عزیز محمود هدایی، واقعات ترجمه سی، گ ۹ ر، ترجمه محمد معزالدین، نسخه خطی متعلق به ی اراونسال.</ref> آن را به صورت «ذکر توحید» آورده است. به سالکان این طریقت، از زمان تشرفشان، ذکر توحید تلقین می‌شود. سالک، بسته به وضع خود، در سه مرحله به این ذکر ادامه می‌دهد. سالک مبتدی به تکرار «کلمه توحید»، باتوجه به معنای «ل امعبود الا الله» (معبودی جز خدا نیست)، می پردازد. این مرتبه اولین مرتبه توحید است و در این مرحله تنها به وجه شرعی و ظاهری آن نظر دارد. سالک متوسط ذکر «کلمه توحید» را با نیت «لا مطلوب الا الله» یا «لا مقصودَ الا الله» (مقصدی جز خدا نیست) و سالک منتهی ذکر توحید را باتوجه به معنای «لام وجودَ الا الله» (موجودی جز خدا نیست) تکرار می‌کند. سالک به این ذکر تا آن‌جا ادامه می‌دهد که اعتبار ظاهری کائنات در نظر او زایل شود. ذکر در مرحله ابتدایی، جهری یا جلی و یا لسانی است و هر چه به مراتب بالاتر برسد خفی (قلبی) می گردد. | ||
گرچه ذکر توحید اساس طریقت جلوتیه را تشکیل می‌دهد، ذکر اسماء سبعه (لااله الاالله، الله، هو، حق، حی، قیوم، و قهار) نیز، که خود اساس سلوک در طریقت خلوتیه به شمار می‌رود، در طریقت جلوتیه مهم است. به ویژه پس از هدایی، مشایخ جلوتی ذکر اسماء سبعه را به سالکان تلقین کرده اند | گرچه ذکر توحید اساس طریقت جلوتیه را تشکیل می‌دهد، ذکر اسماء سبعه (لااله الاالله، الله، هو، حق، حی، قیوم، و قهار) نیز، که خود اساس سلوک در طریقت خلوتیه به شمار می‌رود، در طریقت جلوتیه مهم است. به ویژه پس از هدایی، مشایخ جلوتی ذکر اسماء سبعه را به سالکان تلقین کرده اند <ref>دائرة المعارف جهان اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه جلوتیه.</ref> . | ||
=آداب ورود به طریقت جلوتیه= | =آداب ورود به طریقت جلوتیه= | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۱: | ||
=مراتب سلوک در طریقت جلوتیه= | =مراتب سلوک در طریقت جلوتیه= | ||
سلوک در طریقت جلوتیه شامل چهار مرتبه طبیعت، نفس، روح و سرّ است. در مرتبه طبیعت، که متناظر با شریعت است، سالک احتیاجات جسمانی خود را به صورت حلال، به گونه ای که به عباداتش لطمه نخورد، برطرف می‌کند و به مرتبه نفس ارتقا می‌یابد. در مرتبه دوم، یعنی مرتبه نفس، که مرادف با طریقت است، درنتیجه ریاضات، اخلاق و افعال ناپسند از سالک دور می‌شود. در مرتبه سوم، یعنی مرتبه روح، سالک به سوی معرفت الله پیش می‌رود. چون در این مرتبه علم لدُنّی بر سالک آشکار می‌شود، به آن مرتبه کشف می‌گویند که متناظر با مقام معرفت است. سالکی که به مقام معرفت و عشق الاهی برسد، به آخرین مرتبه، یعنی مقام سرّ، رسیده است. این مرتبه، که با حقیقت است، همان مقام محو، فنا، تجلی و وصل است. سالک در این مرتبه به کمال می‌رسد. | سلوک در طریقت جلوتیه شامل چهار مرتبه طبیعت، نفس، روح و سرّ است. در مرتبه طبیعت، که متناظر با شریعت است، سالک احتیاجات جسمانی خود را به صورت حلال، به گونه ای که به عباداتش لطمه نخورد، برطرف می‌کند و به مرتبه نفس ارتقا می‌یابد. در مرتبه دوم، یعنی مرتبه نفس، که مرادف با طریقت است، درنتیجه ریاضات، اخلاق و افعال ناپسند از سالک دور می‌شود. در مرتبه سوم، یعنی مرتبه روح، سالک به سوی معرفت الله پیش می‌رود. چون در این مرتبه علم لدُنّی بر سالک آشکار می‌شود، به آن مرتبه کشف می‌گویند که متناظر با مقام معرفت است. سالکی که به مقام معرفت و عشق الاهی برسد، به آخرین مرتبه، یعنی مقام سرّ، رسیده است. این مرتبه، که با حقیقت است، همان مقام محو، فنا، تجلی و وصل است. سالک در این مرتبه به کمال می‌رسد. <ref>عزیز محمود هدایی، واقعات ترجمه سی، گ ۱۳رـ ۱۷پ، ترجمه محمد معزالدین، نسخه خطی متعلق به ی اراونسال.</ref> | ||
==اسامی مراتب طریقت جلوتیه== | ==اسامی مراتب طریقت جلوتیه== | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۷: | ||
=لباس سالکان طریقت جلوتیه= | =لباس سالکان طریقت جلوتیه= | ||
تاج (یا کلاه) جلوتی سیزده تَرْکی است. تارک آن سبز بسیار تیره، نزدیک به سیاه، است و در وسط آن دگمه ای به همان رنگ، قرار دارد. | تاج (یا کلاه) جلوتی سیزده تَرْکی است. تارک آن سبز بسیار تیره، نزدیک به سیاه، است و در وسط آن دگمه ای به همان رنگ، قرار دارد. <ref>اسماعیل بن مصطفی حقی، تمام الفیض، گ ۵۱ ر ـ پ، نسخه خطی کتابخانه سلیمانیه، مجموعه حالت افندی، ش ۲۴۴.</ref> به روایتی، سیزده ترک، نماد دوازده امام و قطبیت هدایی است و دگمه رأس تاج نیز نبوت محمدی صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را بیان می‌کند. به روایت دیگر، این سیزده ترک نمادی از دوازده نام خداوند و وحدت متعالی آن هاست. <ref>اسماعیل بن مصطفی حقی، سلسله جلوتیه، ج۱، ص۸۷، استانبول ۱۲۹۱.</ref> کسانی که دوستدار و از محبان این طریقت باشند، کلاهی با دستار سفید و درویش های این طریقت دستار سبز بر سر می‌گذارند. | ||
=آیین نصف قیام یا قیام خضر= | =آیین نصف قیام یا قیام خضر= | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۳: | ||
=خانقاه های طریقت جلوتیه= | =خانقاه های طریقت جلوتیه= | ||
از زمان فوت هدایی تا بسته شدن خانقاه ها (۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵)، ۲۳ شیخ در درگاه مرکزی جلوتیه در اُسکدار، از محلات استانبول، «پوست نشین» شدند | از زمان فوت هدایی تا بسته شدن خانقاه ها (۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵)، ۲۳ شیخ در درگاه مرکزی جلوتیه در اُسکدار، از محلات استانبول، «پوست نشین» شدند <ref>حسن کامل ییلماز، دائرةالمعارف ترک، ج۱، ص۲۵۸.</ref> و آخرین شیخ، عبدالغافر عابد افندی (متوفی ۱۳۲۵ش/ ۱۹۴۶) بود. | ||
از سی خانقاه استانبول که می‌دانیم شیخ‌هایی برای آن‌ها تعیین شده، شانزده خانقاه در اسکدار است. نُه خانقاه از این سی خانقاه از ابتدای تأسیس تا دوران اخیر به صورت خانقاه جلوتی باقی‌مانده‌اند و برخی از آن‌ها چند بار و برخی دیگر فقط یک بار در دست جلوتیان بوده است. | از سی خانقاه استانبول که می‌دانیم شیخ‌هایی برای آن‌ها تعیین شده، شانزده خانقاه در اسکدار است. نُه خانقاه از این سی خانقاه از ابتدای تأسیس تا دوران اخیر به صورت خانقاه جلوتی باقی‌مانده‌اند و برخی از آن‌ها چند بار و برخی دیگر فقط یک بار در دست جلوتیان بوده است. | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۲: | ||
(۲۰) حسن کامل ییلماز، دائرةالمعارف ترک. | (۲۰) حسن کامل ییلماز، دائرةالمعارف ترک. | ||
(۲۱) دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل "Djilwatiyya" و "Hudai". | (۲۱) دائرة المعارف جهان اسلام، ذیل ""Djilwatiyya"" و ""Hudai"". | ||
(۲۲) محمد زکی پاکالین، عبارات تاریخ حکومت عثمانی واژه نامه اصطلاحات، استانبول ۱۹۷۱-۱۹۷۲. | (۲۲) محمد زکی پاکالین، عبارات تاریخ حکومت عثمانی واژه نامه اصطلاحات، استانبول ۱۹۷۱-۱۹۷۲. | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۰: | ||
(۲۴) Hasan Kamil Yilmaz, Aziz Mahmud Hudayi ve Celvetiyye tarikati, Istanbul ۱۹۸۴. | (۲۴) Hasan Kamil Yilmaz, Aziz Mahmud Hudayi ve Celvetiyye tarikati, Istanbul ۱۹۸۴. | ||
(۲۵) Mustafa Bahadiroglu, "Uftade: Tasavvufi gorusleri ve Celvetiyye tarikati", M Athesis, UU Sosyal Bilimler Enstitusu, ۱۹۹۰. | (۲۵) Mustafa Bahadiroglu, ""Uftade: Tasavvufi gorusleri ve Celvetiyye tarikati"", M Athesis, UU Sosyal Bilimler Enstitusu, ۱۹۹۰. | ||
=پانویس= | =پانویس= | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۷: | ||
[[رده: صوفیه]] | [[رده: صوفیه]] | ||
[[رده: جریان های مذهبی جهان اسلام]] | [[رده: جریان های مذهبی جهان اسلام]] | ||
" | |||