اسلام‌گرایان جهادی افغانستان (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

اسلام‌گرایان جهادی افغانستان (مقاله) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۹ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۹

۹٬۰۳۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۹ ژوئن ۲۰۲۱

بدون خلاصۀ ویرایش

Mahdipor

confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران اشتراک فشاری، مدیران

۶٬۷۰۰

ویرایش

@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 برای بررسی موضوع جهاد و یا تکامل جنبش‌های اسلامی در افغانستان،ابتدا زمینه‌های خیزش اسلامی بررسی می‌شود که طی آن به نخستین حرکت‌ها و نیز معضلات و پیچیدگی‌های جامعه افغانستان که بستر این خیزش بوده پرداخته می‌شود. سپس، شکل‌گیری اولیه جنبش‌های اسلامی و تشکل‌یافتگی آنها در قالب احزاب اسلامی بررسی می‌شود.<br>
-== زمینه خیزش اسلامی در افغانستان ==
+== زمینه های  خیزش اسلامی در افغانستان ==
+[[پرونده:برهان الدین ربانی.jpg|بندانگشتی|چپ|برهان الدین ربانی از فعالان اسلامی افغانستان درنیمه دوم سال 1970 ]]
+تا پیش از اوج گرفتن فعالیت‌های مارکسیستی در دهه 1970 و به ویژه آنچه ما به طور روشن از آن به عنوان فعالیت احزاب خلق و پرچم یاد می‌کنیم، تقریباً هیچ نشانه مهمی برای فعالیت‌های اسلامی وجود نداشت.<br>
+گفته شده که بنیان‌های جنبش اسلام‌گرایی در اواخر دهه 1950 از سوی '''غلام‌محمد نیازی'''، رئیس دانشکده علوم دینی کابل مطرح شد که پس از بازگشت از [[مصر]] و تحت‌تأثیر [[اخوان‌المسلمین]]، روندهای اسلام‌گرایی را در سطح دانشگاه '''کابل''' و در میان استادان آن گسترش داد.<br>
+ضمن اینکه باید تأکید کرد که فعالیت‌های اسلامی مختصری تحت تأثیر تشدید ستمگری رژیم سلطنتی و خوانین محلی از سوی استادان علوم اسلامی دانشگاه کابل یا برخی رهبران محلی صورت می‌گرفت که نمی‌توان آنها را با فعالیت‌های دهه 1980 به بعد که بسیار قوی و جدی بود، قابل مقایسه دانست.<br>
+این استادان عمدتاً در دانشگاه کابل و دانشگاه الهیات و حقوق اسلامی آن اشتغال داشتند و بیشتر آنها از آنجا که [[سنی]] بودند،یا دانش‌آموختگان [[الازهر]] به شمار می‌آمدند و یا تحت تأثیر [[اخوان‌المسلمین]] قرار داشتند.<br>
+رهبران محلی [[شیعی]] نیز بودند که عمدتاً روحانی بودند و با حوزه‌های علمیه [[ایران]] و [[عراق]] ارتباط داشتند.<br>
+با این حال، این رخوت و ضعف اجتماعی و تشکل یافتگی در جامعه [[افغانستان]] وجود داشت و شاید علت مهم این وضع، نبود انسجام کافی اجتماعی به دلیل عقب ماندگی اجتماعی جامعه [[افغانستان]] باشد.<br>
+در نیمه دوم دهه 1970 و با اوج گرفتن فعالیت‌های مارکسیستی، نخستین انگیزه‌های اسلامی هم برای مقابله با آن پیدا شد.<br>
+پیش از این، اجتماعات و انجمن‌های اسلامی شکل گرفته بودند، اما یا دوام نمی‌آوردند یا در حد همان سازمان و تشکل اولیه باقی می‌ماندند و بعضاً هم که مهم و بزرگ می‌شدند حکومت آنها را سرکوب می‌کرد. مهم‌ترین نمونه این سازمان‌ها، «'''سازمان جوانان مسلمان افغانستان'''» بود که سازمانی آشکارا تحت تأثیر [[اخوان‌المسلمین]] بود.<br>
+این سازمان با همه اعتباری که در آن زمان داشت و از اعضای مهمی بهره می‌برد، نتوانست راه به جایی ببرد و پس از فرار اعضای آن به [[پاکستان]] از میان رفت.
+<ref>Coll, Steve (2004) Ghost Wars: Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Ladan from the Soviet Invasion to September 10, 2001. New York: Penguin Books / Coll, Steve (2004) Ghost Wars: Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Ladan from the Soviet the Soviet Invasion to Septembert 10,2001. New York: Penguin Books</ref><br>
+اعضای مهم این سازمان بعدها وارد سازمان مهم‌تری به نام «'''جمعیت اسلامی افغانستان'''» شدند که جزو مهم‌ترین سازمان‌های اسلامی فعال در [[افغانستان]] در نیمه دوم دهه 1970 به بعد به شمار می‌آید.<br>
+از میان مهم‌ترین چهره‌هایی که در این دوران فعال بودند، می‌توان به این کسان اشاره کرد: '''غلام محمد نیازی'''، [[برهان‌الدین ربانی]]، '''صبغت‌الله مجددی، عبدالرسول سیاف، و گلبدین حکمتیار'''.
+در مجموع، سه عامل را می‌توانیم علل کندی و ضعف حرکت‌های اسلامی تا پیش از تجاوز شوروی بدانیم:<br>
+'''1. عقب‌ماندگی اجتماعی عمومی که عمدتاً متأثر از روستایی بودن جامعه [[افغانستان]] است.'''<br>
+ جمعیت شهری آن به سختی به 10 درصد می‌رسید و عمده این جمعیت هم بی‌سواد بودند. از سوی دیگر، در این جامعه خبری از تشکل‌های اجتماعی نبود و تقریباً جامعه‌ای غیرمنسجم و به دور از نظم اجتماعی برآورد می‌شود.<br>
+'''2. نظام تقریباً باسابقه و مسلط پادشاهی چه در جهت منافع خود و چه در ائتلاف با نظام‌های سلطنتی و خودکامه منطقه، ضد حرکت‌های دینی و اسلامی بود و با سرکوب آنها مانع پیشرفت در این زمینه‌ها می‌شد.'''<br>
+'''3. تحت تأثیر قدرت اتحاد شوروی و مواهبی که این ابرقدرت وعده می‌داد، بخش مهمی از نیروهای نخبه و توانمند جامعه جذب روندهای مارکسیستی متعهد به آن شده بودند.'''<br>
+این نیروهای کارآمد که در دهه 1970 دو '''حزب خلق و پرچم''' را تشکیل دادند، هم یارگیری تقریباً قابل توجهی صورت دادند و مهم‌ترین نیروهای جامعه را جذب کردند و هم اینکه به مثابه دیوار و سد محکمی در برابر اقدامات دینی و فعالیت‌های اسلامی قرار گرفتند.<br>
+تا پیش از آغاز دهه 1980 که فعالیت‌های اسلامی تحت تأثیر تهاجم ارتش سرخ تشدید شد، هر عنوانی بخواهیم برای این فعالیت‌ها در نظر بگیریم، با فعالیت‌های دهه 1980 به بعد باید متفاوت باشد.<br>
+پیش از دهه 1980، فعالیت‌های اسلامی عمدتاً حول حرکت‌های اولیه در محیط‌های آکادمیک و فکری دانشگاه کابل صورت می‌گرفت و مخاطبان آن، دانشجویان و استادان این دانشگاه بود.<br>
+پس از مطرح شدن حرکت‌های مارکسیستی، این فعالیت‌ها به میان مناطق شهری کشیده شد و حجم بیشتری از مردم را در بر می‌گرفت.<br>
+پس از '''تهاجم شوروی''' که به فرار از نیروهای اسلام‌گرا به اردوگاه‌های آوارگان و مناطق روستایی منجر شد، ما شاهد آن هستیم که این روندها تقریباً بیشتر مخاطبان روستایی و قبیله‌ای یافت.
+<ref>Olesen, Asta (1995) Islam and Politics in Afghanistan. Richmond: Curzon Press</ref><br>
+ '''ویلیام میلی''' بر آن است که جامعه [[افغانستان]] اگرچه در فاصله سال‌های 1929 تا 1978 یکی از باثبات‌ترین جوامع آسیایی بوده، اما به شدت از بی‌نظمی و خونریزی محلی که گاه و بی‌گاه از سوی حکومت و عمدتاً از سوی خوانین محلی صورت می‌گرفته، در رنج بوده است.
+<ref>Maley, William (2002) The Afghanistan Wars. New York: Palgrave. 1</ref><br>
+در دهه 1970، رفته‌رفته مبارزه با نفوذ و شیوع عقاید مارکسیستی هم به این فعالیت‌ها افزوده شد. اما در یک جمع‌بندی، باید گفت فعالیت‌های اسلامی بسیار ضعیف بود: گروه‌های اسلامی در نبود نخبه‌هایی که جذب گروه‌های مارکسیست شده بودند، از فقر سازماندهی و فکری رنج می‌بردند؛ تشکل‌یافتگی نیاز به منابع مالی داشت و این گروه‌ها در فضای فقیر جامعه [[افغانستان]] و نبود ارتباطات با جوامع ثروتمند اسلامی، از عهده تأمین آن برنمی‌آمدند؛ و نهایتاً اینکه سرکوب‌های حکومتی و بی‌نظمی‌های اخلال‌گرانه محلی به زبان این نوع تشکل‌یافتگی رقم می‌خورد.
 == منابع ==