پرش به محتوا

کعبه و نقش اجتماعی آن (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۶: خط ۱۶:
</div>
</div>


كعبه و نقش اجتماعى آن‏
== كعبه و نقش اجتماعى آن‏ ==


1. از آيات قرآن برمى‏آيد كه كعبه قديمى‏ترين معبد جهان است‏ : انَّ اوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ‏ لِلنّاسِ لَلَّذى بِبَكَّةَ مُبارَكاً. رجوع شود به تفاسير مفصل كه از جنبه تاريخى متعرض اين مطلب شده‏اند در سوره حج، آيه 29 و آيه 33 از كعبه به« بيت العتيق» ياد شده. ممكن است مقصود خانه كهنه قديمى باشد و ممكن است مقصود خانه آزاد باشد كه: لا يَمْلِكُهُ أَحَدٌ، چنانكه در روايتى از امام باقر روايت شده( تفسير صافى). .
1. از آيات قرآن برمى‏آيد كه كعبه قديمى‏ترين معبد جهان است‏ : انَّ اوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ‏ لِلنّاسِ لَلَّذى بِبَكَّةَ مُبارَكاً. رجوع شود به تفاسير مفصل كه از جنبه تاريخى متعرض اين مطلب شده‏اند در سوره حج، آيه 29 و آيه 33 از كعبه به« بيت العتيق» ياد شده. ممكن است مقصود خانه كهنه قديمى باشد و ممكن است مقصود خانه آزاد باشد كه: لا يَمْلِكُهُ أَحَدٌ، چنانكه در روايتى از امام باقر روايت شده( تفسير صافى). .
آقاى غفورى در سخنرانى كنگره حج مى‏گويد:
آقاى غفورى در سخنرانى كنگره حج مى‏گويد:
به طورى كه نوشته‏اند از زمانهاى قديم هفت معبد بزرگ و عمومى وجود داشته كه در چين و هند و بلخ و صنعا و در قسمتهاى شمالى و مركزى ايران فعلى بوده‏اند و از همه قديمى‏تر همان كعبه است‏ . رجوع شود به كتاب اسرار حج و كتاب قبله كمره‏اى.
به طورى كه نوشته‏اند از زمانهاى قديم هفت معبد بزرگ و عمومى وجود داشته كه در چين و هند و بلخ و صنعا و در قسمتهاى شمالى و مركزى ايران فعلى بوده‏اند و از همه قديمى‏تر همان كعبه است‏ . رجوع شود به كتاب اسرار حج و كتاب قبله كمره‏اى.
2. از آيات قرآن برمى‏آيد كه اين خانه، خانه پربركتى است و بناست كه منشأ خيرات و بركاتى براى اهل توحيد و عدل يعنى مسلمين باشد، چنانكه در آيه پيش‏
 
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (حج)، ج‏25، ص: 64
 
ذكر شده است.
2. از آيات قرآن برمى‏آيد كه اين خانه، خانه پربركتى است و بناست كه منشأ خيرات و بركاتى براى اهل توحيد و عدل يعنى مسلمين باشد، چنانكه در آيه پيش‏ ذكر شده است.
 
 
3. از آيات قرآن باز برمى‏آيد كه اين خانه و حريم آن محل امن و امان است. در كعبه و بلكه در حريم كعبه به نام حرم كسى حق تعرض به صيد و هيچ شكارى تا چه رسد به انسان ندارد، كه آنجا بست كامل و آزادى و امنيت كامل و حريت بيان و عقيده كامل و عدم تعرض كامل برقرار است. اين جهت كه بعضى امكنه مقدس است و پناهگاه، و اشخاصى در آنجا پناهنده مى‏شوند مثل مجلس شورا و سنا و غيره و يا در قديم مشاهد مشرفه و خانه علما، خود مطلبى است.
3. از آيات قرآن باز برمى‏آيد كه اين خانه و حريم آن محل امن و امان است. در كعبه و بلكه در حريم كعبه به نام حرم كسى حق تعرض به صيد و هيچ شكارى تا چه رسد به انسان ندارد، كه آنجا بست كامل و آزادى و امنيت كامل و حريت بيان و عقيده كامل و عدم تعرض كامل برقرار است. اين جهت كه بعضى امكنه مقدس است و پناهگاه، و اشخاصى در آنجا پناهنده مى‏شوند مثل مجلس شورا و سنا و غيره و يا در قديم مشاهد مشرفه و خانه علما، خود مطلبى است.


به‏هرحال از يك نظر حرم حكم بست را دارد حتى نسبت به حيوانات. البته بايد ديد از نظر مجرمين قانونى چه حكمى دارد خصوصاً كسانى كه در خود حرم مرتكب موجبات حد و قصاص مى‏شوند.


در دعاى ابراهيم نيز آمده است: رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً يا: اجْعَلْ هذَا الْبَلَدَ امِناً  
به‏ هرحال از يك نظر حرم حكم بست را دارد حتى نسبت به حيوانات. البته بايد ديد از نظر مجرمين قانونى چه حكمى دارد خصوصاً كسانى كه در خود حرم مرتكب موجبات حد و قصاص مى‏شوند.
 
در دعاى ابراهيم نيز آمده است: رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً يا: اجْعَلْ هذَا الْبَلَدَ امِناً  


و همچنين سوره بقره، آيه 125: وَ اذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ امْناً وَ اتَّخِذوا مِنْ مَقامِ ابْراهيمَ ... اين خصوصيت حرم مؤيد اين است كه حرم بايد متعلق به همه مسلمين باشد نه به دسته مخصوص كه در بند 5 گفته خواهد شد.
و همچنين سوره بقره، آيه 125: وَ اذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ امْناً وَ اتَّخِذوا مِنْ مَقامِ ابْراهيمَ ... اين خصوصيت حرم مؤيد اين است كه حرم بايد متعلق به همه مسلمين باشد نه به دسته مخصوص كه در بند 5 گفته خواهد شد.
خط ۴۳: خط ۴۶:
5. اين خانه و بلكه حرم نبايد مالك خصوصى داشته باشد، مال خداست يعنى مال همه است. همه حرم حكم مسجد را ازاين‏جهت دارد- نه از ساير جهات- لهذا در ذيل اين آيه: انَّ الَّذينَ كَفَروا وَ يَصُدّونَ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذى جَعَلْناهُ لِلنّاسِ‏  سَواءً الْعاكِفُ فيهِ وَ الْبادِ ،
5. اين خانه و بلكه حرم نبايد مالك خصوصى داشته باشد، مال خداست يعنى مال همه است. همه حرم حكم مسجد را ازاين‏جهت دارد- نه از ساير جهات- لهذا در ذيل اين آيه: انَّ الَّذينَ كَفَروا وَ يَصُدّونَ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذى جَعَلْناهُ لِلنّاسِ‏  سَواءً الْعاكِفُ فيهِ وَ الْبادِ ،


در حديث وارد شده كه كسى حق ندارد مردم را مانع شود از ورود به مكه به عنوان اينكه اينجا شهر ما و وطن ما و مملكت ماست،


و اين آيه در وقتى نازل شد كه قريش مانع ورود مسلمانان به مكه شدند.
در حديث وارد شده كه كسى حق ندارد مردم را مانع شود از ورود به مكه به عنوان اينكه اينجا شهر ما و وطن ما و مملكت ماست،


و همچنين است آيه 34 انفال: وَ ما لَهُمْ الّا يُعَذِّبُهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ يَصُدّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ ما كانوا اوْلِياءَهُ ...  
و اين آيه در وقتى نازل شد كه قريش مانع ورود مسلمانان به مكه شدند. و همچنين است آيه 34 انفال: وَ ما لَهُمْ الّا يُعَذِّبُهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ يَصُدّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ ما كانوا اوْلِياءَهُ ...  


على هذا كعبه و مسجد و بلكه حرم متعلق است به هركس كه اهل توحيد و عبادت خدا و بر ملت ابراهيم باشد .


مثل اين است كه از طرف ابراهيم اين محل بر اهل توحيد و عبادت خداى يگانه وقف شده است ولى وقف نيست، نوعى ديگر از ملكيت است خاص خود كه همان ملكيت بين‏المللى اسلامى است.
على هذا كعبه و مسجد و بلكه حرم متعلق است به هركس كه اهل توحيد و عبادت خدا و بر ملت ابراهيم باشد . مثل اين است كه از طرف ابراهيم اين محل بر اهل توحيد و عبادت خداى يگانه وقف شده است ولى وقف نيست، نوعى ديگر از ملكيت است خاص خود كه همان ملكيت بين‏المللى اسلامى است.
 


در نهج البلاغه‏ مولى به قُثَم بن عباس كه عامل مكه بود نامه مى‏نويسد:
در نهج البلاغه‏ مولى به قُثَم بن عباس كه عامل مكه بود نامه مى‏نويسد:
خط ۵۹: خط ۶۱:




[اما بعد، مراسم حج را براى مردم بپا دار، و ايام اللَّه (عبرتهاى تاريخ) را به يادشان آر، و هر صبح و شام براى مراجعه آنان در مجلس عمومى بنشين،
[اما بعد، مراسم حج را براى مردم بپا دار، و ايام اللَّه (عبرتهاى تاريخ) را به يادشان آر، و هر صبح و شام براى مراجعه آنان در مجلس عمومى بنشين، به پرسش پرسش‏كننده پاسخ ده، و نادان را علم بياموز، و با عالم مذاكره كن، و نبايد ميان تو و مردم پيام‏رسانى جز زبانت و دربانى جز چهره‏ات باشد ... و به اموال الهى كه نزد تو جمع مى‏گردد بنگر و آن را به عيالمندان و گرسنگانى كه نزد تو هستند به مصرف رسان ... و به ساكنان مكه دستور ده كه از كسانى كه در خانه‏هاشان سكونت مى‏كنند كرايه نگيرند، زيرا خداى سبحان مى‏فرمايد: «عاكف و بادى در اين سرزمين يكسانند». عاكف كسى است كه مقيم مكه است، و بادى كسى است كه اهل مكه نيست و به قصد حج آنجا مى‏آيد. خداوند ما و شما را به آنچه خود دوست دارد موفق سازد.]  
به پرسش پرسش‏كننده پاسخ ده، و نادان را علم بياموز، و با عالم مذاكره كن، و نبايد ميان تو و مردم پيام‏رسانى جز زبانت و دربانى جز چهره‏ات باشد ... و به اموال الهى كه نزد تو جمع مى‏گردد بنگر و آن را به عيالمندان و گرسنگانى كه نزد تو هستند به مصرف رسان ... و به ساكنان مكه دستور ده كه از كسانى كه در خانه‏هاشان سكونت مى‏كنند كرايه نگيرند، زيرا خداى سبحان مى‏فرمايد: «عاكف و بادى در اين سرزمين يكسانند». عاكف كسى است كه مقيم مكه است، و بادى كسى است كه اهل مكه نيست و به قصد حج آنجا مى‏آيد. خداوند ما و شما را به آنچه خود دوست دارد موفق سازد.]  
 




خط ۱۲۸: خط ۱۳۰:
سوره بقره، آيه 125 و 126:
سوره بقره، آيه 125 و 126:
وَ اذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ امْناً وَ اتَّخِذوا مِنْ مَقامِ ابْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا الى‏ ابْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ انْ طَهِّرا بَيْتِىَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجودِ. وَ اذْ قالَ ابْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً ...
وَ اذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ امْناً وَ اتَّخِذوا مِنْ مَقامِ ابْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا الى‏ ابْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ انْ طَهِّرا بَيْتِىَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجودِ. وَ اذْ قالَ ابْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً ...
[و ياد كنيد آنگاه كه اين خانه را مرجع و پايگاه مردم و مكان امن ساختيم؛ و (گفتيم كه) از جايگاه ابراهيم جايى براى نماز قرار دهيد (در آنجا نماز گزاريد) و به ابراهيم و اسماعيل سفارش نموديم كه خانه مرا براى طواف‏كنندگان و مجاوران حرم و ركوع و سجودكنندگان پاكيزه سازيد. و آنگاه كه ابراهيم گفت: پروردگارا، اينجا را سرزمينى امن قرار ده، و از اهل آن هركه را به خدا و روز واپسين ايمان آورده از انواع ميوه‏ها و دستاوردها روزى ده. خداوند فرمود: (با مؤمنان چنان كنم) و هركه كفر ورزد پس او را اندكى بهره‏مند كنم و آنگاه به عذاب دوزخش گرفتار سازم، و آن بد فرجام و جايگاهى است.]
[و ياد كنيد آنگاه كه اين خانه را مرجع و پايگاه مردم و مكان امن ساختيم؛ و (گفتيم كه) از جايگاه ابراهيم جايى براى نماز قرار دهيد (در آنجا نماز گزاريد) و به ابراهيم و اسماعيل سفارش نموديم كه خانه مرا براى طواف‏كنندگان و مجاوران حرم و ركوع و سجودكنندگان پاكيزه سازيد. و آنگاه كه ابراهيم گفت: پروردگارا، اينجا را سرزمينى امن قرار ده، و از اهل آن هركه را به خدا و روز واپسين ايمان آورده از انواع ميوه‏ها و دستاوردها روزى ده. خداوند فرمود: (با مؤمنان چنان كنم) و هركه كفر ورزد پس او را اندكى بهره‏مند كنم و آنگاه به عذاب دوزخش گرفتار سازم، و آن بد فرجام و جايگاهى است.]


خط ۱۳۳: خط ۱۳۷:
ايضاً سوره بقره، آيه 142: سَيَقولُ السُّفَهاءُ مِنَ النّاسِ ما وَلّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتى كانوا عَلَيْها ... الى آخر آيات قبله. [بزودى مردمان نابخرد گويند: چه انگيزه‏اى آنان را از قبله‏اى كه داشتند رويگردان ساخت (از بيت‏المقدس به كعبه متوجه ساخت)؟ بگو:
ايضاً سوره بقره، آيه 142: سَيَقولُ السُّفَهاءُ مِنَ النّاسِ ما وَلّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتى كانوا عَلَيْها ... الى آخر آيات قبله. [بزودى مردمان نابخرد گويند: چه انگيزه‏اى آنان را از قبله‏اى كه داشتند رويگردان ساخت (از بيت‏المقدس به كعبه متوجه ساخت)؟ بگو:
مشرق و مغرب از آنِ خداست (هرجا را كه مصلحت بداند قبله مى‏سازد و) هركه را خواهد به راه راست هدايت مى‏كند.]
مشرق و مغرب از آنِ خداست (هرجا را كه مصلحت بداند قبله مى‏سازد و) هركه را خواهد به راه راست هدايت مى‏كند.]
ايضاً سوره بقره، آيه 196- 203:
ايضاً سوره بقره، آيه 196- 203:
وَ اتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلّهِ فَانْ احْصِرْتُمْ ... الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فيهِنَّ الْحَجَّ ... لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ انْ تَبْتَغوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ ... ثُمَّ افيضوا مِنْ حَيْثُ افاضَ النّاسُ ... فَاذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ ... فَمِنَ النّاسِ مَنْ يَقولُ رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا ... وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقولُ رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً ... اولئِكَ لَهُمْ نَصيبٌ مِمّا كَسَبوا ... وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فى ايّامٍ مَعْدوداتٍ.
وَ اتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلّهِ فَانْ احْصِرْتُمْ ... الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فيهِنَّ الْحَجَّ ... لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ انْ تَبْتَغوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ ... ثُمَّ افيضوا مِنْ حَيْثُ افاضَ النّاسُ ... فَاذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ ... فَمِنَ النّاسِ مَنْ يَقولُ رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا ... وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقولُ رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً ... اولئِكَ لَهُمْ نَصيبٌ مِمّا كَسَبوا ... وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فى ايّامٍ مَعْدوداتٍ.




[و حج و عمره را تمام و كامل براى خدا به پايان بريد، پس اگر محصور شديد هر قربانى كه ميسر باشد (بكشيد و از احرام درآييد) و سرهاى خود را نتراشيد تا آنكه قربانى به جايگاه خود (قربانگاه) برسد، پس اگر هريك از شما بيمار بود يا دردى در سر داشت (و نياز به تراشيدن سر در حال احرام پيدا نمود سر را بتراشد) پس كفّاره‏اى دهد روزه باشد يا صدقه يا قربانى، و اگر ايمن بوديد پس هركه با تقديم عمره به سوى حج تمتّع مى‏رود هر قربانى كه ميسر باشد (بكشد) و هركه قربانى نيابد (يا نتواند) پس سه روز در ايام حج روزه بدارد و هفت روز هنگامى كه (به وطن) بازگشتيد، اين ده روز كامل است. اين (حكم تمتّع) براى كسى است كه (خود و) خانواده‏اش ساكن مسجد الحرام (اهل مكه و اطراف آن) نباشند. و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه خدا سخت كيفر است. (وقت) حج ماههاى معلومى است، پس هركه در اين ماه‏ها [با بستن احرام‏] حج را [بر خود] واجب ساخت پس (بداند كه) بدزبانى و آميزش و فسق (كارهاى ناشايست و دروغ) و بگومگو در حج‏ [روا] نيست. و هر كار نيكى كنيد خدا آن را مى‏داند، و توشه برگيريد كه بهترين توشه تقواست، و از من پروا كنيد اى خردمندان. بر شما گناهى نيست كه فضل و بهره‏اى از پروردگارتان بجوييد، پس چون از عرفات روانه شديد در مشعر الحرام (بمانيد و) به ذكر خدا پردازيد، و او را ياد كنيد چنانكه راهتان نموده است، و همانا شما پيش از آن از گمرهان بوديد. سپس از همان جا كه مردم روانه مى‏شوند روانه‏ شويد، و از خدا آمرزش بخواهيد، كه خداوند بسيار آمرزنده و مهربان است. پس چون اعمال و آداب حج را به پايان برديد خدا را آن‏چنان ياد كنيد كه از پدران خود ياد مى‏كنيد يا بيشتر از آن، كه برخى از مردم گويند:
[و حج و عمره را تمام و كامل براى خدا به پايان بريد، پس اگر محصور شديد هر قربانى كه ميسر باشد (بكشيد و از احرام درآييد) و سرهاى خود را نتراشيد تا آنكه قربانى به جايگاه خود (قربانگاه) برسد، پس اگر هريك از شما بيمار بود يا دردى در سر داشت (و نياز به تراشيدن سر در حال احرام پيدا نمود سر را بتراشد) پس كفّاره‏اى دهد روزه باشد يا صدقه يا قربانى، و اگر ايمن بوديد پس هركه با تقديم عمره به سوى حج تمتّع مى‏رود هر قربانى كه ميسر باشد (بكشد) و هركه قربانى نيابد (يا نتواند) پس سه روز در ايام حج روزه بدارد و هفت روز هنگامى كه (به وطن) بازگشتيد، اين ده روز كامل است. اين (حكم تمتّع) براى كسى است كه (خود و) خانواده‏اش ساكن مسجد الحرام (اهل مكه و اطراف آن) نباشند. و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه خدا سخت كيفر است.  
 
 
(وقت) حج ماههاى معلومى است، پس هركه در اين ماه‏ها [با بستن احرام‏] حج را [بر خود] واجب ساخت پس (بداند كه) بدزبانى و آميزش و فسق (كارهاى ناشايست و دروغ) و بگومگو در حج‏ [روا] نيست. و هر كار نيكى كنيد خدا آن را مى‏داند، و توشه برگيريد كه بهترين توشه تقواست، و از من پروا كنيد اى خردمندان. بر شما گناهى نيست كه فضل و بهره‏اى از پروردگارتان بجوييد،  
 
 
پس چون از عرفات روانه شديد در مشعر الحرام (بمانيد و) به ذكر خدا پردازيد، و او را ياد كنيد چنانكه راهتان نموده است، و همانا شما پيش از آن از گمرهان بوديد. سپس از همان جا كه مردم روانه مى‏شوند روانه‏ شويد، و از خدا آمرزش بخواهيد، كه خداوند بسيار آمرزنده و مهربان است. پس چون اعمال و آداب حج را به پايان برديد خدا را آن‏چنان ياد كنيد كه از پدران خود ياد مى‏كنيد يا بيشتر از آن، كه برخى از مردم گويند:




پروردگارا ما را در دنيا بهره ده، و در آخرت بهره‏اى نخواهند داشت. و برخى از آنها گويند: پروردگارا ما را در دنيا نيكى و در آخرت نيكى ده و از عذاب دوزخ نگاه دار. آنان از آنچه (يا به خاطر آنچه) به دست آورده‏اند بهره‏اى دارند، و خداوند زودحساب است. و در [شب و] روزهايى چند به ذكر خدا پردازيد، پس هركه شتاب كند در دو روز (اعمال را انجام دهد) گناهى بر او نيست، و هركه تأخير كند نيز گناهى بر او نيست، البته براى كسى كه (از محرمات احرام) پروا داشته است، و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه به سوى او محشور مى‏شويد.]
پروردگارا ما را در دنيا بهره ده، و در آخرت بهره‏اى نخواهند داشت. و برخى از آنها گويند: پروردگارا ما را در دنيا نيكى و در آخرت نيكى ده و از عذاب دوزخ نگاه دار. آنان از آنچه (يا به خاطر آنچه) به دست آورده‏اند بهره‏اى دارند، و خداوند زودحساب است. و در [شب و] روزهايى چند به ذكر خدا پردازيد، پس هركه شتاب كند در دو روز (اعمال را انجام دهد) گناهى بر او نيست، و هركه تأخير كند نيز گناهى بر او نيست، البته براى كسى كه (از محرمات احرام) پروا داشته است، و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه به سوى او محشور مى‏شويد.]
ايضاً سوره آل عمران، آيه 96- 97:
ايضاً سوره آل عمران، آيه 96- 97:
انَّ اوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاس ... فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ ابْراهيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ ...
انَّ اوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاس ... فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ ابْراهيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ ...
خط ۱۴۶: خط ۱۶۰:


[همانا نخستين خانه‏اى كه براى (اجتماع و عبادت) مردم قرار داده شد البته همان است كه در بكّه است و مبارك و مايه هدايت جهانيان است. در آن نشانه‏هاى روشنى است، (از جمله) مقام ابراهيم، و هركه به آن درآيد در امان است، و حق خدا بر مردمان حج (زيارت) آن خانه است، بر هركه بتواند بدان راه بَرَد، و هركه (با ترك آن) كافر شود (بداند كه) خدا از جهانيان بى‏نياز است.]
[همانا نخستين خانه‏اى كه براى (اجتماع و عبادت) مردم قرار داده شد البته همان است كه در بكّه است و مبارك و مايه هدايت جهانيان است. در آن نشانه‏هاى روشنى است، (از جمله) مقام ابراهيم، و هركه به آن درآيد در امان است، و حق خدا بر مردمان حج (زيارت) آن خانه است، بر هركه بتواند بدان راه بَرَد، و هركه (با ترك آن) كافر شود (بداند كه) خدا از جهانيان بى‏نياز است.]
ايضاً مائده، آيه 94- 97:
ايضاً مائده، آيه 94- 97:
يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَىْ‏ءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ ايْديكُمْ ... يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنوا لا تَقتُلوا الصَّيْدَ ... احِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَ طَعامُهُ ... جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنّاسِ ...
يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَىْ‏ءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ ايْديكُمْ ... يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنوا لا تَقتُلوا الصَّيْدَ ... احِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَ طَعامُهُ ... جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنّاسِ ...


[اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، محققاً خداوند شما را به چيزى از صيد (صيد حيوانات خشكى در حال احرام) كه در دسترس و تيررس شما هستند مى‏آزمايد تا خداوند معلوم كند كسى را كه در نهان از او مى‏ترسد.
[اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، محققاً خداوند شما را به چيزى از صيد (صيد حيوانات خشكى در حال احرام) كه در دسترس و تيررس شما هستند مى‏آزمايد تا خداوند معلوم كند كسى را كه در نهان از او مى‏ترسد.
پس هركس بعد از اين (از حكم حق) تجاوز كند عذابى دردناك خواهد داشت. اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد در حال احرام صيد نكشيد، و هركه از روى عمد صيد بكشد كيفرش آن است كه معادل آن حيوانى كه كشته از جنس چهارپايان- كه دو نفر عادل از خودتان به معادل بودن آن حكم كنند- قربانى كند، قربانى‏اى كه به كعبه رسد (در حرم ذبح يا نحر شود) يا كفّاره‏اى كه اطعام به چند مسكين است يا به همان اندازه روزه گرفتن، تا وبال كار خود را بچشد، خداوند از گذشته (با دادن كفّاره) در گذشت و هركه دوباره (به صيد كردن) باز گردد (ديگر كفّاره ندارد، بلكه) خداوند از او انتقام مى‏كشد، و خداوند توانمند و صاحب انتقام است. صيد دريايى و خوردن آن براى شما حلال شد تا شما (مقيمان) و كاروانيان (در سفر) را توشه‏اى باشد، و تا در احرام هستيد صيد خشكى بر شما حرام است، و از خدايى كه به سوى او محشور مى‏شويد پروا كنيد. خداوند، كعبه، آن خانه محترم و شكوهمند را و همچنين ماه حرام و قربانى بى‏نشان و قربانى نشان‏دار را مايه برپايى و اداره امور مردم قرار داد؛ اين براى آن است كه بدانيد خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است مى‏داند و خدا به همه چيز داناست (پس هرچه به شما دستور مى‏دهد به مصلحت شماست).]
 
 
پس هركس بعد از اين (از حكم حق) تجاوز كند عذابى دردناك خواهد داشت. اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد در حال احرام صيد نكشيد، و هركه از روى عمد صيد بكشد كيفرش آن است كه معادل آن حيوانى كه كشته از جنس چهارپايان- كه دو نفر عادل از خودتان به معادل بودن آن حكم كنند- قربانى كند، قربانى‏اى كه به كعبه رسد (در حرم ذبح يا نحر شود) يا كفّاره‏اى كه اطعام به چند مسكين است يا به همان اندازه روزه گرفتن، تا وبال كار خود را بچشد، خداوند از گذشته (با دادن كفّاره) در گذشت و هركه دوباره (به صيد كردن) باز گردد (ديگر كفّاره ندارد، بلكه) خداوند از او انتقام مى‏كشد، و خداوند توانمند و صاحب انتقام است.
 
 
صيد دريايى و خوردن آن براى شما حلال شد تا شما (مقيمان) و كاروانيان (در سفر) را توشه‏اى باشد، و تا در احرام هستيد صيد خشكى بر شما حرام است، و از خدايى كه به سوى او محشور مى‏شويد پروا كنيد. خداوند، كعبه، آن خانه محترم و شكوهمند را و همچنين ماه حرام و قربانى بى‏نشان و قربانى نشان‏دار را مايه برپايى و اداره امور مردم قرار داد؛ اين براى آن است كه بدانيد خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است مى‏داند و خدا به همه چيز داناست (پس هرچه به شما دستور مى‏دهد به مصلحت شماست).]




خط ۱۶۲: خط ۱۸۳:
وَ قالوا انْ نَتَّبِعِ الْهُدى‏ مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ ارْضِنا أَ وَ لَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً امِناً ...
وَ قالوا انْ نَتَّبِعِ الْهُدى‏ مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ ارْضِنا أَ وَ لَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً امِناً ...
وَ كَمْ اهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعيشَتَها ... وَ ما كانَ ربُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى‏ حَتّى يَبْعَثَ فى امِّها رَسولًا ...
وَ كَمْ اهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعيشَتَها ... وَ ما كانَ ربُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى‏ حَتّى يَبْعَثَ فى امِّها رَسولًا ...
[و گفتند: اگر با تو پيرو هدايت شويم از سرزمين خود برچيده گرديم. آيا ما براى آنان حرمى امن فراهم نكرديم كه ميوه‏هاى هر چيز به عنوان روزى‏اى از نزد ما بدان‏سو فراهم آورده مى‏شود؟! (از اين پس نيز مى‏توانيم امنيت آنان را حفظ كنيم) ولى بيشترشان نمى‏دانند. و بسا شهرهايى را نابود كرديم كه مردمش در زندگانى خويش سرخوش بودند و سركشى كردند؛ و اين خانه‏هاى (ويران) آنهاست كه پس از آنها جز اندكى مسكون نشده است (مسافران چند ساعتى در آن بار مى‏اندازند)، و ما خود وارث (آنها) شده‏ايم. و پروردگارت نابودكننده شهرها نبوده تا آنكه در مركز آنها پيامبرى برانگيزد كه آيات ما را بر آنان بخواند، و ما نابودكننده شهرها نبوديم مگر آنكه مردمانش ستمكار بودند.]
[و گفتند: اگر با تو پيرو هدايت شويم از سرزمين خود برچيده گرديم. آيا ما براى آنان حرمى امن فراهم نكرديم كه ميوه‏هاى هر چيز به عنوان روزى‏اى از نزد ما بدان‏سو فراهم آورده مى‏شود؟! (از اين پس نيز مى‏توانيم امنيت آنان را حفظ كنيم) ولى بيشترشان نمى‏دانند.
 
 
و بسا شهرهايى را نابود كرديم كه مردمش در زندگانى خويش سرخوش بودند و سركشى كردند؛ و اين خانه‏هاى (ويران) آنهاست كه پس از آنها جز اندكى مسكون نشده است (مسافران چند ساعتى در آن بار مى‏اندازند)، و ما خود وارث (آنها) شده‏ايم. و پروردگارت نابودكننده شهرها نبوده تا آنكه در مركز آنها پيامبرى برانگيزد كه آيات ما را بر آنان بخواند، و ما نابودكننده شهرها نبوديم مگر آنكه مردمانش ستمكار بودند.]




ايضاً سوره ابراهيم، آيه 35- 40:
ايضاً سوره ابراهيم، آيه 35- 40:
وَ اذْ قالَ ابْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً ... رَبِّ انَّهُنَّ اضْلَلْنَ كَثيراً مِنَ النّاسِ ... رَبَّنا انّى اسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتى بِوادٍ ... رَبَّنا انَّكَ تَعْلَمُ ما نُخْفى وَ ما نُعْلِنُ ... الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذى وَهَبَ لى ... رَبِّ اجْعَلْنى مُقيمَ الصَّلاةِ ...
وَ اذْ قالَ ابْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً ... رَبِّ انَّهُنَّ اضْلَلْنَ كَثيراً مِنَ النّاسِ ... رَبَّنا انّى اسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتى بِوادٍ ... رَبَّنا انَّكَ تَعْلَمُ ما نُخْفى وَ ما نُعْلِنُ ... الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذى وَهَبَ لى ... رَبِّ اجْعَلْنى مُقيمَ الصَّلاةِ ...
[و (ياد آر) هنگامى كه ابراهيم گفت: پروردگارا، اين شهر (مكه) را حرمى امن قرار ده و من و فرزندانم را از پرستش بتها بدور دار. پروردگارا، آن بتها موجب گمراهى بسيارى از مردم شده‏اند، پس هركه مرا پيروى كند از من است و هركه مرا نافرمانى كند همانا تو بسيار آمرزنده و مهربانى.
[و (ياد آر) هنگامى كه ابراهيم گفت: پروردگارا، اين شهر (مكه) را حرمى امن قرار ده و من و فرزندانم را از پرستش بتها بدور دار. پروردگارا، آن بتها موجب گمراهى بسيارى از مردم شده‏اند، پس هركه مرا پيروى كند از من است و هركه مرا نافرمانى كند همانا تو بسيار آمرزنده و مهربانى.
پروردگارا، من برخى از فرزندانم (اسماعيل و اولاد آينده او) را در دره‏اى خشك و بى‏گياه نزد خانه محترم و پرشكوه تو جاى دادم، پروردگارا براى آنكه نماز را بپا دارند، پس تو هم دلهاى مردمى را چنان ساز كه به سوى آنان گرايد، و از ميوه‏ها (ى گوناگون ساير سرزمينها) روزى آنان كن، باشد كه سپاس گزارند. پروردگارا همانا تو مى‏دانى آنچه را كه ما پنهان مى‏داريم و آنچه را كه آشكار مى‏كنيم، و هيچ چيزى در زمين و آسمان بر خدا پنهان نيست. سپاس و ستايش خدايى را كه به من در سر پيرى اسماعيل و اسحاق را بخشيد، همانا پروردگارم شنواى دعاست. پروردگارا مرا برپادارنده نماز گردان و از فرزندانم نيز، و پروردگارا دعاى مرا بپذير.]
پروردگارا، من برخى از فرزندانم (اسماعيل و اولاد آينده او) را در دره‏اى خشك و بى‏گياه نزد خانه محترم و پرشكوه تو جاى دادم، پروردگارا براى آنكه نماز را بپا دارند، پس تو هم دلهاى مردمى را چنان ساز كه به سوى آنان گرايد، و از ميوه‏ها (ى گوناگون ساير سرزمينها) روزى آنان كن، باشد كه سپاس گزارند.
 
 
پروردگارا همانا تو مى‏دانى آنچه را كه ما پنهان مى‏داريم و آنچه را كه آشكار مى‏كنيم، و هيچ چيزى در زمين و آسمان بر خدا پنهان نيست. سپاس و ستايش خدايى را كه به من در سر پيرى اسماعيل و اسحاق را بخشيد، همانا پروردگارم شنواى دعاست. پروردگارا مرا برپادارنده نماز گردان و از فرزندانم نيز، و پروردگارا دعاى مرا بپذير.]




خط ۱۷۹: خط ۲۰۸:




مردم به گزاردن حج فرمان يافته‏اند تا بر خداوند وارد شوند و از او افزونى طلبند، و بنده از همه گناهانى كه كرده بيرون آيد، و از گذشته خود توبه كند، و در آينده عمل را از سر گيرد. علاوه بر آن در حج هزينه اموال و رنج بدنها و دورى از زن و فرزند و محروميت نفس از لذتها نهفته است، و آدمى در گرما و سرما رنج سفر مى‏برد، و اين حال در سراسر حج ادامه دارد و همراه با خضوع و دلشكستگى و خوارى و زبونى به پيشگاه خداست. گذشته از اين، در حج منافع همه مردم در شرق و غرب زمين و خشكى و دريا نهفته است، چه آنان كه حج مى‏گزارند و چه آنان كه به حج نمى‏روند، از تاجر و واردكننده و فروشنده و خريدار و كاسب گرفته تا تهيدست و چاروادار و فقير. و نيز در حج، حوايج مردم سرزمينهاى مختلف در جاهايى كه امكان اجتماع براى آنان فراهم است برآورده مى‏شود. و ديگر آنكه در حج فهم دين و نقل اخبار امامان براى مردم نواحى مختلف امكان‏پذير است، چنانكه خداى بزرگ فرموده: پس چرا از هر فرقه گروهى كوچ نمى‏كنند تا دين را درست بياموزند و چون به سوى قوم خود بازگشتند آنان را هشدار دهند؟ و فرموده: ... تا شاهد منافعى براى خويش باشند.]
مردم به گزاردن حج فرمان يافته‏اند تا بر خداوند وارد شوند و از او افزونى طلبند، و بنده از همه گناهانى كه كرده بيرون آيد، و از گذشته خود توبه كند، و در آينده عمل را از سر گيرد. علاوه بر آن در حج هزينه اموال و رنج بدنها و دورى از زن و فرزند و محروميت نفس از لذتها نهفته است، و آدمى در گرما و سرما رنج سفر مى‏برد، و اين حال در سراسر حج ادامه دارد و همراه با خضوع و دلشكستگى و خوارى و زبونى به پيشگاه خداست. گذشته از اين، در حج منافع همه مردم در شرق و غرب زمين و خشكى و دريا نهفته است، چه آنان كه حج مى‏گزارند و چه آنان كه به حج نمى‏روند، از تاجر و واردكننده و فروشنده و خريدار و كاسب گرفته تا تهيدست و چاروادار و فقير.
 
 
و نيز در حج، حوايج مردم سرزمينهاى مختلف در جاهايى كه امكان اجتماع براى آنان فراهم است برآورده مى‏شود. و ديگر آنكه در حج فهم دين و نقل اخبار امامان براى مردم نواحى مختلف امكان‏پذير است، چنانكه خداى بزرگ فرموده: پس چرا از هر فرقه گروهى كوچ نمى‏كنند تا دين را درست بياموزند و چون به سوى قوم خود بازگشتند آنان را هشدار دهند؟ و فرموده: ... تا شاهد منافعى براى خويش باشند.]




ايضاً صفحه 137، حديث 17:
ايضاً صفحه 137، حديث 17:
عَنْ هِشامِ بْنِ الْحَكَمِ قالَ: سألْتُ أَبا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَقُلْتُ: مَا الْعِلَّةُ الَّتى مِنْ اجْلِها كُلِّفَ الْعِبادُ الْحَجَّ وَ الطَّوافَ بِالْبَيْتِ؟ فَقالَ: انَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ، الى‏ انْ قالَ: وَ أَمَرَهُمْ بِما يَكونُ مِنْ امْرِ الطّاعَةِ فِى الدّينِ وَ مَصْلَحَتِهِمْ مِنْ امْرِ دُنْياهُمْ فَجَعَلَ فيهِ الْاجْتِماعَ مِنَ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِيَتَعارَفوا وَ لِيَنْزِعَ كُلُّ قَوْمٍ مِنَ التِّجاراتِ مِنْ بَلَدٍ الى‏ بَلَدٍ وَ لِيَنْتَفِعَ بَذلِكَ الْمُكارى وَ الْجَمّالُ وَ لِتُعْرَفَ آثارُ رَسولِ اللَّهِ وَ تُعْرَفَ اخْبارُهُ وَ يُذْكَرَ وَ لا يُنْسى وَ لَوْ كانَ كُلُّ قَوْمٍ انَّما يَتَكَلَّمونَ‏  عَلى بِلادِهِمْ وَ ما فيها هَلَكوا وَ خَرِبَتِ الْبِلادُ وَ سَقَطَتِ الْجَلَبُ وَ الأرْباحُ وَ عَمِيَتِ الأَخْبارُ وَ لَمْ يَقِفوا (ظ) عَلى ذلِكَ. فَذلِكَ عِلَّةُ الْحَجِّ.
عَنْ هِشامِ بْنِ الْحَكَمِ قالَ: سألْتُ أَبا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَقُلْتُ: مَا الْعِلَّةُ الَّتى مِنْ اجْلِها كُلِّفَ الْعِبادُ الْحَجَّ وَ الطَّوافَ بِالْبَيْتِ؟ فَقالَ: انَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ، الى‏ انْ قالَ: وَ أَمَرَهُمْ بِما يَكونُ مِنْ امْرِ الطّاعَةِ فِى الدّينِ وَ مَصْلَحَتِهِمْ مِنْ امْرِ دُنْياهُمْ فَجَعَلَ فيهِ الْاجْتِماعَ مِنَ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِيَتَعارَفوا وَ لِيَنْزِعَ كُلُّ قَوْمٍ مِنَ التِّجاراتِ مِنْ بَلَدٍ الى‏ بَلَدٍ وَ لِيَنْتَفِعَ بَذلِكَ الْمُكارى وَ الْجَمّالُ وَ لِتُعْرَفَ آثارُ رَسولِ اللَّهِ وَ تُعْرَفَ اخْبارُهُ وَ يُذْكَرَ وَ لا يُنْسى وَ لَوْ كانَ كُلُّ قَوْمٍ انَّما يَتَكَلَّمونَ‏  عَلى بِلادِهِمْ وَ ما فيها هَلَكوا وَ خَرِبَتِ الْبِلادُ وَ سَقَطَتِ الْجَلَبُ وَ الأرْباحُ وَ عَمِيَتِ الأَخْبارُ وَ لَمْ يَقِفوا (ظ) عَلى ذلِكَ. فَذلِكَ عِلَّةُ الْحَجِّ.
[هشام بن الحكم گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: علت چيست كه بندگان‏ خدا مكلّف به حج و طواف خانه خدا شده‏اند؟ فرمود: خداوند خلايق را آفريد ... و آنان را به كارى كه طاعت در دين و مصلحت امر دنياى آنهاست فرمان داد، و در حج اجتماع مردم را از شرق و غرب قرار داد تا يكديگر را بشناسند، و هر قومى كالاى تجارى خود را از شهرى به شهر ديگر برد، و بدين وسيله چارواداران و شتربانان سود برند، و نيز آثار و اخبار رسول خدا صلى الله عليه و آله شناخته و گفتگو گردد و به فراموشى سپرده نشود. و اگر هر قومى فقط در سرزمين خود و در مورد آنچه مربوط به همان جاست سخن گويند (اتكا كنند) همه از بين مى‏روند و شهرها ويران مى‏گردد و صادرات و واردات و سودى صورت نمى‏گيرد و خبرها پوشيده مى‏ماند و به هيچ يك از اين منافع دست نمى‏يابند. اين است علت حج.]
 
 
 
[هشام بن الحكم گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم: علت چيست كه بندگان‏ خدا مكلّف به حج و طواف خانه خدا شده‏اند؟ فرمود: خداوند خلايق را آفريد ... و آنان را به كارى كه طاعت در دين و مصلحت امر دنياى آنهاست فرمان داد، و در حج اجتماع مردم را از شرق و غرب قرار داد تا يكديگر را بشناسند، و هر قومى كالاى تجارى خود را از شهرى به شهر ديگر برد، و بدين وسيله چارواداران و شتربانان سود برند،
 
 
و نيز آثار و اخبار رسول خدا صلى الله عليه و آله شناخته و گفتگو گردد و به فراموشى سپرده نشود. و اگر هر قومى فقط در سرزمين خود و در مورد آنچه مربوط به همان جاست سخن گويند (اتكا كنند) همه از بين مى‏روند و شهرها ويران مى‏گردد و صادرات و واردات و سودى صورت نمى‏گيرد و خبرها پوشيده مى‏ماند و به هيچ يك از اين منافع دست نمى‏يابند. اين است علت حج.]




ايضاً صفحه 137، باب 4، حديث 2:
ايضاً صفحه 137، باب 4، حديث 2:
كانَ علِىٌّ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَقولُ لِوُلْدِهِ: يا بَنِىَّ، انْظُروا بَيْتَ رَبِّكُمْ فَلا يَخْلُوَنَّ مِنْكُمْ فَلا تُناظَروا.
كانَ علِىٌّ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَقولُ لِوُلْدِهِ: يا بَنِىَّ، انْظُروا بَيْتَ رَبِّكُمْ فَلا يَخْلُوَنَّ مِنْكُمْ فَلا تُناظَروا.
[على عليه السلام به فرزندان خود مى‏فرمود: فرزندان من! خانه پروردگارتان را در نظر داشته باشيد و هرگز اجازه ندهيد از وجود شما خالى باشد كه در آن صورت مهلت داده نمى‏شويد.]
[على عليه السلام به فرزندان خود مى‏فرمود: فرزندان من! خانه پروردگارتان را در نظر داشته باشيد و هرگز اجازه ندهيد از وجود شما خالى باشد كه در آن صورت مهلت داده نمى‏شويد.]
خط ۱۹۳: خط ۲۳۵:


ايضاً حديث 5:
ايضاً حديث 5:
عَنْ أَبى عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: لا يَزالُ الدّينُ قائِماً ما قامَتِ الْكَعْبَةُ .
عَنْ أَبى عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: لا يَزالُ الدّينُ قائِماً ما قامَتِ الْكَعْبَةُ .
[امام صادق عليه السلام فرمود: اين دين پيوسته برپاست تا كعبه برپاست.]
[امام صادق عليه السلام فرمود: اين دين پيوسته برپاست تا كعبه برپاست.]
ايضاً حديث 8:
ايضاً حديث 8:
عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ أَبى عَبْدِ اللَّهِ قالَ: قُلْتُ لِابى عَبْدِ اللَّه عليه السلام: انَّ ناساً مِنْ هؤُلاءِ
عَنْ عَبْدِ الرَّحْمنِ بْنِ أَبى عَبْدِ اللَّهِ قالَ: قُلْتُ لِابى عَبْدِ اللَّه عليه السلام: انَّ ناساً مِنْ هؤُلاءِ الْقُصّاصِ يَقولونَ: اذا حَجَّ الرَّجُلُ حَجَّةً ثُمَّ تَصَدَّقَ وَ وَصَلَ كانَ خَيْراً لَهُ. فَقالَ: كَذَبوا، لَوْ فَعَلَ هذَا النّاسُ لَعُطِّلَ هذَا الْبَيْتُ، انَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ هذَا الْبَيْتَ قِياماً لِلنّاس.
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (حج)، ج‏25، ص: 77
 
الْقُصّاصِ يَقولونَ: اذا حَجَّ الرَّجُلُ حَجَّةً ثُمَّ تَصَدَّقَ وَ وَصَلَ كانَ خَيْراً لَهُ. فَقالَ: كَذَبوا، لَوْ فَعَلَ هذَا النّاسُ لَعُطِّلَ هذَا الْبَيْتُ، انَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ هذَا الْبَيْتَ قِياماً لِلنّاس.
 
[عبد الرحمن بن ابى عبد اللَّه گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: گروهى از اين داستان‏سرايان گويند: هرگاه آدمى حج گزارد، سپس صدقه دهد و ديگر همين كار را ادامه دهد (پول حج را صدقه دهد و ديگر به حج نرود) براى او بهتر است. امام فرمود: دروغ مى‏گويند، اگر مردم چنين كنند اين خانه تعطيل مى‏شود، در صورتى كه خداوند اين خانه را سبب برپايى و اداره امور مردم قرار داده است.]
[عبد الرحمن بن ابى عبد اللَّه گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: گروهى از اين داستان‏سرايان گويند: هرگاه آدمى حج گزارد، سپس صدقه دهد و ديگر همين كار را ادامه دهد (پول حج را صدقه دهد و ديگر به حج نرود) براى او بهتر است. امام فرمود: دروغ مى‏گويند، اگر مردم چنين كنند اين خانه تعطيل مى‏شود، در صورتى كه خداوند اين خانه را سبب برپايى و اداره امور مردم قرار داده است.]


خط ۲۲۲: خط ۲۶۹:




8. عطف به نمره 5، نقل شده از تواريخ و يا روايات كه منصور دوانيقى‏  مى‏خواست مسجد الحرام را توسعه دهد و مردم راضى نمى‏شدند. از حضرت موسى بن جعفر عليه السلام سؤال شد. ايشان منعى ندانستند و گفتند: از مردم بپرسيد آيا شما اول بوديد و بعد در اينجا كعبه و مسجد آمد (مانند ساير مساجد و معابد) و يا اول كعبه و مسجد به وجود آمد و شما بر آن وارد شديد (قريب به اين مضمون)؟ اين استدلال عجيبى است و انحصاراً در مورد كعبه صادق است، زيرا ابراهيم در يك وادى غير ذى زرعى خانه‏اى براى عبادت بنا كرد و از روايات برمى‏آيد كه آنجا را براى همه جهانيان از اهل توحيد قرار داد و اين مطلب به اين صورت بيان شده كه ابراهيم روى بلندى رفت و مردم را آواز داد و اين ندا به همه حتى به كسانى كه در اصلاب و ارحام بودند رسيد .
8. عطف به نمره 5،
 
نقل شده از تواريخ و يا روايات كه منصور دوانيقى‏  مى‏خواست مسجد الحرام را توسعه دهد و مردم راضى نمى‏شدند. از حضرت موسى بن جعفر عليه السلام سؤال شد. ايشان منعى ندانستند و گفتند: از مردم بپرسيد آيا شما اول بوديد و بعد در اينجا كعبه و مسجد آمد (مانند ساير مساجد و معابد) و يا اول كعبه و مسجد به وجود آمد و شما بر آن وارد شديد (قريب به اين مضمون)؟ اين استدلال عجيبى است و انحصاراً در مورد كعبه صادق است، زيرا ابراهيم در يك وادى غير ذى زرعى خانه‏اى براى عبادت بنا كرد و از روايات برمى‏آيد كه آنجا را براى همه جهانيان از اهل توحيد قرار داد و اين مطلب به اين صورت بيان شده كه ابراهيم روى بلندى رفت و مردم را آواز داد و اين ندا به همه حتى به كسانى كه در اصلاب و ارحام بودند رسيد .




خط ۲۳۹: خط ۲۸۸:




11. يكى از آثار حج جنبه اجتماعى و هماهنگى آن است. فرق است كه كسى به تنهايى برود مثلًا به عرفات براى دعا و يا با يك ميليون جمعيت باشد. در روح بشر خاصيت هماهنگى با جمع است كه از آن به «محاكات» تعبير مى‏كنند. اسلام از جنبه روانى به محيطهاى مذهبى و معنوى كه موجب برانگيخته شدن احساسات مكتوم است، اهميت مى‏دهد. مسئله محاكات از نظر علماى اجتماع تنها جنبه فيزيكى دارد، نوعى عكس‏العمل است در طبيعت، اما بايد به آن اضافه كرد جنبه روحى آن را كه استعدادى در روح هست و احتياج دارد به بيدارى. در آن وقت است كه گاهى قوّت اين عكس‏العمل صدها برابر اصل عمل مى‏شود: يَكادُ زَيْتُها يُضى‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ.
11. يكى از آثار حج جنبه اجتماعى و هماهنگى آن است. فرق است كه كسى به تنهايى برود مثلًا به عرفات براى دعا و يا با يك ميليون جمعيت باشد. در روح بشر خاصيت هماهنگى با جمع است كه از آن به «محاكات» تعبير مى‏كنند. اسلام از جنبه روانى به محيطهاى مذهبى و معنوى كه موجب برانگيخته شدن احساسات مكتوم است، اهميت مى‏دهد. مسئله محاكات از نظر علماى اجتماع تنها جنبه فيزيكى دارد، نوعى عكس‏العمل است در طبيعت،  
 
 
اما بايد به آن اضافه كرد جنبه روحى آن را كه استعدادى در روح هست و احتياج دارد به بيدارى. در آن وقت است كه گاهى قوّت اين عكس‏العمل صدها برابر اصل عمل مى‏شود: يَكادُ زَيْتُها يُضى‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ.




خط ۲۵۶: خط ۳۰۸:
15. احرام، رمز دور كردن نشانها و افتخارهاى وهمى و خيالى و عود به مفاخر واقعى است. احرام ارجاع به اين فكر است كه ببين آيا غير از كلاه نشان ديگرى از مردى در تو هست؟
15. احرام، رمز دور كردن نشانها و افتخارهاى وهمى و خيالى و عود به مفاخر واقعى است. احرام ارجاع به اين فكر است كه ببين آيا غير از كلاه نشان ديگرى از مردى در تو هست؟


به قول سعدى در طيبات، صفحه 675:
 
به قول سعدى در طيبات، صفحه 675:
ره طالبان و مردان كرم است و لطف و احسان‏ تو خود از نشان مردى مگر اين كلاه دارى‏
ره طالبان و مردان كرم است و لطف و احسان‏ تو خود از نشان مردى مگر اين كلاه دارى‏
به چه خرمى و نازان گرو از تو برد هامان‏ اگرت شرف همين است كه مال و جاه دارى‏
به چه خرمى و نازان گرو از تو برد هامان‏ اگرت شرف همين است كه مال و جاه دارى‏
خط ۲۹۵: خط ۳۴۸:


سعدى در باب هفتم‏ گلستان‏، حكايت 11 نظر به آيه‏ فَمَنْ فَرَضَ فيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسوقَ وَ لا جِدالَ فِى الْحَجِ‏ دارد، مى‏گويد:
سعدى در باب هفتم‏ گلستان‏، حكايت 11 نظر به آيه‏ فَمَنْ فَرَضَ فيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسوقَ وَ لا جِدالَ فِى الْحَجِ‏ دارد، مى‏گويد:
سالى نزاعى در پيادگان حجاج افتاده بود و داعى در آن سفر هم پياده، انصاف در سر و روى هم فتاديم و داد فسوق و جدال بداديم. كجاوه‏نشينى را شنيدم كه با عديل خود مى‏گفت: يا للعجب، پياده عاج چو عرصه شطرنج بسر مى‏برد فرزين مى‏شود يعنى به از آن مى‏گردد كه بود و پيادگان حاج باديه بسر بردند و بتر شدند.
سالى نزاعى در پيادگان حجاج افتاده بود و داعى در آن سفر هم پياده، انصاف در سر و روى هم فتاديم و داد فسوق و جدال بداديم. كجاوه‏نشينى را شنيدم كه با عديل خود مى‏گفت: يا للعجب، پياده عاج چو عرصه شطرنج بسر مى‏برد فرزين مى‏شود يعنى به از آن مى‏گردد كه بود و پيادگان حاج باديه بسر بردند و بتر شدند.


از من بگوى حاجى مردم گزاى را كو پوستين خلق به آزار مى‏درد
از من بگوى حاجى مردم گزاى را كو پوستين خلق به آزار مى‏درد
خط ۳۰۶: خط ۳۶۲:
حكاك ثبت كرد: خودم نور و بابام نور و ننه‏ام نور- اگر نوره كشم نورٌ على نور.
حكاك ثبت كرد: خودم نور و بابام نور و ننه‏ام نور- اگر نوره كشم نورٌ على نور.
ديگرى به حكاك گفت: اسم پدرزنم در مهرم باشد (افتخارش به پدر زنش بود) و نام چهار سوره قرآن هم باشد. اسم خودش رضا قلى و اسم پدرزنش مير مبارك بود.
ديگرى به حكاك گفت: اسم پدرزنم در مهرم باشد (افتخارش به پدر زنش بود) و نام چهار سوره قرآن هم باشد. اسم خودش رضا قلى و اسم پدرزنش مير مبارك بود.
حكاك ثبت كرد: مزمّل و مدثّر، قل اوحى، تبارك- رضا قلى افشار داماد مير مبارك.
حكاك ثبت كرد: مزمّل و مدثّر، قل اوحى، تبارك- رضا قلى افشار داماد مير مبارك.
به هر حال شاعر هزل‏گو فرض كرده كه اگر شتر از حكاك سجع مهر بخواهد، جوابش اين است:
به هر حال شاعر هزل‏گو فرض كرده كه اگر شتر از حكاك سجع مهر بخواهد، جوابش اين است:
خط ۳۱۷: خط ۳۷۵:
20. از جمله حضرت امير خطاب به قثم كه فرمود: وَ ذَكِّرْهُمْ بِايّامِ اللَّه‏ يعنى آنها را موعظه كن و عبرتهاى تاريخ را براى آنها بازگو كن، معلوم مى‏شود در اين سفر، در اين وقوفات اين استفاده‏ها بايد بشود همان‏طورى كه رسول اكرم در حجة الوداع كه آخرين حج و از نظرى اولين حج آن حضرت (بعد از فتح مكه و استقرار حكومت اسلامى) نيز بود همين طور عمل كرد. در آن سال رسول اكرم خودشان سمت امير الحاج را داشتند. خطابه‏هاى مهم آن حضرت همانهاست كه در ايام حج ايراد
20. از جمله حضرت امير خطاب به قثم كه فرمود: وَ ذَكِّرْهُمْ بِايّامِ اللَّه‏ يعنى آنها را موعظه كن و عبرتهاى تاريخ را براى آنها بازگو كن، معلوم مى‏شود در اين سفر، در اين وقوفات اين استفاده‏ها بايد بشود همان‏طورى كه رسول اكرم در حجة الوداع كه آخرين حج و از نظرى اولين حج آن حضرت (بعد از فتح مكه و استقرار حكومت اسلامى) نيز بود همين طور عمل كرد. در آن سال رسول اكرم خودشان سمت امير الحاج را داشتند. خطابه‏هاى مهم آن حضرت همانهاست كه در ايام حج ايراد
كرده. در آنجا يك نفر بازگوكننده بود كه كار بلندگو را انجام مى‏داد. رجوع شود به جزوه آقاى كمره‏اى در مورد اين خطبه‏ها.
كرده. در آنجا يك نفر بازگوكننده بود كه كار بلندگو را انجام مى‏داد. رجوع شود به جزوه آقاى كمره‏اى در مورد اين خطبه‏ها.




خط ۳۲۷: خط ۳۸۶:
23. صافى‏، ذيل آيه 125 از سوره بقره (انْ طَهِّرا بَيْتِىَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجودِ):
23. صافى‏، ذيل آيه 125 از سوره بقره (انْ طَهِّرا بَيْتِىَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجودِ):
القمى‏ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام: لَمّا بَنى‏ ابْراهيمُ عليه السلام الْبَيْتَ وَ حَجَّ النّاسُ شَكَتِ الْكَعْبَةُ الَى اللَّهِ تَعالى ما تَلْقى مِنْ انْفاسِ الْمُشْرِكينَ، فَاوْحَى اللَّهُ تَعالى الَيْها: قِرّى كَعْبَتى فَانّى ابْعَثُ فى آخِرِ الزَّمانِ قَوْماً يَتَنَظَّفونَ بِقُضْبانِ الشَّجَرِ وَ يَتَخَلَّلونَ.
القمى‏ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام: لَمّا بَنى‏ ابْراهيمُ عليه السلام الْبَيْتَ وَ حَجَّ النّاسُ شَكَتِ الْكَعْبَةُ الَى اللَّهِ تَعالى ما تَلْقى مِنْ انْفاسِ الْمُشْرِكينَ، فَاوْحَى اللَّهُ تَعالى الَيْها: قِرّى كَعْبَتى فَانّى ابْعَثُ فى آخِرِ الزَّمانِ قَوْماً يَتَنَظَّفونَ بِقُضْبانِ الشَّجَرِ وَ يَتَخَلَّلونَ.
وَ فِى‏ العلل‏ وَ العياشى‏ عَنْهُ عليه السلام انَّهُ سُئِلَ: أَ يَغْتَسِلْنَ النِّساءُ اذا اتَيْنَ الْبَيْتَ؟ قالَ: نَعَمْ انَّ اللَّهَ تَعالى يَقولُ: «طَهِّرا بَيْتِىَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجودِ» فَيَنْبَغى لِلْعَبْدِ انْ لا يَدْخُلَ مَكَّةَ الّا وَ هُوَ طاهِرٌ قَدْ غَسَلَ عَرَقَهُ وَ الأَذى‏ وَ تَطَهَّرَ.
وَ فِى‏ العلل‏ وَ العياشى‏ عَنْهُ عليه السلام انَّهُ سُئِلَ: أَ يَغْتَسِلْنَ النِّساءُ اذا اتَيْنَ الْبَيْتَ؟ قالَ: نَعَمْ انَّ اللَّهَ تَعالى يَقولُ: «طَهِّرا بَيْتِىَ لِلطّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجودِ» فَيَنْبَغى لِلْعَبْدِ انْ لا يَدْخُلَ مَكَّةَ الّا وَ هُوَ طاهِرٌ قَدْ غَسَلَ عَرَقَهُ وَ الأَذى‏ وَ تَطَهَّرَ.


خط ۳۴۴: خط ۴۰۶:


26. رجوع شود به ورقه‏هاى‏ حج.
26. رجوع شود به ورقه‏هاى‏ حج.
27. نهج البلاغه‏، خطبه 1:
27. نهج البلاغه‏، خطبه 1:
وَ فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرامِ الَّذى جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْانامِ، يَرِدونَهُ وُرودَ الْانْعامِ وَ يَأْلَهونَ الَيْهِ وُلوهَ الْحَمامِ وَ جَعَلَهُ سُبْحانَهُ عَلامَةً لِتَواضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ اذْعانِهِمْ لِعِزَّتِهِ وَ اخْتارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمّاعاً اجابوا الَيْهِ دَعْوَتَهُ وَ صَدَّقوا كَلِمَتَهُ وَ وَقَفوا مَواقِفَ انْبِيائِهِ وَ تَشَبَّهوا بِمَلائِكَتِهِ الْمُطيفينَ‏  بِعَرْشِهِ، يُحْرِزونَ الأَرْباحَ فى مَتْجَرِ عِبادَتِهِ وَ يَتَبادَرونَ عِنْدَ مَوْعِدِ مَغْفِرَتِهِ، جَعَلَهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالى لِلْاسْلامَ عَلَماً وَ لِلْعائِذينَ حَرَماً. فَرَضَ حَجَّهُ وَ اوْجَبَ حَقَّهُ وَ كَتَبَ عَلَيْكُمْ‏ وِفادَتَهُ، فَقالَ سُبْحانَهُ: وَ لِلَّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ الَيْهِ سَبيلًا وَ مَنْ كَفَرَ فَانَّ اللَّهَ غَنِىٌّ عَنِ الْعالَمينَ.
وَ فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرامِ الَّذى جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْانامِ، يَرِدونَهُ وُرودَ الْانْعامِ وَ يَأْلَهونَ الَيْهِ وُلوهَ الْحَمامِ وَ جَعَلَهُ سُبْحانَهُ عَلامَةً لِتَواضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ اذْعانِهِمْ لِعِزَّتِهِ وَ اخْتارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمّاعاً اجابوا الَيْهِ دَعْوَتَهُ وَ صَدَّقوا كَلِمَتَهُ وَ وَقَفوا مَواقِفَ انْبِيائِهِ وَ تَشَبَّهوا بِمَلائِكَتِهِ الْمُطيفينَ‏  بِعَرْشِهِ، يُحْرِزونَ الأَرْباحَ فى مَتْجَرِ عِبادَتِهِ وَ يَتَبادَرونَ عِنْدَ مَوْعِدِ مَغْفِرَتِهِ، جَعَلَهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالى لِلْاسْلامَ عَلَماً وَ لِلْعائِذينَ حَرَماً. فَرَضَ حَجَّهُ وَ اوْجَبَ حَقَّهُ وَ كَتَبَ عَلَيْكُمْ‏ وِفادَتَهُ، فَقالَ سُبْحانَهُ: وَ لِلَّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ الَيْهِ سَبيلًا وَ مَنْ كَفَرَ فَانَّ اللَّهَ غَنِىٌّ عَنِ الْعالَمينَ.




[و زيارت خانه محترم و شكوهمند خود را كه قبله مردم قرار داده بر شما واجب نمود، كه حاجيان مانند شتران تشنه به آب رسيده به آن در مى‏آيند، و چون كبوتران مشتاق آشيانه به آن روى مى‏آورند. و خداى سبحان حج را نشانه خاكسارى بندگان در برابر عظمت او، و اعترافشان به عزت خداوندى‏اش قرار داد، و از ميان آفريدگانش شنوندگانى را برگزيد كه دعوتش را پاسخ گفتند و سخن او را تصديق نمودند، و در جاهايى كه پيامبران او به عبادت برخاستند ايستادند، و شباهتى با فرشتگانى كه گرداگرد عرش مى‏گردند پيدا نمودند، در تجارتخانه عبادت او سودها مى‏جويند و به وعده‏گاه آمرزش او شتابان روى مى‏آورند. خداى سبحان كعبه را نشانه اسلام و حرم امن پناهندگان قرار داد. زيارتش را واجب، رعايت حقش را لازم و رفتن به سويش را بر شما حتم گردانيد، و فرمود: و حق خداوند بر مردم است بر آنان كه توانايى رفتن دارند كه زيارت آن خانه كنند، و هركه با نرفتن خود كفر ورزد بداند كه خداوند از همه جهانيان بى‏نياز است.]
[و زيارت خانه محترم و شكوهمند خود را كه قبله مردم قرار داده بر شما واجب نمود، كه حاجيان مانند شتران تشنه به آب رسيده به آن در مى‏آيند، و چون كبوتران مشتاق آشيانه به آن روى مى‏آورند. و خداى سبحان حج را نشانه خاكسارى بندگان در برابر عظمت او، و اعترافشان به عزت خداوندى‏اش قرار داد، و از ميان آفريدگانش شنوندگانى را برگزيد كه دعوتش را پاسخ گفتند و سخن او را تصديق نمودند،
 
 
و در جاهايى كه پيامبران او به عبادت برخاستند ايستادند، و شباهتى با فرشتگانى كه گرداگرد عرش مى‏گردند پيدا نمودند، در تجارتخانه عبادت او سودها مى‏جويند و به وعده‏گاه آمرزش او شتابان روى مى‏آورند. خداى سبحان كعبه را نشانه اسلام و حرم امن پناهندگان قرار داد. زيارتش را واجب، رعايت حقش را لازم و رفتن به سويش را بر شما حتم گردانيد، و فرمود: و حق خداوند بر مردم است بر آنان كه توانايى رفتن دارند كه زيارت آن خانه كنند، و هركه با نرفتن خود كفر ورزد بداند كه خداوند از همه جهانيان بى‏نياز است.]




28. نهج البلاغه‏، حكمت 252:
28. نهج البلاغه‏، حكمت 252:
فَرَضَ اللَّهُ الْايمانَ تَطْهيراً مِنَ الشِّرْكِ وَ الصَّلاةَ تَنْزيهاً عَنِ الْكِبْرِ وَ الزَّكاةَ تَسْبيباً لِلرِّزْقِ وَ الصِّيامَ ابْتِلاءً لِاخْلاصِ الْخَلْقِ وَ الْحَجَّ تَقْرِبَةً  لِلدّينِ وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاسْلامِ وَ الْامْرَ بِالْمَعْروفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوامِّ وَ النَّهْىَ عَنِ الْمُنْكَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهاءِ وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْماةً لِلْعَدَد وَ الْقِصاصَ حَقْناً لِلدِّماءِ وَ اقامَةَ الْحُدودِ اعْظاماً لِلْمَحارِمِ وَ تَرْكَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصيناً لِلْعَقْلِ وَ مُجانَبَةَ السَّرِقَةِ ايجاباً لِلْعِفَّةِ وَ تَرْكَ الزِّنا تَحْصيناً لِلنَّسَبِ وَ تَرْكَ اللِّواطِ تَكْثيراً لِلنَّسْلِ وَ الشَّهاداتِ اسْتِظْهاراً عَلَى الْمُجاحَداتِ وَ تَرْكَ الْكَذِبِ تَشْريفاً لِلصِّدقِ وَ السَّلامَ اماناً مِنَ الْمَخاوِفِ وَ الْامانَةَ نِظاماً لِلْامَّةِ وَ الطّاعَةَ تَعْظيماً لِلْامامَةِ.
فَرَضَ اللَّهُ الْايمانَ تَطْهيراً مِنَ الشِّرْكِ وَ الصَّلاةَ تَنْزيهاً عَنِ الْكِبْرِ وَ الزَّكاةَ تَسْبيباً لِلرِّزْقِ وَ الصِّيامَ ابْتِلاءً لِاخْلاصِ الْخَلْقِ وَ الْحَجَّ تَقْرِبَةً  لِلدّينِ وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاسْلامِ وَ الْامْرَ بِالْمَعْروفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوامِّ وَ النَّهْىَ عَنِ الْمُنْكَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهاءِ وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْماةً لِلْعَدَد وَ الْقِصاصَ حَقْناً لِلدِّماءِ وَ اقامَةَ الْحُدودِ اعْظاماً لِلْمَحارِمِ وَ تَرْكَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصيناً لِلْعَقْلِ وَ مُجانَبَةَ السَّرِقَةِ ايجاباً لِلْعِفَّةِ وَ تَرْكَ الزِّنا تَحْصيناً لِلنَّسَبِ وَ تَرْكَ اللِّواطِ تَكْثيراً لِلنَّسْلِ وَ الشَّهاداتِ اسْتِظْهاراً عَلَى الْمُجاحَداتِ وَ تَرْكَ الْكَذِبِ تَشْريفاً لِلصِّدقِ وَ السَّلامَ اماناً مِنَ الْمَخاوِفِ وَ الْامانَةَ نِظاماً لِلْامَّةِ وَ الطّاعَةَ تَعْظيماً لِلْامامَةِ.




[خداوند ايمان را واجب كرد براى پاكسازى از شرك، و نماز را براى پيراستن از كبر، و زكات را براى فراهم آوردن اسباب روزىِ (بينوايان)، و روزه را براى آزمايش اخلاص بندگان، و حج را براى تقويت دين، و جهاد را براى عزت اسلام، و امر به معروف را براى اصلاح عموم مردم، و نهى از منكر را براى بازداشتن نابخردان، و صله رحم را براى رشد و تكثير شمار خويشان، و قصاص را براى پيشگيرى از خونريزى، و اجراى حدود را براى بزرگنمايى حرامهاى الهى، و ترك شراب‏خوارى را براى حفاظت از عقلها، و دورى كردن از دزدى را براى رعايت عفّت، و ترك زنا را براى نگاهدارى و سلامت نسبها، و ترك لواط را براى افزونى نسلها، و گواهيها را براى پشتيبانى از حقوق انكار شده، و ترك دروغ را براى شرافت بخشيدن به راستگويى، و سلام را براى ايمنى بخشيدن از امور هراس‏انگيز، و امانت را براى نظام يافتن افراد امت، و اطاعت را براى بزرگداشت مقام امامت.]
[خداوند ايمان را واجب كرد براى پاكسازى از شرك، و نماز را براى پيراستن از كبر، و زكات را براى فراهم آوردن اسباب روزىِ (بينوايان)، و روزه را براى آزمايش اخلاص بندگان، و حج را براى تقويت دين، و جهاد را براى عزت اسلام، و امر به معروف را براى اصلاح عموم مردم، و نهى از منكر را براى بازداشتن نابخردان، و صله رحم را براى رشد و تكثير شمار خويشان، و قصاص را براى پيشگيرى از خونريزى،  
 
 
و اجراى حدود را براى بزرگنمايى حرامهاى الهى، و ترك شراب‏خوارى را براى حفاظت از عقلها، و دورى كردن از دزدى را براى رعايت عفّت، و ترك زنا را براى نگاهدارى و سلامت نسبها، و ترك لواط را براى افزونى نسلها، و گواهيها را براى پشتيبانى از حقوق انكار شده، و ترك دروغ را براى شرافت بخشيدن به راستگويى، و سلام را براى ايمنى بخشيدن از امور هراس‏انگيز، و امانت را براى نظام يافتن افراد امت، و اطاعت را براى بزرگداشت مقام امامت.]




خط ۳۷۷: خط ۴۵۱:




و اگر خداى سبحان مى‏خواست كه حرمتكده و مشعرهاى بزرگ خود را در ميان بوستانهاى پر جويبار و دشتهاى نرم و هموار، پر درخت با
 
ميوه‏هاى در دسترس و بناهاى انبوه و روستاهاى بهم پيوسته و در ميان گندمزارها با گندمهاى درشت و پرمغز و باغهاى سرسبز و زمينهاى حاصلخيز حلقه‏وار و زمينهاى پر آب و بوستانهاى خرم و راههاى آباد قرار دهد مى‏توانست، اما مقدار پاداش به خاطر ضعف آزمون اندك مى‏شد.
و اگر خداى سبحان مى‏خواست كه حرمتكده و مشعرهاى بزرگ خود را در ميان بوستانهاى پر جويبار و دشتهاى نرم و هموار، پر درخت با ميوه‏هاى در دسترس و بناهاى انبوه و روستاهاى بهم پيوسته و در ميان گندمزارها با گندمهاى درشت و پرمغز و باغهاى سرسبز و زمينهاى حاصلخيز حلقه‏وار و زمينهاى پر آب و بوستانهاى خرم و راههاى آباد قرار دهد مى‏توانست، اما مقدار پاداش به خاطر ضعف آزمون اندك مى‏شد.
 
 
 
و اگر پى‏هايى كه آن خانه بر آن استوار است و سنگهايى كه خانه بر آنها بالا رفته است از زمرد سبز و ياقوت سرخ و گوهرهاى رخشنده و تابان تشكيل مى‏يافت، بى‏شك از فشار و حمله شك در سينه‏ها مى‏كاست و وسوسه‏هاى سخت‏كوشانه ابليس را از دلها مى‏زدود و هرگونه تلاطم شك و ترديد را از مردم برطرف مى‏ساخت؛ ولى خداوند بندگانش را به انواع سختيها مى‏آزمايد و به انواع كوششها به بندگى فرا مى‏خواند و به انواع ناخوشاينديها امتحان مى‏كند تا تكبر را از دلشان بيرون كند و خوارى و فروتنى را در جانشان بنشاند و اينها را درهاى گشوده به روى فضلش و اسباب آسان براى دستيابى به عفوش قرار دهد.]
و اگر پى‏هايى كه آن خانه بر آن استوار است و سنگهايى كه خانه بر آنها بالا رفته است از زمرد سبز و ياقوت سرخ و گوهرهاى رخشنده و تابان تشكيل مى‏يافت، بى‏شك از فشار و حمله شك در سينه‏ها مى‏كاست و وسوسه‏هاى سخت‏كوشانه ابليس را از دلها مى‏زدود و هرگونه تلاطم شك و ترديد را از مردم برطرف مى‏ساخت؛ ولى خداوند بندگانش را به انواع سختيها مى‏آزمايد و به انواع كوششها به بندگى فرا مى‏خواند و به انواع ناخوشاينديها امتحان مى‏كند تا تكبر را از دلشان بيرون كند و خوارى و فروتنى را در جانشان بنشاند و اينها را درهاى گشوده به روى فضلش و اسباب آسان براى دستيابى به عفوش قرار دهد.]


خط ۳۸۵: خط ۴۶۲:




مطلب اول اينكه بحث ما در درسهايى است كه از حج و براى حج بايد ياد بگيريم. اينكه مى‏گوييم درس است مقصود اين است كه غير از اعمال ظاهر و مناسك معروف، يك سلسله درسهاى ديگر هم هست كه بعضى را براى حج و بعضى را از حج بايد ياد بگيريم، زيرا اسلام به اعتراف تمام علماى اسلام‏  در همه دستورهاى خود منظورهاى عالى و مقدسى را در نظر گرفته است. ما يك سلسله درسهاى مقدماتى است كه براى حج يعنى براى رسيدن به منظورهاى اسلام از حج بايد ياد بگيريم و يك سلسله درسهاست كه از حج بايد بياموزيم، حج بايد معلم و ما بايد متعلم باشيم. آن درسهايى كه ما بايد براى حج بياموزيم مقدماتى است براى رسيدن به منظورهاى عالى اسلام از اجتماع عظيم حج و ما خود آن منظورها را از قرآن و سنت آموخته‏ايم، فقط بايد مراقبت كنيم كه اين منظورها واقعاً تأمين شود.
مطلب اول اينكه بحث ما در درسهايى است كه از حج و براى حج بايد ياد بگيريم. اينكه مى‏گوييم درس است مقصود اين است كه غير از اعمال ظاهر و مناسك معروف، يك سلسله درسهاى ديگر هم هست كه بعضى را براى حج و بعضى را از حج بايد ياد بگيريم، زيرا اسلام به اعتراف تمام علماى اسلام‏  در همه دستورهاى خود منظورهاى عالى و مقدسى را در نظر گرفته است.  




اسلام، ما را يعنى ملل مختلف غير مرتبط به يكديگر را كه نه يك نژاد دارند و نه يك زبان و نه يك رنگ و نه يك حكومت و نه يك مليت، در يك سرزمين با آمادگى روحى فوق‏العاده‏اى جمع كرده است. اجتماع قطعاً بى‏نظيرى است، اجتماعى كه از لحاظ كميت كم‏نظير و شايد بى‏نظير است و حدود 320000 از خارج و يك ميليون از خود كشور سعودى امسال (1387 قمرى) آمده بودند. و اما از لحاظ كيفيت قطعاً بى‏نظير است زيرا اولًا طبيعىِ طبيعى است، هيچ زورى پشت سر آن نيست، اجتماعى كه بر اساس مطامع نيست بلكه مطامع را پشت سر گذاشته‏اند، اجتماعى كه در آن انگيزه جنسى يا تفرج و تفنن وجود ندارد، حد اكثر اين است كه اخيراً از رنج آن كاسته‏اند، اجتماعى كه و لو موقتاً تفاخرات و منيّتها كنار گذاشته شده، همه با يك نوع فكر و يك نوع ذكر و يك نوع لباس و يك نوع عمل و در يك راه قدم برمى‏دارند. تا اينجا اسلام انجام داده، از آن به بعد يعنى استفاده از اين اجتماع عظيم خالص با ماست.
ما يك سلسله درسهاى مقدماتى است كه براى حج يعنى براى رسيدن به منظورهاى اسلام از حج بايد ياد بگيريم و يك سلسله درسهاست كه از حج بايد بياموزيم، حج بايد معلم و ما بايد متعلم باشيم. آن درسهايى كه ما بايد براى حج بياموزيم مقدماتى است براى رسيدن به منظورهاى عالى اسلام از اجتماع عظيم حج و ما خود آن منظورها را از قرآن و سنت آموخته‏ايم، فقط بايد مراقبت كنيم كه اين منظورها واقعاً تأمين شود.
 
 
اسلام، ما را يعنى ملل مختلف غير مرتبط به يكديگر را كه نه يك نژاد دارند و نه يك زبان و نه يك رنگ و نه يك حكومت و نه يك مليت، در يك سرزمين با آمادگى روحى فوق‏العاده‏اى جمع كرده است. اجتماع قطعاً بى‏نظيرى است، اجتماعى كه از لحاظ كميت كم‏نظير و شايد بى‏نظير است و حدود 320000 از خارج و يك ميليون از خود كشور سعودى امسال (1387 قمرى) آمده بودند.
 
 
و اما از لحاظ كيفيت قطعاً بى‏نظير است زيرا اولًا طبيعىِ طبيعى است، هيچ زورى پشت سر آن نيست، اجتماعى كه بر اساس مطامع نيست بلكه مطامع را پشت سر گذاشته‏اند، اجتماعى كه در آن انگيزه جنسى يا تفرج و تفنن وجود ندارد، حد اكثر اين است كه اخيراً از رنج آن كاسته‏اند، اجتماعى كه و لو موقتاً تفاخرات و منيّتها كنار گذاشته شده، همه با يك نوع فكر و يك نوع ذكر و يك نوع لباس و يك نوع عمل و در يك راه قدم برمى‏دارند. تا اينجا اسلام انجام داده، از آن به بعد يعنى استفاده از اين اجتماع عظيم خالص با ماست.




خط ۴۰۴: خط ۴۸۷:


قرآن آنجا را محل صلح و صفا و امن و بست قرار داده: وَ اذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ امْناً. اين محل را محل حرام (مانند ماههاى حرام در جاهليت) قرار داده كه در اينجا بايد اسلحه را به زمين بگذارند، حس اذيت و آزار را كنار گذارند، صيد حرم نكنند، گياه حرم را نكَنند، تا چه رسد به اينكه خون انسانى را در حرم بريزند.
قرآن آنجا را محل صلح و صفا و امن و بست قرار داده: وَ اذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ امْناً. اين محل را محل حرام (مانند ماههاى حرام در جاهليت) قرار داده كه در اينجا بايد اسلحه را به زمين بگذارند، حس اذيت و آزار را كنار گذارند، صيد حرم نكنند، گياه حرم را نكَنند، تا چه رسد به اينكه خون انسانى را در حرم بريزند.
اسلام خواسته به اين وسيله محيط صلح و امنيت و صفا به وجود بياورد.
اسلام خواسته به اين وسيله محيط صلح و امنيت و صفا به وجود بياورد.


خط ۴۱۸: خط ۵۰۳:
يك مطلب اينكه آيا ممكن است اقدامى بشود كه يك وحدت مذهبى به وجود بيايد؟ اين عملى نيست، لااقل به اين زوديها عملى نيست. ما خودمان كه شيعه هستيم هنوز نتوانسته‏ايم در امر تقليد، وحدت به وجود بياوريم و كارى بكنيم كه مجتهدين شوراى فتوايى تشكيل دهند و در هر زمانى مردم يك رساله عملى بيشتر نداشته باشند، آن‏وقت توقع داريم كه حنفى و شافعى و مالكى و حنبلى و وهابى و زيدى همه بيايند شيعه اثناعشرى بشوند؟ ولى مطلب ديگر اين است كه آيا اين اختلافات مذهبى مانع وحدت اسلامى و اخوت اسلامى است؟
يك مطلب اينكه آيا ممكن است اقدامى بشود كه يك وحدت مذهبى به وجود بيايد؟ اين عملى نيست، لااقل به اين زوديها عملى نيست. ما خودمان كه شيعه هستيم هنوز نتوانسته‏ايم در امر تقليد، وحدت به وجود بياوريم و كارى بكنيم كه مجتهدين شوراى فتوايى تشكيل دهند و در هر زمانى مردم يك رساله عملى بيشتر نداشته باشند، آن‏وقت توقع داريم كه حنفى و شافعى و مالكى و حنبلى و وهابى و زيدى همه بيايند شيعه اثناعشرى بشوند؟ ولى مطلب ديگر اين است كه آيا اين اختلافات مذهبى مانع وحدت اسلامى و اخوت اسلامى است؟


آيا مانع اين است كه همه مسلمانها با يكديگر احساس برادرى بكنند بعد از آنكه قرآنشان يكى است، پيغمبرشان يكى است، احاديث پيغمبر را همه قبول دارند و مداركى در دست است كه احاديث اهل بيت را اهل تسنن هم بايد قبول كنند. مرحوم آيت‏اللَّه بروجردى و مرحوم شيخ عبد المجيد سليم، مفتى اعظم مصر، توافق كرده بودند بر اين اساس كه اهل تشيع احاديث معتبر اهل تسنن را بپذيرند و البته از قديم مى‏پذيرفته‏اند، فقط در
آيا مانع اين است كه همه مسلمانها با يكديگر احساس برادرى بكنند بعد از آنكه قرآنشان يكى است، پيغمبرشان يكى است، احاديث پيغمبر را همه قبول دارند و مداركى در دست است كه احاديث اهل بيت را اهل تسنن هم بايد قبول كنند.  
 
 
مرحوم آيت‏اللَّه بروجردى و مرحوم شيخ عبد المجيد سليم، مفتى اعظم مصر، توافق كرده بودند بر اين اساس كه اهل تشيع احاديث معتبر اهل تسنن را بپذيرند و البته از قديم مى‏پذيرفته‏اند، فقط در
كتب حديثشان وارد كنند و آنها هم به موجب حديث‏ انّى تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَيْنِ: كِتابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتى‏ احاديث اهل بيت را بپذيرند. و همينها بود كه مقدمات فقه مقارن را در مصر به وجود آورد.
كتب حديثشان وارد كنند و آنها هم به موجب حديث‏ انّى تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَيْنِ: كِتابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتى‏ احاديث اهل بيت را بپذيرند. و همينها بود كه مقدمات فقه مقارن را در مصر به وجود آورد.
آنچه به دروغ موجب سوءتفاهم شده، مانع نزديك شدن مسلمانان به يكديگر است نه خود مذاهب.
آنچه به دروغ موجب سوءتفاهم شده، مانع نزديك شدن مسلمانان به يكديگر است نه خود مذاهب.
خط ۴۲۷: خط ۵۱۵:


اگر شيعه‏اى به حج مى‏رود كه از نزديك به جاى زيارت پيغمبر خلفا را لعن كند، بايد به حج نرود.
اگر شيعه‏اى به حج مى‏رود كه از نزديك به جاى زيارت پيغمبر خلفا را لعن كند، بايد به حج نرود.
يكى از كارهايى كه بايد كرد ترك مباحثه و مجادله مذهبى است و خوشبختانه در قرآن اين مباحثه‏ها نهى شده: فَلا رَفَثَ وَ لا فُسوقَ وَ لا جِدالَ فِى الْحَجِّ. بعضى خوششان مى‏آيد كه بروند آنجا مباحثه كنند. بيچاره‏ها نمى‏دانند كه بحث و جدل و كتاب بحثى و جدلى كارى پيش نمى‏برد. از الغدير كارى در ميان آنها ساخته نيست، ولى از اصل الشيعه و اصولها و از مختصر النافع‏ ساخته است. از پخش‏ صحيفه سجاديه‏ و خلاف‏ شيخ طوسى، تذكره‏ علامه، تفسير مجمع البيان‏ و اخيراً تفسير الميزان‏ در ميان آنها كار ساخته است، همچنين است‏ جامع السعادات‏ در اخلاق، اخلاق ناصرى‏ (البته ترجمه عربى آن)، كتابهاى تاريخى تحقيقى، كتابهايى كه مباحث اجتماعى اسلام در آنها نوشته شده اگر ترجمه شود و در دسترس گذاشته شود.
يكى از كارهايى كه بايد كرد ترك مباحثه و مجادله مذهبى است و خوشبختانه در قرآن اين مباحثه‏ها نهى شده: فَلا رَفَثَ وَ لا فُسوقَ وَ لا جِدالَ فِى الْحَجِّ. بعضى خوششان مى‏آيد كه بروند آنجا مباحثه كنند. بيچاره‏ها نمى‏دانند كه بحث و جدل و كتاب بحثى و جدلى كارى پيش نمى‏برد.
 
 
از الغدير كارى در ميان آنها ساخته نيست، ولى از اصل الشيعه و اصولها و از مختصر النافع‏ ساخته است. از پخش‏ صحيفه سجاديه‏ و خلاف‏ شيخ طوسى، تذكره‏ علامه، تفسير مجمع البيان‏ و اخيراً تفسير الميزان‏ در ميان آنها كار ساخته است، همچنين است‏ جامع السعادات‏ در اخلاق، اخلاق ناصرى‏ (البته ترجمه عربى آن)، كتابهاى تاريخى تحقيقى، كتابهايى كه مباحث اجتماعى اسلام در آنها نوشته شده اگر ترجمه شود و در دسترس گذاشته شود.




خط ۴۴۱: خط ۵۳۲:


از جمله كارهايى كه از نظر حج بالخصوص بايد آموخت و انجام داد، ترويج زبانهاى اسلامى است. اين براى اتحاد مسلمانان فوق‏العاده ضرورت دارد. ما مى‏گوييم زبانهاى اسلامى؛ اسلام از يك نظر زبان مخصوص ندارد، يعنى زبانى كه مروج آن زبان باشد. از نظر ديگر زبان عربى چون زبان قرآن و عبادات است، لازم است بر هر مسلمانى كه با اين زبان كم و بيش آشنا باشد. از نظر ديگر، ما هر زبانى كه با آن زبان آثار اسلامى مهمى به وجود آمده آن را زبان اسلامى مى‏دانيم، على هذا زبان فارسى و تركى و اردو نيز بالخصوص زبان فارسى يك زبان اسلامى است.
از جمله كارهايى كه از نظر حج بالخصوص بايد آموخت و انجام داد، ترويج زبانهاى اسلامى است. اين براى اتحاد مسلمانان فوق‏العاده ضرورت دارد. ما مى‏گوييم زبانهاى اسلامى؛ اسلام از يك نظر زبان مخصوص ندارد، يعنى زبانى كه مروج آن زبان باشد. از نظر ديگر زبان عربى چون زبان قرآن و عبادات است، لازم است بر هر مسلمانى كه با اين زبان كم و بيش آشنا باشد. از نظر ديگر، ما هر زبانى كه با آن زبان آثار اسلامى مهمى به وجود آمده آن را زبان اسلامى مى‏دانيم، على هذا زبان فارسى و تركى و اردو نيز بالخصوص زبان فارسى يك زبان اسلامى است.
مثنوى‏، سعدى، حافظ، نظامى، كيمياى سعادت‏، جامى و غيره اينها همه شاهكارهاى اسلامى است و مولود اسلام است، بيش از آنكه به ايران تعلق داشته باشد به اسلام تعلق دارد.
مثنوى‏، سعدى، حافظ، نظامى، كيمياى سعادت‏، جامى و غيره اينها همه شاهكارهاى اسلامى است و مولود اسلام است، بيش از آنكه به ايران تعلق داشته باشد به اسلام تعلق دارد.


خط ۴۸۱: خط ۵۷۴:


اين نكته را بايد متوجه باشيم كه تربيت اسلامى تفاوتش با ساير تربيتها يكى در اين است كه اساس همه تربيتها را توحيد قرار داده و كار را از نيت و اخلاص شروع كرده است و همين جهت است كه اگر عمل، خوب اجرا شود اثر چندين برابر دارد. تمرين و عمل به طور كلى در همه كارها مؤثر است، چه تمرين مثبت و چه منفى، اما آن وقت اثر قاطع دارد كه به نام خدا و براى خدا و با حضور قلب و اخلاص باشد.
اين نكته را بايد متوجه باشيم كه تربيت اسلامى تفاوتش با ساير تربيتها يكى در اين است كه اساس همه تربيتها را توحيد قرار داده و كار را از نيت و اخلاص شروع كرده است و همين جهت است كه اگر عمل، خوب اجرا شود اثر چندين برابر دارد. تمرين و عمل به طور كلى در همه كارها مؤثر است، چه تمرين مثبت و چه منفى، اما آن وقت اثر قاطع دارد كه به نام خدا و براى خدا و با حضور قلب و اخلاص باشد.




خط ۴۹۳: خط ۵۸۷:


[گويند «او مُحرم از توست» يعنى حرام است آزار دادن تو بر او. و گويند «مسلمان مُحرم» و او كسى است كه چيزى از خود را حلال نكرده تا سبب‏
[گويند «او مُحرم از توست» يعنى حرام است آزار دادن تو بر او. و گويند «مسلمان مُحرم» و او كسى است كه چيزى از خود را حلال نكرده تا سبب‏
هتك او شود. منظور اين است كه مسلمان با اسلام آوردن حفظ مى‏شود و به جهت حرمتى كه پيدا مى‏كند از آزار ديگران و اينكه بخواهند مال او را ببرند در امان است. و از همين معنى است حديث عمر: «روزه احرام است» زيرا روزه‏دار از چيزى كه در روزه‏اش رخنه ايجاد كند اجتناب مى‏ورزد. و به روزه‏دار مُحرم گويند. و از همين معنى است قول راعى:
هتك او شود. منظور اين است كه مسلمان با اسلام آوردن حفظ مى‏شود و به جهت حرمتى كه پيدا مى‏كند از آزار ديگران و اينكه بخواهند مال او را ببرند در امان است. و از همين معنى است حديث عمر: «روزه احرام است» زيرا روزه‏دار از چيزى كه در روزه‏اش رخنه ايجاد كند اجتناب مى‏ورزد. و به روزه‏دار مُحرم گويند.
 
 
و از همين معنى است قول راعى:
عثمان بن عَفّان خليفه را كشتند در حالى كه چيزى را حلال نكرده بود كه سبب هتك او شود، و ديگران را به يارى فراخواند ولى كسى را مثل او تنها و بى‏ياور نديدم.
عثمان بن عَفّان خليفه را كشتند در حالى كه چيزى را حلال نكرده بود كه سبب هتك او شود، و ديگران را به يارى فراخواند ولى كسى را مثل او تنها و بى‏ياور نديدم.


خط ۵۱۵: خط ۶۱۲:


گاهى اتفاق مى‏افتد كه افرادى را در يك مجمع واحد دعوت مى‏كنند و مى‏خواهند همه را در يك لباس حاضر كنند، آقايان با فلان لباس و خانمها با فلان لباس. بيچاره براى شركت در يك مجلس بايد پانصد تومان خرج كند. خدا مردم را دعوت كرده با يك لباس رسمى به حضور بيايند، آن ساده‏ترين و بى‏رنگ‏وشكل‏ترين آنها را انتخاب كرده است. آنچه بشر مى‏كند دل پايين‏تر را به جاى دل بالاتر مى‏برد و مملو از حسرت و آرزو و انتقام مى‏كند، اما آنچه خدا مى‏كند دل بالاتر را به جاى دل پايين‏تر مى‏برد و در او ايجاد تواضع مى‏كند.
گاهى اتفاق مى‏افتد كه افرادى را در يك مجمع واحد دعوت مى‏كنند و مى‏خواهند همه را در يك لباس حاضر كنند، آقايان با فلان لباس و خانمها با فلان لباس. بيچاره براى شركت در يك مجلس بايد پانصد تومان خرج كند. خدا مردم را دعوت كرده با يك لباس رسمى به حضور بيايند، آن ساده‏ترين و بى‏رنگ‏وشكل‏ترين آنها را انتخاب كرده است. آنچه بشر مى‏كند دل پايين‏تر را به جاى دل بالاتر مى‏برد و مملو از حسرت و آرزو و انتقام مى‏كند، اما آنچه خدا مى‏كند دل بالاتر را به جاى دل پايين‏تر مى‏برد و در او ايجاد تواضع مى‏كند.
اسلام با اين وسيله و شكل، يكرنگى و وحدت ايجاد مى‏كند. يك مطلب و يك سؤال هست: آيا لباس در روحيه هم مؤثر است؟ البته مؤثر است. انسان لباسى پوشيده باشد كه از لباس همه مردم بالاتر يا پايين‏تر باشد در روحش اثر دارد. بالا و پايين داشتن مجلس در روحيه مؤثر است، لهذا پيغمبر گرد مى‏نشست و دستور مى‏داد گرد بنشينند. مساوات در لباس، مساوات در روح ايجاد مى‏كند به شرط آنكه به صورت الغاء تشريفات باشد مثل لباس احرام. لباس را اسلام خواسته واحد باشد براى توحيد مسلمانان و به قول كاشف الغطاء: بُنِىَ الْاسْلامُ عَلى كَلِمَتَيْنِ: كَلِمَةُ التَّوْحيدِ وَ تَوْحيدُ الْكَلِمَةِ. ولى اين لباس واحد را به صورت يك تشريفات خاص به‏وجود نياورده، به صورت الغاء تشريفات به وجود آورده است، آنهم به صورت ساده‏ترين شكل.
 
 
 
اسلام با اين وسيله و شكل، يكرنگى و وحدت ايجاد مى‏كند. يك مطلب و يك سؤال هست: آيا لباس در روحيه هم مؤثر است؟ البته مؤثر است. انسان لباسى پوشيده باشد كه از لباس همه مردم بالاتر يا پايين‏تر باشد در روحش اثر دارد. بالا و پايين داشتن مجلس در روحيه مؤثر است، لهذا پيغمبر گرد مى‏نشست و دستور مى‏داد گرد بنشينند. مساوات در لباس، مساوات در روح ايجاد مى‏كند به شرط آنكه به صورت الغاء تشريفات باشد مثل لباس احرام. لباس را اسلام خواسته واحد باشد براى توحيد مسلمانان
 
 
 
و به قول كاشف الغطاء: بُنِىَ الْاسْلامُ عَلى كَلِمَتَيْنِ: كَلِمَةُ التَّوْحيدِ وَ تَوْحيدُ الْكَلِمَةِ. ولى اين لباس واحد را به صورت يك تشريفات خاص به‏وجود نياورده، به صورت الغاء تشريفات به وجود آورده است، آنهم به صورت ساده‏ترين شكل.




خط ۵۲۶: خط ۶۳۰:
به در خداى قربى طلب اى ضعيف همت‏ كه نماند اين تقرب كه به پادشاه دارى‏
به در خداى قربى طلب اى ضعيف همت‏ كه نماند اين تقرب كه به پادشاه دارى‏




خط ۵۶۷: خط ۶۷۰:
صفحه 162:
صفحه 162:
كانَ ابْنُ أَبِي الْعَوْجاءِ مِنْ تَلامِذَةِ الْحَسَنِ الْبَصْرِىِّ فَانْحَرَفَ عَنِ التَّوْحيدِ فَقيلَ لَهُ: تَرَكْتَ مَذْهَبَ صاحِبِكَ وَ دَخَلْتَ فى ما لا اصْلَ لَهُ وَ لا حَقيقَةَ. فَقالَ: انَّ صاحِبى كانَ مِخْلَطاً كانَ يَقولُ طَوْراً بِالْقَدَرِ وَ طَوْراً بِالْجَبْرِ وَ ما اعْلَمُهُ اعْتَقَدَ مَذْهَباً دامَ عَلَيْهِ. قالَ (الرّاوى) وَ دَخَلَ مَكَّةَ تَمَرُّداً وَ انْكاراً عَلى مَنْ يَحُجُّ وَ كانَ يَكْرَهُ الْعُلَماءُ مُساءلَتَهُ ايّاهُمْ وَ مُجالَسَتَهُ لَهُمْ لِخُبْثِ لِسانِهِ وَ فَسادِ ضَميرِهِ.
كانَ ابْنُ أَبِي الْعَوْجاءِ مِنْ تَلامِذَةِ الْحَسَنِ الْبَصْرِىِّ فَانْحَرَفَ عَنِ التَّوْحيدِ فَقيلَ لَهُ: تَرَكْتَ مَذْهَبَ صاحِبِكَ وَ دَخَلْتَ فى ما لا اصْلَ لَهُ وَ لا حَقيقَةَ. فَقالَ: انَّ صاحِبى كانَ مِخْلَطاً كانَ يَقولُ طَوْراً بِالْقَدَرِ وَ طَوْراً بِالْجَبْرِ وَ ما اعْلَمُهُ اعْتَقَدَ مَذْهَباً دامَ عَلَيْهِ. قالَ (الرّاوى) وَ دَخَلَ مَكَّةَ تَمَرُّداً وَ انْكاراً عَلى مَنْ يَحُجُّ وَ كانَ يَكْرَهُ الْعُلَماءُ مُساءلَتَهُ ايّاهُمْ وَ مُجالَسَتَهُ لَهُمْ لِخُبْثِ لِسانِهِ وَ فَسادِ ضَميرِهِ.
فَأَتى جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ عليهما السلام فَجَلَسَ الَيْهِ فى جَماعَةٍ مِنْ نُظَرائِهِ، ثُمَّ قالَ لَهُ: انَّ الْمَجالِسَ اماناتٌ وَ لا بُدَّ لِكُلِّ مَنْ لَهُ سُعالٌ انْ يَسْعُلَ، أَ فَتَأْذَنُ فِى الْكَلامِ؟
فَأَتى جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ عليهما السلام فَجَلَسَ الَيْهِ فى جَماعَةٍ مِنْ نُظَرائِهِ، ثُمَّ قالَ لَهُ: انَّ الْمَجالِسَ اماناتٌ وَ لا بُدَّ لِكُلِّ مَنْ لَهُ سُعالٌ انْ يَسْعُلَ، أَ فَتَأْذَنُ فِى الْكَلامِ؟
فَقالَ: تَكَلَّمْ. فَقالَ: الى‏ كَمْ تَدوسونَ هذَا الْبَيْدَرَ وَ تَلوذونَ بِهذَا الْحَجَرِ وَ تَعْبُدونَ هذَا الْبَيْتَ الْمَرْفوعَ بِالطّوبِ وَ الْمَدَرِ وَ تُهَرْوِلونَ حَوْلَهُ هَرْوَلَةَ الْبَعيرِ اذا نَفَرَ مَنْ فَكَّرَ فى هذا اوْ قَدَّرَ عَلِمَ انَّ هذا فِعْلٌ اسَّسَهُ غَيْرُ حَكيمٍ وَ لا ذى نَظَرٍ، فَقُلْ فَانَّكَ رَأْسُ هذَا الْامْرِ وَ سَنامُهُ وَ ابوكَ اسُّهُ وَ نِظامُهُ.
فَقالَ: تَكَلَّمْ. فَقالَ: الى‏ كَمْ تَدوسونَ هذَا الْبَيْدَرَ وَ تَلوذونَ بِهذَا الْحَجَرِ وَ تَعْبُدونَ هذَا الْبَيْتَ الْمَرْفوعَ بِالطّوبِ وَ الْمَدَرِ وَ تُهَرْوِلونَ حَوْلَهُ هَرْوَلَةَ الْبَعيرِ اذا نَفَرَ مَنْ فَكَّرَ فى هذا اوْ قَدَّرَ عَلِمَ انَّ هذا فِعْلٌ اسَّسَهُ غَيْرُ حَكيمٍ وَ لا ذى نَظَرٍ، فَقُلْ فَانَّكَ رَأْسُ هذَا الْامْرِ وَ سَنامُهُ وَ ابوكَ اسُّهُ وَ نِظامُهُ.
فَقالَ أَبو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: انَّ مَنْ أَضلَّهُ اللَّهُ وَ أَعْمى قَلْبَهُ اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ فَلَمْ يَسْتَعْذِبْه وَ صارَ الشَّيْطانُ وَلِيَّهُ يورِدُهُ مَناهِلَ الْهَلَكَةِ [ثُمَّ لا يُصْدِرُهُ‏] وَ هذا بَيْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِيَخْتَبِرَ طاعَتَهُمْ فى اتْيانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلى تَعْظيمِهِ وَ زِيارَتِهِ وَ جَعَلَهُ مَحَلَّ انْبِيائِهِ وَ قِبْلَةَ الْمُصَلّينَ لَهُ فَهُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوانِهِ وَ طَريقٌ يُؤَدّى الى‏ غُفْرانِهِ مَنْصوبٌ عَلَى اسْتِواءِ الْكَمالِ وَ مُجْتَمَعِ الْعَظَمَةِ وَ الْجَلالِ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ دَحْوِ الْارْضِ بِألْفَىْ عامٍ وَ أَحَقُّ مَنْ اطيعَ فيما أَمَرَ وَ انْتُهِىَ عَمّا نَهى عَنْهُ وَ زَجَرَ اللَّهُ الْمُنْشِئُ لِلْارْواحِ وَ الصُّوَرِ .
فَقالَ أَبو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: انَّ مَنْ أَضلَّهُ اللَّهُ وَ أَعْمى قَلْبَهُ اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ فَلَمْ يَسْتَعْذِبْه وَ صارَ الشَّيْطانُ وَلِيَّهُ يورِدُهُ مَناهِلَ الْهَلَكَةِ [ثُمَّ لا يُصْدِرُهُ‏] وَ هذا بَيْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِيَخْتَبِرَ طاعَتَهُمْ فى اتْيانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلى تَعْظيمِهِ وَ زِيارَتِهِ وَ جَعَلَهُ مَحَلَّ انْبِيائِهِ وَ قِبْلَةَ الْمُصَلّينَ لَهُ فَهُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوانِهِ وَ طَريقٌ يُؤَدّى الى‏ غُفْرانِهِ مَنْصوبٌ عَلَى اسْتِواءِ الْكَمالِ وَ مُجْتَمَعِ الْعَظَمَةِ وَ الْجَلالِ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ دَحْوِ الْارْضِ بِألْفَىْ عامٍ وَ أَحَقُّ مَنْ اطيعَ فيما أَمَرَ وَ انْتُهِىَ عَمّا نَهى عَنْهُ وَ زَجَرَ اللَّهُ الْمُنْشِئُ لِلْارْواحِ وَ الصُّوَرِ .
فَقالَ ابْنُ أَبِي الْعَوْجاءِ: ذَكَرْتَ يا أَبا عَبْدِ اللَّهِ فَأحَلْتَ عَلى غائِبٍ.
فَقالَ ابْنُ أَبِي الْعَوْجاءِ: ذَكَرْتَ يا أَبا عَبْدِ اللَّهِ فَأحَلْتَ عَلى غائِبٍ.
فَقالَ أَبو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: وَيْلَكَ وَ كَيْفَ يَكونُ غائِباً مَنْ هُوَ مَعَ خَلْقِهِ شاهِدٌ وَ الَيْهِمْ اقْرَبُ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ، يَسْمَعُ كَلامَهُمْ وَ يَرى‏ اشْخاصَهُمْ وَ يَعْلَمُ اسْرارَهُمْ وَ انَّما الَمخْلوقُ الَّذى اذَا انْتَقَلَ عَنْ مَكانٍ اشْتَغَلَ بِهِ مَكانٌ وَ خَلا مِنْهُ مَكانٌ فَلا يَدْرى فِى الْمَكانِ الَّذى صارَ الَيْهِ ما حَدَثَ فِى الْمَكانِ الَّذى كانَ فيهِ، فَامَّا اللَّهُ الْعَظيمُ الشَّأْنِ الْمَلِكُ الدَّيّانُ فَانَّهُ لا يَخْلو مِنْهُ مَكانٌ وَ لا يَشْتَغِلُ بِهِ مَكانٌ وَ لا يَكونُ الى‏ مَكانٍ اقْرَبَ مِنْهُ الى‏ مَكانٍ، وَ الَّذى بَعَثَهُ بِالْآياتِ الْمُحْكَمَةِ وَ الْبَراهينِ الْواضِحَةِ وَ ايَّدَهُ بِنَصْرِهِ وَ اخْتارَهُ لِتَبْليغِ رِسالاتِهِ صَدَّقْنا قَوْلَهُ بِانَّ رَبَّهُ بَعَثَهُ وَ كَلَّمَهُ.
فَقالَ أَبو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: وَيْلَكَ وَ كَيْفَ يَكونُ غائِباً مَنْ هُوَ مَعَ خَلْقِهِ شاهِدٌ وَ الَيْهِمْ اقْرَبُ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ، يَسْمَعُ كَلامَهُمْ وَ يَرى‏ اشْخاصَهُمْ وَ يَعْلَمُ اسْرارَهُمْ وَ انَّما الَمخْلوقُ الَّذى اذَا انْتَقَلَ عَنْ مَكانٍ اشْتَغَلَ بِهِ مَكانٌ وَ خَلا مِنْهُ مَكانٌ فَلا يَدْرى فِى الْمَكانِ الَّذى صارَ الَيْهِ ما حَدَثَ فِى الْمَكانِ الَّذى كانَ فيهِ، فَامَّا اللَّهُ الْعَظيمُ الشَّأْنِ الْمَلِكُ الدَّيّانُ فَانَّهُ لا يَخْلو مِنْهُ مَكانٌ وَ لا يَشْتَغِلُ بِهِ مَكانٌ وَ لا يَكونُ الى‏ مَكانٍ اقْرَبَ مِنْهُ الى‏ مَكانٍ، وَ الَّذى بَعَثَهُ بِالْآياتِ الْمُحْكَمَةِ وَ الْبَراهينِ الْواضِحَةِ وَ ايَّدَهُ بِنَصْرِهِ وَ اخْتارَهُ لِتَبْليغِ رِسالاتِهِ صَدَّقْنا قَوْلَهُ بِانَّ رَبَّهُ بَعَثَهُ وَ كَلَّمَهُ.
فَقامَ ابْنُ أَبِي الْعَوْجاءِ فَقالَ لِاصْحابِهِ: مَنْ الْقانى فى بَحْرِ هذا؟ سَألْتُكُمْ انْ تَلْتَمِسوا الَىَّ خَمْرَةً فَالْقَيْتُمونى عَلى جَمْرَةٍ. فَقالوا: ما كُنْتَ فى مَجْلِسِهِ الّا حَقيراً. فَقالَ: انَّهُ ابْنُ مَنْ حَلَقَ رُؤوسَ مَنْ تَرَوْنَ.
فَقامَ ابْنُ أَبِي الْعَوْجاءِ فَقالَ لِاصْحابِهِ: مَنْ الْقانى فى بَحْرِ هذا؟ سَألْتُكُمْ انْ تَلْتَمِسوا الَىَّ خَمْرَةً فَالْقَيْتُمونى عَلى جَمْرَةٍ. فَقالوا: ما كُنْتَ فى مَجْلِسِهِ الّا حَقيراً. فَقالَ: انَّهُ ابْنُ مَنْ حَلَقَ رُؤوسَ مَنْ تَرَوْنَ.


خط ۵۹۲: خط ۷۰۵:
ابن ابى العوجاء گفت: اى ابا عبد اللَّه سخن گفتى و به چيز غايب و ناديده حواله كردى.
ابن ابى العوجاء گفت: اى ابا عبد اللَّه سخن گفتى و به چيز غايب و ناديده حواله كردى.
امام صادق عليه السلام فرمود: واى بر تو، چگونه غايب است كسى كه شاهد خلق خويش است و به آنان از رگ گردن نزديكتر است، سخنشان را مى‏شنود، خودشان را مى‏بيند و اسرارشان را مى‏داند؟! اين مخلوق است كه هرگاه از جايى انتقال يابد يك جا از او پر مى‏شود و جاى ديگر از او خالى مى‏ماند، و در جايى كه تازه رفته از جايى كه قبلًا در آن بوده بى‏خبر است. اما خداى عظيم‏الشأن، آن فرمانرواى جزادهنده هيچ جايى از او خالى نيست و هيچ جايى هم از او پر نيست، و هيچ جايى از جايى ديگر به او نزديكتر نيست، و آن كسى كه خداوند او را با نشانه‏هاى محكم و براهين روشن برانگيخت و او را به يارى خود تأييد نمود و براى پيام‏گزارى خويش برگزيد، ما سخن او را دراين‏باره تصديق مى‏كنيم كه پروردگارش او را برانگيخته و با او سخن گفته است.
امام صادق عليه السلام فرمود: واى بر تو، چگونه غايب است كسى كه شاهد خلق خويش است و به آنان از رگ گردن نزديكتر است، سخنشان را مى‏شنود، خودشان را مى‏بيند و اسرارشان را مى‏داند؟! اين مخلوق است كه هرگاه از جايى انتقال يابد يك جا از او پر مى‏شود و جاى ديگر از او خالى مى‏ماند، و در جايى كه تازه رفته از جايى كه قبلًا در آن بوده بى‏خبر است. اما خداى عظيم‏الشأن، آن فرمانرواى جزادهنده هيچ جايى از او خالى نيست و هيچ جايى هم از او پر نيست، و هيچ جايى از جايى ديگر به او نزديكتر نيست، و آن كسى كه خداوند او را با نشانه‏هاى محكم و براهين روشن برانگيخت و او را به يارى خود تأييد نمود و براى پيام‏گزارى خويش برگزيد، ما سخن او را دراين‏باره تصديق مى‏كنيم كه پروردگارش او را برانگيخته و با او سخن گفته است.
ابن ابى العوجاء برخاست و به يارانش گفت: چه كسى مرا در درياى اين مرد درافكند؟ من از شما خواستم كه برايم شرابى سرخوش كننده فراهم آوريد و شما مرا در شعله آتش افكنديد! گفتند: راستى كه در مجلس او بسيار حقير مى‏نمودى! گفت: او فرزند كسى است كه سرهاى اين كسانى را كه مى‏بينيد تراشيده است! (يعنى آن‏قدر بر آنان نفوذ كلام دارد كه با آن كه سر تراشيدن در عرب ننگ است، به دستور او سرها تراشيده‏اند.)]
ابن ابى العوجاء برخاست و به يارانش گفت: چه كسى مرا در درياى اين مرد درافكند؟ من از شما خواستم كه برايم شرابى سرخوش كننده فراهم آوريد و شما مرا در شعله آتش افكنديد! گفتند: راستى كه در مجلس او بسيار حقير مى‏نمودى! گفت: او فرزند كسى است كه سرهاى اين كسانى را كه مى‏بينيد تراشيده است! (يعنى آن‏قدر بر آنان نفوذ كلام دارد كه با آن كه سر تراشيدن در عرب ننگ است، به دستور او سرها تراشيده‏اند.)]


خط ۶۱۱: خط ۷۲۷:




[در كتاب‏ احتجاج‏ طبرسى در ضمن احتجاج امير مؤمنان عليه السلام با خوارج آمده است كه فرمود: اما اينكه گفتيد من وصى رسول خدا صلى الله عليه و آله بودم و (با سكوت و خانه‏نشينى خود) وصيت را تباه كردم؛ بدانيد اين شما بوديد كه كافر شديد و ديگران را بر من مقدم داشتيد و كار را از دست من بيرون برديد؛ و بر اوصيا لازم نيست كه مردم را به سوى خود دعوت كنند (بلكه مردم بايد خود طبق وصيت پيامبرشان نزد اوصيا بروند)؛ خداوند
[در كتاب‏ احتجاج‏ طبرسى در ضمن احتجاج امير مؤمنان عليه السلام با خوارج آمده است كه فرمود: اما اينكه گفتيد من وصى رسول خدا صلى الله عليه و آله بودم و (با سكوت و خانه‏نشينى خود) وصيت را تباه كردم؛ بدانيد اين شما بوديد كه كافر شديد و ديگران را بر من مقدم داشتيد و كار را از دست من بيرون برديد؛ و بر اوصيا لازم نيست كه مردم را به سوى خود دعوت كنند (بلكه مردم بايد خود طبق وصيت پيامبرشان نزد اوصيا بروند)؛ خداوند پيامبران عليهم السلام را برمى‏انگيزد و آنان را به سوى خود دعوت مى‏كنند. اما وصى معرفى شده است و بى‏نياز است از اين كه به سوى خود دعوت نمايد،  
پيامبران عليهم السلام را برمى‏انگيزد و آنان را به سوى خود دعوت مى‏كنند. اما وصى معرفى شده است و بى‏نياز است از اين كه به سوى خود دعوت نمايد، چنانكه خداوند فرموده: «حق خدا بر مردم است بر آنان كه توانايى رفتن دارند كه خانه خدا را زيارت كنند»، حال اگر مردم حج را ترك كردند اين خانه خدا نيست كه با ترك كردن آنها كافر شده باشد بلكه آنان با ترك خانه خدا كافر شده‏اند، زيرا خداوند آن خانه را براى شما به عنوان نشانه‏اى نصب كرده است. همچنين خداوند مرا به عنوان نشانه‏اى نصب كرده است آنجا كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اى على، تو به منزله كعبه هستى كه بايد به زيارت آن رفت نه آنكه كعبه به زيارت كسى رود.]
 
 
 
چنانكه خداوند فرموده: «حق خدا بر مردم است بر آنان كه توانايى رفتن دارند كه خانه خدا را زيارت كنند»، حال اگر مردم حج را ترك كردند اين خانه خدا نيست كه با ترك كردن آنها كافر شده باشد بلكه آنان با ترك خانه خدا كافر شده‏اند، زيرا خداوند آن خانه را براى شما به عنوان نشانه‏اى نصب كرده است. همچنين خداوند مرا به عنوان نشانه‏اى نصب كرده است آنجا كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اى على، تو به منزله كعبه هستى كه بايد به زيارت آن رفت نه آنكه كعبه به زيارت كسى رود.]




خط ۶۲۳: خط ۷۴۲:
در قرآن كريم، سوره بقره، آيه 198- 200 اين طور مى‏فرمايد:
در قرآن كريم، سوره بقره، آيه 198- 200 اين طور مى‏فرمايد:
... فَاذا افَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ اذْكُروه كَما هَداكُمْ وَ انْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضّالّينَ. ثُمَّ افيضوا مِنْ حَيْثُ افاضَ النّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ انَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيمٌ. فَاذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكرِكُمْ آباءَكُمْ اوْ اشَدَّ ذِكْراً.
... فَاذا افَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ اذْكُروه كَما هَداكُمْ وَ انْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضّالّينَ. ثُمَّ افيضوا مِنْ حَيْثُ افاضَ النّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ انَّ اللَّهَ غَفورٌ رَحيمٌ. فَاذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكرِكُمْ آباءَكُمْ اوْ اشَدَّ ذِكْراً.
[پس چون از عرفات روانه شديد در مشعر الحرام (بمانيد و) به ذكر خدا پردازيد، و او را ياد كنيد چنانكه راهتان نموده است، و همانا شما پيش از آن از گمراهان بوديد. سپس از همان جا كه مردم روانه مى‏شوند روانه شويد، و از خدا آمرزش بخواهيد، كه خداوند بسيار آمرزنده و مهربان است. پس چون اعمال و آداب حج را به پايان برديد خدا را آن‏چنان ياد كنيد كه از پدران خود ياد مى‏كنيد يا بيشتر از آن.]
[پس چون از عرفات روانه شديد در مشعر الحرام (بمانيد و) به ذكر خدا پردازيد، و او را ياد كنيد چنانكه راهتان نموده است، و همانا شما پيش از آن از گمراهان بوديد. سپس از همان جا كه مردم روانه مى‏شوند روانه شويد، و از خدا آمرزش بخواهيد، كه خداوند بسيار آمرزنده و مهربان است. پس چون اعمال و آداب حج را به پايان برديد خدا را آن‏چنان ياد كنيد كه از پدران خود ياد مى‏كنيد يا بيشتر از آن.]


خط ۶۲۸: خط ۷۴۹:
در كافى‏، جلد 4، صفحه 516:
در كافى‏، جلد 4، صفحه 516:
عَنْ أَبى عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فى ايّامٍ مَعْدوداتٍ» قالَ: هِىَ ايّامُ التَّشْريقِ، كانوا اذا اقاموا بِمِنى‏ بَعْدَ النَّحْرِ تَفاخَروا فَقالَ الرَّجُلُ مِنْهُمْ كانَ ابى يَفْعَلُ كَذا وَ كَذا، فَقالَ اللَّهُ جَلَّ ثَناؤُهُ: فَاذا افَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ ...
عَنْ أَبى عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فى ايّامٍ مَعْدوداتٍ» قالَ: هِىَ ايّامُ التَّشْريقِ، كانوا اذا اقاموا بِمِنى‏ بَعْدَ النَّحْرِ تَفاخَروا فَقالَ الرَّجُلُ مِنْهُمْ كانَ ابى يَفْعَلُ كَذا وَ كَذا، فَقالَ اللَّهُ جَلَّ ثَناؤُهُ: فَاذا افَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ ...
[امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه: «و خدا را در روزهايى چند ياد كنيد» فرمود: منظور ايام تشريق است، در جاهليت وقتى در منى پس از مراسم قربانى اقامت داشتند به تفاخر با يكديگر مى‏پرداختند و يكى مى‏گفت:
[امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه: «و خدا را در روزهايى چند ياد كنيد» فرمود: منظور ايام تشريق است، در جاهليت وقتى در منى پس از مراسم قربانى اقامت داشتند به تفاخر با يكديگر مى‏پرداختند و يكى مى‏گفت:
پدرم چنين و چنان مى‏كرد (و ديگرى نيز همين طور). ازاين‏رو خداوند فرمود: هرگاه از عرفات سرازير شديد و به منى آمديد خدا را در آنجا ياد كنيد مثل يادى كه از پدرانتان مى‏كنيد بلكه بيشتر از آن ...]
پدرم چنين و چنان مى‏كرد (و ديگرى نيز همين طور). ازاين‏رو خداوند فرمود: هرگاه از عرفات سرازير شديد و به منى آمديد خدا را در آنجا ياد كنيد مثل يادى كه از پدرانتان مى‏كنيد بلكه بيشتر از آن ...]


خط ۶۴۵: خط ۷۷۰:
ميازار مورى كه دانه‏كش است‏ كه جان دارد و جان شيرين خوش است‏
ميازار مورى كه دانه‏كش است‏ كه جان دارد و جان شيرين خوش است‏




خط ۶۵۶: خط ۷۸۰:
اما جواب: راجع به اين قسمت كه چه فايده‏اى بر ريختن خون مترتب مى‏شود، اين در صورتى صحيح است كه هدف از قربانى و كفّارات (كه اختصاصاً در باب حج، همه از نوع گوسفند يا شتر كشتن است الّا نادراً) فقط ريختن خون باشد. دليلى ندارد كه صرف ريختن خون مقرّب باشد، زيرا عملى مقرّب است كه رضاى خدا در آن باشد و رضاى خدا در اين است كه انسان به كمال فردى و اجتماعى خود برسد.
اما جواب: راجع به اين قسمت كه چه فايده‏اى بر ريختن خون مترتب مى‏شود، اين در صورتى صحيح است كه هدف از قربانى و كفّارات (كه اختصاصاً در باب حج، همه از نوع گوسفند يا شتر كشتن است الّا نادراً) فقط ريختن خون باشد. دليلى ندارد كه صرف ريختن خون مقرّب باشد، زيرا عملى مقرّب است كه رضاى خدا در آن باشد و رضاى خدا در اين است كه انسان به كمال فردى و اجتماعى خود برسد.
صرف ريختن خون نه به كمال فردى انسان كمك مى‏كند و نه به كمال اجتماعى او.
صرف ريختن خون نه به كمال فردى انسان كمك مى‏كند و نه به كمال اجتماعى او.
ولى اگر هدف اصلى اطعام و انفاق باشد، همان‏طورى كه در ساير كفّارات هست (و البته اطعام و انفاقى است دسته‏جمعى و به صورت خاص، يعنى به صورت اطعام‏ گوشت و اينكه هر انسانى يك حيوانى را بكشد و مصداق‏ اطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقير واقع شود) آن ايراد وارد نيست. و البته يك نكته هست و آن اينكه منافات ندارد كه ضمناً اين عمل دسته‏جمعى، احياء و زنده كردن خاطره‏اى از قهرمان توحيد حضرت ابراهيم باشد. به او امر شد عزيز و نور چشم خود را در راه خدا قربانى كند و فدا نمايد و او حاضر شد. بعد به او گفته شد: مقصود فقط تسليم بود، گوسفندى به جاى فرزند قربانى كن. اين گوسفند فدا كردن تجديد آن خاطره است و تعظيم آن قهرمان است.
 
 
 
ولى اگر هدف اصلى اطعام و انفاق باشد، همان‏طورى كه در ساير كفّارات هست (و البته اطعام و انفاقى است دسته‏جمعى و به صورت خاص، يعنى به صورت اطعام‏ گوشت و اينكه هر انسانى يك حيوانى را بكشد و مصداق‏ اطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقير واقع شود) آن ايراد وارد نيست.  
 
 
 
و البته يك نكته هست و آن اينكه منافات ندارد كه ضمناً اين عمل دسته‏جمعى، احياء و زنده كردن خاطره‏اى از قهرمان توحيد حضرت ابراهيم باشد. به او امر شد عزيز و نور چشم خود را در راه خدا قربانى كند و فدا نمايد و او حاضر شد. بعد به او گفته شد: مقصود فقط تسليم بود، گوسفندى به جاى فرزند قربانى كن. اين گوسفند فدا كردن تجديد آن خاطره است و تعظيم آن قهرمان است.




ولى همان‏طورى كه در حديث نبوى نقل كرديم، فرمود:
ولى همان‏طورى كه در حديث نبوى نقل كرديم، فرمود:
انَّما جَعَلَ اللَّهُ هذَا الأَضْحى‏ لِتَشْبَعَ مَساكينُكُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأطْعِموهُمْ.
انَّما جَعَلَ اللَّهُ هذَا الأَضْحى‏ لِتَشْبَعَ مَساكينُكُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأطْعِموهُمْ.
[و رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند قربانى را قرار داد تا نيازمندان شما شكمى سير از گوشت بخورند، پس آنان را اطعام كنيد.]
[و رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خد
 
 
اوند قربانى را قرار داد تا نيازمندان شما شكمى سير از گوشت بخورند، پس آنان را اطعام كنيد.]
و سرّ اينكه روز عيد قربان عيد است، اين است كه در اين روز رسم فرزندكشى منسوخ شد. داستان عبد المطلب و عبد اللَّه ظاهراً از مجعولات تاريخ باشد كه عبد المطلب نذر كرد كه اگر خدا ده پسر به او بدهد يكى را قربانى كند الى آخره.
و سرّ اينكه روز عيد قربان عيد است، اين است كه در اين روز رسم فرزندكشى منسوخ شد. داستان عبد المطلب و عبد اللَّه ظاهراً از مجعولات تاريخ باشد كه عبد المطلب نذر كرد كه اگر خدا ده پسر به او بدهد يكى را قربانى كند الى آخره.
قرآن رسمهايى از بت‏پرستان درباره حيوانات نقل مى‏كند، آنجا كه مى‏گويد:
قرآن رسمهايى از بت‏پرستان درباره حيوانات نقل مى‏كند، آنجا كه مى‏گويد:
ما جَعَلَ اللَّهُ مِنْ بَحيرَةٍ وَ لا سائِبَةٍ وَ لا وَصيلَةٍ وَ لا حامٍ.
ما جَعَلَ اللَّهُ مِنْ بَحيرَةٍ وَ لا سائِبَةٍ وَ لا وَصيلَةٍ وَ لا حامٍ.
خط ۶۶۹: خط ۸۰۶:


اما از نظر دوم يعنى تعظيم و تكريم احجار و بيت و غيره، مى‏گويند طواف گرد يك خانه سنگى و استلام و تبرك به حجرالاسود بقايايى از شرك است كه در اسلام باقى مانده است، اسلام هم نتوانست توحيد خالص بياورد و الّا مى‏بايست حج را به طور كلى منسوخ كند، حج به طور كلى از بقاياى شرك است كه در اسلام باقى مانده است.
اما از نظر دوم يعنى تعظيم و تكريم احجار و بيت و غيره، مى‏گويند طواف گرد يك خانه سنگى و استلام و تبرك به حجرالاسود بقايايى از شرك است كه در اسلام باقى مانده است، اسلام هم نتوانست توحيد خالص بياورد و الّا مى‏بايست حج را به طور كلى منسوخ كند، حج به طور كلى از بقاياى شرك است كه در اسلام باقى مانده است.
اتفاقاً قضيه برعكس است. قرآن حج را يادگار ابراهيم و ابراهيم را پدر حج و دشمن بت‏پرستى مى‏داند: وَ اجْنُبْنى وَ بَنِىَّ انْ نَعْبُدَ الْاصْنامَ. ابراهيم نيز بت‏شكن بود: تَاللَّهِ‏ لَاكيدَنَّ اصْنامَكُمْ ... فَجَعَلَهُمْ جُذاذاً الّا كَبيراً لَهُمْ ... قرآن مخصوصاً مراسم حج را به عنوان شعاير الهى ياد مى‏كند و اين آيه: ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَانَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلوبِ‏ در خلال آيات حج وارد شده است.
اتفاقاً قضيه برعكس است. قرآن حج را يادگار ابراهيم و ابراهيم را پدر حج و دشمن بت‏پرستى مى‏داند: وَ اجْنُبْنى وَ بَنِىَّ انْ نَعْبُدَ الْاصْنامَ. ابراهيم نيز بت‏شكن بود: تَاللَّهِ‏ لَاكيدَنَّ اصْنامَكُمْ ... فَجَعَلَهُمْ جُذاذاً الّا كَبيراً لَهُمْ ... قرآن مخصوصاً مراسم حج را به عنوان شعاير الهى ياد مى‏كند و اين آيه: ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَانَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلوبِ‏ در خلال آيات حج وارد شده است.


خط ۶۷۶: خط ۸۱۵:


تقديس منحصراً بايد براى خدا باشد و يا به خاطر امر خدا. اگر چيزى را به خاطر يك شعار و عنوان يك شعار تقديس كرديم (نه تسبيح كه براى غير خدا جايز نيست) مثل احترامى كه به پرچم و علامتهاى ملى مى‏گزارند، در واقع احترام به او نيست، احترام به آن فكر و عقيده‏اى است كه اين پرچم نماينده اوست. اين است كه جنبه شعاريت پيدا مى‏كند.
تقديس منحصراً بايد براى خدا باشد و يا به خاطر امر خدا. اگر چيزى را به خاطر يك شعار و عنوان يك شعار تقديس كرديم (نه تسبيح كه براى غير خدا جايز نيست) مثل احترامى كه به پرچم و علامتهاى ملى مى‏گزارند، در واقع احترام به او نيست، احترام به آن فكر و عقيده‏اى است كه اين پرچم نماينده اوست. اين است كه جنبه شعاريت پيدا مى‏كند.
پس در اينجا دو مطلب گفته شد: يكى اينكه ملاك پرستش، تسبيح و تكبير و تحميد است كه جز درباره كمال مطلق جايز نيست و امكان ندارد خدا اجازه بدهد غير او تسبيح و تكبير و تحميد شود. اما سجود و ركوع از لحاظ هيئت جسمانى عبادت نيست و هيچ عملى عبادت ذاتى نيست.
پس در اينجا دو مطلب گفته شد: يكى اينكه ملاك پرستش، تسبيح و تكبير و تحميد است كه جز درباره كمال مطلق جايز نيست و امكان ندارد خدا اجازه بدهد غير او تسبيح و تكبير و تحميد شود. اما سجود و ركوع از لحاظ هيئت جسمانى عبادت نيست و هيچ عملى عبادت ذاتى نيست.




مطلب ديگر اينكه در ميان همه ملل معمول است كه شعايرى را تقديس و تعظيم مى‏كنند و از اين كار هدفى دارند. اسلام هم شعايرى دارد و به نص قرآن، كعبه و حج از شعاير است. در صفحات پيش گفتيم كه كعبه به عنوان «عَلَم» خوانده شده است.
مطلب ديگر اينكه در ميان همه ملل معمول است كه شعايرى را تقديس و تعظيم مى‏كنند و از اين كار هدفى دارند. اسلام هم شعايرى دارد و به نص قرآن، كعبه و حج از شعاير است. در صفحات پيش گفتيم كه كعبه به عنوان «عَلَم» خوانده شده است.
=پانویس=
{{پانویس|2}}
== منبع ==
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (حج)، ج‏25، ص: 109-63- با ویرایش جزئی -  
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (حج)، ج‏25، ص: 109-63- با ویرایش جزئی -  
[[رده: وحدت اسلامی، حج  ]] ==
[[رده: وحدت اسلامی، حج  ]] ==
=پانویس=
{{پانویس|2}}
۸۷۵

ویرایش