تطوان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تِطْوان'''، نام شهری کهن در شمال [[آفریقا]]، و اکنون نام شهر و استانی در شمال کشور مراکش. آشنایی با تاریخچه این شهر از این جهت حائز اهمیت است که این شهر به عنوان مرکز فرهنگی و آموزشی اسلامی در مراکش شناخته شده و بالطبع در زمینه [[وحدت مذاهب اسلامی]] می‌تواند منشأ اثر باشد.

شهر تطوان بر فلات صخره‌ای دامنۀ جنوبی کوه درسه، در شمال غربی [[مراکش]] در فاصلۀ حدود 10 کیلومتری از دریای مدیترانه در °35 و ´34 عرض شمالی و °5 و ´23 طول غربی، در 40 کیلومتری جنوب شهر سبته و 60 کیلومتری جنوب شرقی شهر [[طنجه]] قرار دارد. محل شهرک کهن رومی تامودا بلافاصله در شمال تطوان قرار داشته است. شهر تطوان که [[ادریسی]] از دژ آن به فاصلۀ یک روز راه تا سبته، و 5 میل تا دریای شام یاد کرده، و [[ابوعبید بکری]] محل آن را نزدیک شهر معروف [[ملیله]] دانسته <ref>2/784</ref>، مرکز استان تطوان است. استان شاون در جنوب شرق، استان قنیطره در غرب، و استان طنجه در شمال غرب تطوان واقع‌اند<ref>نیز نک‌ : ابن عبدالمنعم، 145؛ لئون افریقی، 1/323؛ زیاده، 117؛ مونس،2(3</ref>/98؛ بریتانیکا، XI/658-659؛«اطلس...1»، فهرست، 174).

در آن دوران دانشمندان بسیاری از این شهر برخاستند یا بدان منسوب شدند، از جمله می‌توان به [[محمد بن عبدالرحمان کراسی اندلسی]]، نویسندۀ الارجوزة التاریخیة (تألیف: 964ق/ 1557م)، [[ابوالقاسم بن سلطان قسنطینی]]، نویسندۀ فی الرد علی الطائفة الاندلسیة الضّالة (تألیف: پس از 999ق/1591م) و [[ابوالمحاسن فاسی]] که [[زاویه]] فاسیه را در تطوان ساخت و خود و پسرش محمد عربی فاسی (د 1052ق/1642م) در آن تدریس کردند، اشاره کرد <ref>حجی، 1/133، 246</ref>. از دانشمندان دورۀ حکومت شریفان، باید به [[علی سجلماسی]]، [[محمد مخشان شفشاونی]] و [[عبدالعزیز زیاتی]] که به تطوان منسوب‌اند، و نیز به دو دانشمند بزرگ یعنی [[عبدالوهاب فاسی]] و [[محمد بن یحیى معروف به مذبوحی]] ــ که به اواخر عصر شریفان سعدیه متعلق‌اند ــ اشاره کرد <ref>نک‌ : حجی، 1/318-319</ref>. بعضی شریف ادریسی را هم به تطوان منسوب کرده‌اند <ref>نک‌ : سوسه، 2/275</ref>.

آثار تاریخی متعددی در تطوان وجود دارد؛ از جمله: 7دروازه، 36 [[مسجد]] و مکان مقدس، [[مسجد اعظم]]، کاخ قدیمی و جز آن. به جای مسجد اعظم قدیم که گنجایش نمازگزاران را نداشت، در 1223ق/1808م مسجد بزرگ‌تری ساخته شد. کاخ قدیمی سلطان در سدۀ 17م ساخته شده، و در 1948م نوسازی گردیده است. خزانۀ عامه (کتابخانۀ عمومی) تطوان با نسخه‌های خطی قدیمی که فهرست آنها را [[احمد مکناسی]] در 602 صفحه، در 1952م تنظیم کرده است، نیز از جمله آثار فرهنگی این شهر است <ref>نک‌ : حجی، 1/123-124، 247؛ زیاده، 117، 119؛ «تطوان»، npn.؛ بریتانیکا، همانجا</ref>.

# [[ابن ابی زرع]]، علی، انیس المطرب، [[رباط]]، 1972م

# [[ابن خلدون]]، العبر

#ابن عبدالمنعم، [[حمیری]]، محمد، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، [[بیروت]]، 1975م

# ابوعبید بکری، المسالک و الممالک، به کوشش وان لون و ا. فره، [[تونس]]، 1992م

# ادریس، ه‌ . ر.، الدولة الصنهاجیة، ترجمۀ حمادی ساحلی، بیروت، 1992م

# ادریسی، محمد، نزهة المشتاق، به کوشش فؤاد سزگین، [[فرانکفورت]]، 1412ق/ 1992م

# التر، سامح عزیز، الاتراک العثمانیون فی افریقیا الشمالیة، ترجمۀ محمودعلی عامر، بیروت، 1409ق/1989م

# اوزون چارشیلی، اسماعیل حقی، تاریخ عثمانی، ترجمۀ وهاب ولی، [[تهران]]، 1370ش

# حجی، محمد، جولات تاریخیة، بیروت، 1995م

# خطاب، محمود شیت، قادة فتح المغرب العربی، بیروت، 1393ق/ 1973م

# زیاده، نقولا، افریقیات، [[لندن]]، 1991م

# زبیب، نجیب، المغرب و الاندلس، بیروت، 1415ق/1995م

# [[سلاوی]]، احمد، الاستقصاء، به کوشش جعفر ناصری و محمد ناصری، [[دارالبیضاء]]، 1376ق/1956م

# سوسه، احمد، الشریف الادریسی فی الجغرافیة العربیة، [[بغداد]]، 1974م

# لئون افریقی، وصف افریقیا، ترجمۀ محمد حجی و محمد اخضر، بیروت، 1983م

# مونس، حسین، تاریخ المغرب و حضارته، بیروت، 1412ق/1992م

# Abun-nasr, J. M., A History of the Maghrib, Cambridge, 1971

# Britannica Atlas, London, 1992; Cornevin, R., Histoire de l’Afrique, Paris, 1976

# EI1; Encyclopaedia of the Orient, lexicorient.com/e.o/tetouan.htm

# Julien, Ch. A., Histoire de l’Afrique du nord, Paris, 1964

# Latham, J. D., »The Reconstruction and Expansion of Tetuan«, Arabic and Islamic Studies in Honor of Hamilton A. R. Gibb, ed. G. Makdisi, Leiden, 1965

# Reclus, E., Nouvelle géographie universelle, Paris, 1886