۸٬۲۰۰
ویرایش
افعال عباد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
"''افعال عباد''' موضوع علومی مانند [[فقه]] و [[اخلاق]] است، ولی ثانیاً و بالعرض و به مناسبت‌هایی در علم [[کلام]] از افعال عباد نیز بحث شده است | |||
=افعال عباد= | =افعال عباد= | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== اوّلین واجب بر مکلف== | == اوّلین واجب بر مکلف== | ||
یکی از مسائلی که متکلمان به بررسی آن پرداخته‌اند این است که آیا اوّلین [[واجب]] بر مکلف معرفت خداوند است یا نظر و تفکر برای شناخت خداوند. گروهی دیدگاه اول را برگزیده و عده‌ای طرفدار دیدگاه دوم شده‌اند. | یکی از مسائلی که متکلمان به بررسی آن پرداخته‌اند این است که آیا اوّلین [[واجب]] بر مکلف معرفت خداوند است یا نظر و تفکر برای شناخت خداوند. گروهی دیدگاه اول را برگزیده و عده‌ای طرفدار دیدگاه دوم شده‌اند. <ref>ارشاد الطالبین، الفاضل المقداد، ج۱، ص۱۱۳، جمال الدین مقداد بن عبدالله، مکتبة المرعشی، قم، ۱۴۰۵ق.</ref> | ||
روشن است که هم شناخت خداوند و هم نظر و تفکر برای شناخت خداوند فعل مکلف (انسان) است نه فعل خداوند. | روشن است که هم شناخت خداوند و هم نظر و تفکر برای شناخت خداوند فعل مکلف (انسان) است نه فعل خداوند. | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
افعالی که جنس و سنخ آن‌ها مقدور انسان است و افعالی که جنس و سنخ آن‌ها مقدور انسان نیست. | افعالی که جنس و سنخ آن‌ها مقدور انسان است و افعالی که جنس و سنخ آن‌ها مقدور انسان نیست. | ||
آنچه مقدور انسان نیست عبارت است از: جواهر، رنگ‌ها، طعم‌ها، بوها، گرمی، سردی، ترس، خشکی، زندگی، توانایی، شهوت، نفرت و فناء. با تفکر در همه افعال یاد شده، غیر از فناء می‌توان خدا را شناخت، ولی از آن‌جا که راه شناخت فنا، سمع (وحی) است، از طریق آن نمی‌توان [[خدا]] را شناخت. | آنچه مقدور انسان نیست عبارت است از: جواهر، رنگ‌ها، طعم‌ها، بوها، گرمی، سردی، ترس، خشکی، زندگی، توانایی، شهوت، نفرت و فناء. با تفکر در همه افعال یاد شده، غیر از فناء می‌توان خدا را شناخت، ولی از آن‌جا که راه شناخت فنا، سمع (وحی) است، از طریق آن نمی‌توان [[خدا]] را شناخت. | ||
و افعالی که جنس و سنخ آن‌ها مقدور انسان است ده نوع است: پنج نوع آن افعال جوارحی و پنج نوع آن افعال قلبی است. افعال جوارحی عبارتند از اکوان (حرکت، سکون، اتصال و انفصال) اعتمادات، تألیفات، اصوات و آلام، و افعال قلوب عبارتند از: اعتقاد، اراده، کراهت، ظن و نظر کردن، با هیچ‌یک از این افعال نمی‌توان خدا را شناخت، زیرا این افعال هم می‌تواند از ایشان صادر شود و هم از خداوند. بنابراین، وجود آن‌ها به صورت قطعی و انحصاری بر وجود خداوند دلالت نمی‌کند. | و افعالی که جنس و سنخ آن‌ها مقدور انسان است ده نوع است: پنج نوع آن افعال جوارحی و پنج نوع آن افعال قلبی است. افعال جوارحی عبارتند از اکوان (حرکت، سکون، اتصال و انفصال) اعتمادات، تألیفات، اصوات و آلام، و افعال قلوب عبارتند از: اعتقاد، اراده، کراهت، ظن و نظر کردن، با هیچ‌یک از این افعال نمی‌توان خدا را شناخت، زیرا این افعال هم می‌تواند از ایشان صادر شود و هم از خداوند. بنابراین، وجود آن‌ها به صورت قطعی و انحصاری بر وجود خداوند دلالت نمی‌کند. <ref>شرح اصول الخمسة، الهمدانی، ج۱، ص۵۱ـ ۵۲، القاضی عبدالجبار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۲ق.</ref> | ||
== خلق افعال== | == خلق افعال== | ||
مورد دیگری که درباره افعال انسان بحث شده، مسئله «[[خلق افعال عباد|خلق افعال]]» است، در این مسئله بحث در این است که آیا افعال انسان را خداوند در او پدید می‌آورد یا این‌که انسان خود پدید آورنده افعال خویش است؟ اهل حدیث و اشاعره به خلق افعال انسان از سوی خداوند در او اعتقاد دارند، و معتزله معتقدند انسان خود فاعل افعال خود می‌باشد. | مورد دیگری که درباره افعال انسان بحث شده، مسئله «[[خلق افعال عباد|خلق افعال]]» است، در این مسئله بحث در این است که آیا افعال انسان را خداوند در او پدید می‌آورد یا این‌که انسان خود پدید آورنده افعال خویش است؟ اهل حدیث و اشاعره به خلق افعال انسان از سوی خداوند در او اعتقاد دارند، و معتزله معتقدند انسان خود فاعل افعال خود می‌باشد. <ref>شرح اصول الخمسة، الهمدانی، ج۱، ص۲۱۷ـ ۲۱۸، القاضی عبدالجبار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۲ق.</ref> | ||
در این مبحث، افعال انسان به دو گونه تقسیم شده است: مباشری و تولیدی. | در این مبحث، افعال انسان به دو گونه تقسیم شده است: مباشری و تولیدی. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
=== فعل تولیدی=== | === فعل تولیدی=== | ||
فعل تولیدی آن است که به واسط فعل دیگری واقع می‌شود، خواه محل آن وجود خود فاعل باشد یا چیزی دیگر مانند اعتقاد که به واسطه فکر کردن حاصل می‌شود، و حرکت قلم که به واسطه حرکت دست رخ می‌دهد. | فعل تولیدی آن است که به واسط فعل دیگری واقع می‌شود، خواه محل آن وجود خود فاعل باشد یا چیزی دیگر مانند اعتقاد که به واسطه فکر کردن حاصل می‌شود، و حرکت قلم که به واسطه حرکت دست رخ می‌دهد. <ref>کشف المراد، حلّی، ج۱، ص۴۳۰ـ ۴۳۱، حسن بن یوسف، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۹ق.</ref> | ||
== بحث لطف== | == بحث لطف== | ||
در مبحث لطف نیز از افعال انسان سخن به میان آمده است، زیرا فاعل لطف، گاهی خداوند است مانند تشریع دین و تکالیف دینی، و برانگیختن [[پیامبران]]، و گاهی انسان است، که دو صورت دارد: یکی این‌که فعل او لطف است در حق خودش مانند تفکر در آیات تکوینی برای شناخت خداوند، یا تفکر در [[معجزه]] پیامبر برای شناخت پیامبر و دیگر این‌که فعل او لطف است در حق مکلفان دیگر مانند تبلیغ احکام دینی توسط پیامبر به مردم، و امر به معروف و نهی از منکر از سوی برخی مکلفان نسبت به برخی دیگر. | در مبحث لطف نیز از افعال انسان سخن به میان آمده است، زیرا فاعل لطف، گاهی خداوند است مانند تشریع دین و تکالیف دینی، و برانگیختن [[پیامبران]]، و گاهی انسان است، که دو صورت دارد: یکی این‌که فعل او لطف است در حق خودش مانند تفکر در آیات تکوینی برای شناخت خداوند، یا تفکر در [[معجزه]] پیامبر برای شناخت پیامبر و دیگر این‌که فعل او لطف است در حق مکلفان دیگر مانند تبلیغ احکام دینی توسط پیامبر به مردم، و امر به معروف و نهی از منکر از سوی برخی مکلفان نسبت به برخی دیگر. <ref>کشف المراد، حلّی، ج۱، ص۴۴۵، حسن بن یوسف، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۹ق.</ref> | ||
== توبه و امر به معروف و نهی از منکر== | == توبه و امر به معروف و نهی از منکر== | ||
در کتاب‌های کلامی درباره توبه واحکام آن و [[امر به معروف و نهی از منکر]] شرایط و احکام آن نیز بحث شده است، روشن است که موضوع بحث در این دو مسئله نیز افعال عباد است. | در کتاب‌های کلامی درباره توبه واحکام آن و [[امر به معروف و نهی از منکر]] شرایط و احکام آن نیز بحث شده است، روشن است که موضوع بحث در این دو مسئله نیز افعال عباد است. <ref>کشف المراد، حلّی، ج۱، ص۵۶۶، حسن بن یوسف، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۹ق.</ref><ref>کشف المراد، حلّی، ج۱، ص۵۷۸، حسن بن یوسف، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۹ق.</ref><ref>شرح اصول الخمسة، الهمدانی، ج۱، ص۵۰۱، القاضی عبدالجبار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۲ق.</ref><ref>شرح اصول الخمسة، الهمدانی، ج۱، ص۵۳۵، القاضی عبدالجبار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۲ق.</ref><ref>شرح المقاصد، تفتازانی، ج۱، ص۱۶۲، سعدالدین، منشورات الشریف الرضی، قم، ۱۴۰۹ق.</ref><ref>شرح المقاصد، تفتازانی، ج۱، ص۱۷۱، سعدالدین، منشورات الشریف الرضی، قم، ۱۴۰۹ق.</ref> | ||
== بحث از احکام و اسماء== | == بحث از احکام و اسماء== | ||
«اسماء و احکام» نام یکی از ابواب کتاب‌های کلامی است. متکلمان اسلامی در این باب درباره نام‌های دینی مانند [[مؤمن]]، [[مسلم]]، [[کافر]]، [[فاسق]] و [[منافق]]، [[احکام دینی]] به ویژه احکام اخروی آنان بحث کرده‌اند. به مناسبت این بحث به تبیین حقیقت [[ایمان]]، [[اسلام]]، [[کفر]]، [[فسق]] و [[نفاق]] پرداخته‌اند. بدیهی است، ایمان، اسلام و موارد دیگر همگی افعال عباد می‌باشد. از باب مثال درباره [[ایمان]] چند دیدگاه مطرح شده است که بازگشت آن‌ها به این است که ایمان از افعال جوانحی (درونی) انسان است یا از افعال جوارحی (بدنی) و یا مرکب از آن دو می‌باشد. | «اسماء و احکام» نام یکی از ابواب کتاب‌های کلامی است. متکلمان اسلامی در این باب درباره نام‌های دینی مانند [[مؤمن]]، [[مسلم]]، [[کافر]]، [[فاسق]] و [[منافق]]، [[احکام دینی]] به ویژه احکام اخروی آنان بحث کرده‌اند. به مناسبت این بحث به تبیین حقیقت [[ایمان]]، [[اسلام]]، [[کفر]]، [[فسق]] و [[نفاق]] پرداخته‌اند. بدیهی است، ایمان، اسلام و موارد دیگر همگی افعال عباد می‌باشد. از باب مثال درباره [[ایمان]] چند دیدگاه مطرح شده است که بازگشت آن‌ها به این است که ایمان از افعال جوانحی (درونی) انسان است یا از افعال جوارحی (بدنی) و یا مرکب از آن دو می‌باشد. <ref>کشف المراد، حلّی، ج۱، ص۵۷۷، حسن بن یوسف، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۹ق.</ref><ref>ارشاد الطالبین، الفاضل المقداد، ج۱، ص۴۳۶ـ ۴۴۲، جمال الدین مقداد بن عبدالله، مکتبة المرعشی، قم، ۱۴۰۵ق.</ref><ref>شرح المقاصد، تفتازانی، ج۵، ص۱۷۵ـ ۲۱۰، سعدالدین، منشورات الشریف الرضی، قم، ۱۴۰۹ق.</ref> | ||
=منابع= | =منابع= | ||
• ارشاد الطالبین، الفاضل المقداد، جمال الدین مقداد بن عبدالله، مکتبة المرعشی، قم، ۱۴۰۵ق. | • ارشاد الطالبین، الفاضل المقداد، جمال الدین مقداد بن عبدالله، مکتبة المرعشی، قم، ۱۴۰۵ق. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
=منابع= | =منابع= | ||
دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق(ع)، برگرفته از مقاله «افعال عباد»، شماره۶۱. | دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق(ع)، برگرفته از مقاله «افعال عباد»، شماره۶۱. | ||
" | |||