عبدالله بن زبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

|قبیله

'''عبدالله بن زبیر بن عوام بن خُوَیلد مکنّا به ابوبکر و ابوخُبَیب'''، صحابی خردسال و از مدعیان خلافت در مکه بود. او در هفت یا هشت سالگی، در میان جمعی از کودکان مسلمان با [[پیامبر گرامی]](ص) [[بیعت]] کرد. در زمان عثمان در روند یکسان‌سازی مصاحف، درکنار زید بن ثابت و سعید بن عاص، در زمره کاتبان نسخه‌های [[قرآن]] بود.  

خواهرزاده [[عایشه]]<ref>ر.ک:مقاله عایشه</ref> بود و با او ارتباط نزدیکی داشت . او پس از کناره‌گیری از طرفین درگیر در صفین، به دعوت [[معاویه]]<ref>ر.ک:مقاله معاویه</ref>، در جمع کناره‌گیران از [[امام علی]]<ref>ر.ک:مقاله امام علی</ref> (ع) برای نظارت بر حکمیت به دومة الجندل رفت. با معاویه بیعت کرد ولی برای فرار از بیعت با [[یزید]] ، به [[مکه]] پناه برد. ابن زبیر پس از مرگ یزید از دیگران بیعت گرفت و به خلافت رسید. بزرگان [[بنی‌هاشم]] در مکه با او بیعت نکردند. وی پس از خلافت به تعمیر و تجدید بنای کعبه (که در لشکرکشی یزید خراب شده بود) پرداخت. او در محاصره دوم مکه به دست حجاج، کشته شد.  

عبدالله بن زبیر بن عوام بن خُوَیلد از تیره بنی‌اسد قریش <ref>عبدالله بن زبیر</ref> ، مکنّا به ابوبکر و ابوخُبَیب و پدرش عمه‌زاده پیامبر و مادرش اسماء، دختر ابوبکر است. <ref>الاستیعاب، ج۳، ص۹۰۵؛ اسد الغابه، ج۳، ص۱۳۸</ref> ابن‌زبیر بارها به این نسبت‌ها افتخار می‌کرد. <ref>البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۶۱؛ اخبار الدولة العباسیه، ص۹۶</ref> بنا بر سخن مشهور، او نخستین نوزادی بود که پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، درمیان مسلمانان، در شوال سال اول ق. زاده شد. مسلمانان با شنیدن خبر تولد او، از خوشحالی یکباره تکبیر گفتند؛ زیرا تولد وی نشانه بطلان شایعه یهودیان بود که به ادعای خویش می‌خواستند با جادو، مانع تولد نوزادان مسلمانان شوند و بدین ترتیب نسل مسلمانان را به ‌تدریج منقرض کنند. پیامبر کام ابن‌ زبیر را با خرما برداشت و او را عبدالله نامید و ابوبکر در گوش‌هایش اذان گفت. <ref>الطبقات، خامسه۲، ص۳۱-۳۲؛ تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۳۷؛ الاصابه، ج۴، ص۸۰</ref> او پوستی به رنگ سبز تیره و بدنی لاغر و نحیف، قدی میانه، محاسنی زرد و بسیار کم پشت <ref>تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۴۷؛ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۳۵</ref> و موهایی بلند و پر پشت <ref>الکامل، ج۴، ص۳۶۰؛ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۳۵</ref> داشت و پدرش وی را شبیه‌ترین مردم به ابوبکر می‌دانست. <ref>الاصابه، ج۴، ص۸۱</ref>  

روایات تاریخی، سال تولد ابن زبیر را با اختلافی اندک گزارش کرده‌اند. <ref>الاستيعاب،ج‏3،ص:905</ref> بنا بر سخن مشهور، او نخستين مولود مسلمانان پس از هجرت، در شهر مدینه بود و در شوال سال اول ق. زاده شد. <ref>الطبقات، خامسه2، ص31-32؛ تاريخ الاسلام، ج5، ص437؛ الاصابه، ج4، ص80؛ تاريخ ‏الطبري/ترجمه،ج‏3،ص:924؛ دائرةالمعارف اسلام، ج1، ص54، ذیل مدخل “ʿAbd Allāh b. al-Zubayr” </ref> مسلمانان با شنيدن خبر تولد او، به اظهار شادمانی پرداختند؛ زيرا [[یهودیان]] ادعا کرده بودند که با جادو، مانع تولد نوزادان [[مسلمانان]] می شوند و نسل مسلمانان را منقرض می كنند. گفته اند که پيامبر(ص) نیز شاد شد و كام ابن‌ زبير را با خرما برداشت و او را عبدالله ناميد و ابوبكر در گوش‌هايش [[اذان]] گفت. <ref>الطبقات، خامسه2، ص31-32؛ تاريخ الاسلام، ج5، ص437؛ الاصابه، ج4، ص80</ref>

ابن زبیر در هفت يا هشت سالگي، همراه جمعی از كودكان مسلمان با پيامبر (ص)بيعت كرد و از اين رو، او را از [[صحابه صِغار]] پيامبر شمرده‌اند. <ref>الاصابه، ج4، ص81؛ تاريخ الاسلام، ج5، ص430؛ سير اعلام النبلاء، ج3، ص364</ref>

ابن زبیر در روزگار پیامبر خردسال بود. از او در جنگ ها یا ماجراهای مهم سیاسی و اجتماعی خبری نیست. تنها گفته‌اند او در دوره ابوبکر در نبرد يرموك (سال15ق./۶۳۶م.)علیه [[روم]] همراه پدرش زبير بود؛ ولی سن او به اندازه‌ای نبود که در نبرد شرکت کند. <ref>تاريخ طبري، ج3، ص571؛ الاصابه، ج3، ص334</ref>

نام عبدالله بن زبیر اندک اندک از زمان [[عثمان]]<ref>ر.ک:مقاله عثمان</ref> در منابع پربسامد می‌شود. او در این دوره سِمَت‌های مختلفی يافت. به نقل طبری(م. 310ق.)، او در حمله به مناطق شمال [[ایران]] فعلی([[خراسان]] قدیم) در سال 29-30ق. همراه سعید بن العاص بود. <ref> تاريخ‏ الطبري،ج‏4،ص:270؛ همچنین نک: دائرةالمعارف اسلام، ج1، ص55، ذیل مدخل “ʿAbd Allāh b. al-Zubayr”</ref> در ماجرای جمع آوری و يكسان‌سازی مصاحف، از كاتبان نسخه‌های قرآن بود. <ref>انساب الاشراف، ج10، ص176؛ اسد الغابه، ج3، ص328؛ البداية و النهايه، ج8، ص335</ref> در حمله به مغرب به سال 27 يا 28ق. تحت فرماندهی عبدالله بن سعد بن ابي‌سَرْح شركت داشت. از خود او نقل کرده اند که با كشتن فرمانده لشكر دشمن، پيروزي مسلمانان را باعث شد. <ref>فتوح البلدان، ص224؛ المنتظم، ج4، ص344</ref> ابن زبیر در ماجرای شورش مردم علیه عثمان، بر خلاف پدر و خاله‌اش عایشه، در کنار عثمان بود و از او دفاع می کرد. <ref>تاريخ خليفه، ص102؛ البداية و النهايه، ج7، ص181</ref> او نمايندگی عثمان را در مواجهه با معترضان و امامت جماعت را هنگام محاصره خانه‌اش بر عهده گرفت و در اين ماجرا زخمی شد. <ref>الطبقات، ج2، ص36؛ انساب الاشراف، ج5، ص564</ref>

پیش از شروع جنگ، ابن زبیر دریافت که پدرش زبير از شرکت در ماجرای جمل پشیمان شده و قصد دارد از آن کناره گیرد. بدین رو كوشيد تا مانع رفتن او از صحنه نبرد شود؛ ولی موفق نشد. <ref>الفتوح، ج2، ص470؛ مروج الذهب، ج2، ص363</ref> میان او خاله‌اش عایشه، رابطه عاطفی عمیقی برقرار بود<ref>نجاتی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ذیل مدخل «ابن زبیر»(http://hajj.ir/99/3019</ref>، عائشه هنگام مرگ او را وصی خود کرد <ref>فتح الباري، ج4، ص476</ref> و از برخی قرائن بر می آید که در ماجرای جنگ جمل، عائشه تحت تاثیر القائات او بوده است. <ref>الاستيعاب، ج3، ص910؛ تاريخ الاسلام، ج4، ص246</ref>

هنگام ورود لشکریان جمل به [[بصره]]<ref>ر.ک:مقاله بصره</ref> ابن زبیر که فرمانده پیاده نظام بود، بر خلاف پيمان آتش بسي كه با عثمان بن حُنَيْف حاكم بصره تا رسيدن امام علي(ع)بسته بودند، با گروهي، 40 نفر از محافظان [[مسلمان]] را كشت و [[بيت‌ المال]] را تصرف كرد. <ref>فتوح البلدان، ص365؛ الاستيعاب، ج1، ص368</ref>  

ابن زبیر سرانجام دانست که تاب مقاومت در برابر سپاه [[شام]]<ref>ر.ک:مقاله شام</ref> را ندارد.وی به سفارش مادرش با یارانی اندک تا واپسین لحظه و در حالی که به کعبه تکیه داده بود، جنگید و به دست مردانی از بنی‌سکون و بنی‌مراد کشته شد.

در این نبرد ۲۴۰ نفر همراه ابن زبیر کشته شدند و خون برخی از آنان تا درون کعبه جاری شد. سر او را همراه سر عبدالله بن مطیع و عبدالله بن صفوان به مدینه بردند و آن‌جا نصب کردند. سپس این سرها را برای عبدالملک بردند و هر یک از حاملان سرها ۵۰۰ دینار پاداش گرفت. روایت‌های دیگر، محل قتل ابن زبیر را نزدیک حجون دانسته‌اند. بر پایه برخی روایت‌ها، عبدالملک سر ابن زبیر را برای تسلیم‌کردن عبدالله بن خازم، حاکم ابن زبیر در [[خراسان]]، به آن دیار فرستاد و او سر را همان جا دفن کرد.

حجاج پیکر ابن زبیر را تا یک سال از پا آویخت. سرانجام به خواهش مادرش اسماً پیکر را به او دادند. اسماً پیکر فرزندش را در قبرستان حجون مکه به خاک سپرد. بر پایه گزارش مصعب بن عبدالله، پیکر ابن زبیر را به مدینه انتقال دادند و در خانه مادر بزرگش صفیه دفن کردند که بعدها به [[مسجد]]<ref>ر.ک:مقاله مسجد</ref> پیامبر (ص) ملحق شد.<ref>فرزند نامبارک زبیر که او را از همراهی با اهل بیت(ع) باز داشت ...