عبد الجبار نفری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبدالجبار نَفَرّی''' (د ۳۵۴ق) از صوفیان نام‌دار سدۀ ۴ق بود که شرح حالش دانسته نیست و تنها دو کتاب بسیار مهم، یعنی المواقف و المخاطبات، از او بر جای مانده است. او در آثارش به صراحت تجربه‌های عرفانی خود را شرح می‌دهد، ولی به جای سخن گفتن دربارۀ خداوند، سخنان خداوند را دربارۀ خود نقل می‌کند. یکی از مهم‌ترین تجربه‌های او، آگاهی از مقام بندۀ حقیقی است. وی برترین مقام را «وقفه» می‌نامد که فوق مقام معرفت است و در آن واقف از وقفۀ خود، از این جهت که وقفه مشخصۀ آگاهی اوست، فراتر می‌رود. این‌چنین شخصی واسطۀ میان حق و خلق، انسان کامل و خلیفۀ الاهی است که خداوند قدرت تسلط بر جهان را به او اعطا کرده است<ref>نویا، پل، ج۱، ص۳۲۲-۳۲۴، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، ۱۳۷۳ش</ref>.

وی در شهر نِفَّر (نیپور سابق)، بین [[کوفه]] و [[بصره]] ، به دنیا آمد<ref>یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۴، ص۷۹۸</ref><ref>زرکلی، ج۶، ص۱۸۴</ref>.از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست و در نخستین تذکره‌ها ذکری از وی به میان نیامده است.

تاریخ وفات نفّری را، به اختلاف، ۳۴۴<ref>احمد امین، ظهر الاسلام، ج۴، ص۱۷۶، بیروت،) ۱۳۷۳/۱۹۵۳</ref>.           

نفّری آثاری به نظم و نثر از خود بر جای گذاشته، که مهم‌ترین آن‌ها مجموعه المواقف و المخاطبات است که افزون بر چند نسخۀ خطی موجود، نسخه‌ای از آن با شرح و ترجمۀ آربری، در۱۳۱۳ش/۱۹۳۴ در [[قاهره]] به چاپ رسیده است.

جمال مرزوقی و سعید غانمی نیز مجموعه‌ای از آثار وی را، به ترتیب، با عناوین النصوص الکامله للنفّری و الاعمال الصوفیه در [[مصر]] و [[عراق]] چاپ کرده‌اند.

برخی محققان، مولف اصلی المواقف و المخاطبات را محمدبن عبدالله نفّری (متوفی ۳۵۴) دانسته و بر این نظر بوده‌اند که محمد بن عبدالجبار، مصاحب یا نوۀ وی بوده و آرا و احوال عرفانی او را نوشته است <ref>عفیف الدین التلمسانی، شرح مواقف النفری، چاپ جمال المرزوقی،(قاهره)، ۲۰۰۰</ref>.

مهم‌ترین ویژگی [[عرفان]] نفّری، طرح اصطلاح «وقفه» یا «موقف» است و مفهوم آن اشاره به موضعی است که واقف در معرض شهود خدا و شنیدن خطاب الهی است<ref>بولس نویا، نصوص صوفیه غیر منشوره لشقیق البلخی،ص۳۵۸-۳۵۹، ابن عطاء الآدمی ، النفّری، بیروت،۱۹۷۳</ref>؛

به گفتۀ مرزوقی<ref>جمال المرزوقی،ص۱۱، النصوص الکامله للنفری،(قاهره)، ۲۰۰۵</ref>[[تصوف]] نفّری مبتنی بر فنای افعال و ارادۀ سالک و بقای به افعال خدای تعالی، و عدم شهود غیر خدا و نهایتاً شهود احدیت است.پس او تأکید دارد که حال فنا نباید موجب ترک (فنا) اعمال شرعی شود؛ ازاین-رو، صوفی باید پس از فنا به حال بقا برگردد و حق عبودیت را به جا آورد و به اوامر شرعی عمل نماید.اصطلاحی که نفّری برای فنا و فانی به کار می‌برد، وقوف و واقف است.از نظر نفّری، وقفه بالاتر از معرفت و معرفت نیز بالاتر از علم است.واقف از هرچیز و هرکس به خدا نزدیک‌تر است و از بشریت و اوامر و نواهی فراتر رفته است.در چنین مقامی واقف به مجرای اراده و فیض‌ الهی بدل گشته و حتی قدرت خلق و ایجاد می‌یابد.

وی می‌کوشید کلامش با [[شریعت]] متعارض نباشد، اما عباراتی دارد که مغایر کتاب و [[سنّت]] است<ref>جمال المرزوقی،ص۱۸، النصوص الکامله للنفری،(قاهره)، ۲۰۰۵</ref>.

ابن سبعین نیز در الرساله الفقیریه، هنگام نقد مذاهب فلسفی [[صوفیه]] ، به نفّری و مواقف او اشاره کرده است<ref>ابوالوفا الغنیمی التفتازانی، ابن سبعین و فلسفته الصوفیه،ص۲۶۷، بیروت، ۱۹۷۳</ref>.[[عفیف الدین تلمسانی]] نیز بر مواقف نفّری شرح نوشته است<ref>حاجی خلیفه،ج ۲، ستون ۱۸۹۱</ref>.