۸۷٬۹۱۱
ویرایش
فرق و مذاهب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شیعه' به 'شیعه') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
</div> | </div> | ||
پیروان دین اسلام از دیدگاه فقهی و کلامی این دین را به [[مذاهب]] گوناگونی تقسیم کرده‌اند که برخی از این مذاهب خود به فرقه‌های مختلف و گاه هر فرقه به انشعاباتی چند تقسیم می‌شود. در بررسی بسیاری از فرقه ها در | پیروان دین اسلام از دیدگاه فقهی و کلامی این دین را به [[مذاهب]] گوناگونی تقسیم کرده‌اند که برخی از این مذاهب خود به فرقه‌های مختلف و گاه هر فرقه به انشعاباتی چند تقسیم می‌شود. در بررسی بسیاری از فرقه ها در [[جهان اسلام]] آنچه شرط انصاف است رعایت نمی شود گاه نظر غیر قابل قبول یک فردِ نزدیک به فرقه را به همان فرقه نسبت می دهند و یا نظر تردید آمیز فردی را که در فرقه پذیرفته نشده است، دیدگاه ضروری آن فرقه می شمرند، یا دیدگاه های مغرضانه دشمنان و مخالفان را دیدگاه های مسلّم یک فرقة دیگر ذکر می کنند. این وضعیتی است که از گذشته وجود داشته و همچنان هم ادامه دارد. منظور از [[دیدگاه فقهی]]، نوع احکام شرعی پذیرفته و بکاررفته در هر مذهب و منظور از [[دیدگاه کلامی]] درجهٔ پذیرش خردگرایی در هر یک از مذهب‌ها است. | ||
=تاریخچه= | =تاریخچه= | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
سوفسطائیه، فلاسفه، سمنیه، وحدت اسلامی و مجوسیه <ref>لغتنامه دهخدا: سرواژه هفتاد و دو ملت</ref> | سوفسطائیه، فلاسفه، سمنیه، وحدت اسلامی و مجوسیه <ref>لغتنامه دهخدا: سرواژه هفتاد و دو ملت</ref> | ||
=مذاهب شیعیان= | =مذاهب شیعیان= | ||
== | ==شیعیان میانه رو (کِیسانیه)== | ||
کیسانیه؛ فرقه‌ای که معتقدند پس از [[امام حسین]](ع)، [[محمد بن حنفیه]] امام بوده است.<ref>فرمانیان، مهدی، آشنایی با فرق تشیع، ۱۳۸۷ش، ص۴۰</ref> | کیسانیه؛ فرقه‌ای که معتقدند پس از [[امام حسین]](ع)، [[محمد بن حنفیه]] امام بوده است.<ref>فرمانیان، مهدی، آشنایی با فرق تشیع، ۱۳۸۷ش، ص۴۰</ref> | ||
== | ==زیدیه== | ||
زیدیه گروهی از شیعیان که قائل به امامت زید فرزند [[امام سجاد]](ع) بودند. ایشان معتقد بودند پس از زید (که خود شرائط امامت را دارا شد) تنها افرادی که دارای صلاحیت لازم باشند، در راه خدا قیام کنند و مردم را به طاعت خداوند و امامت خود دعوت نمایند؛ امام هستند.<ref>فرمانیان، مهدی، موسوی نژاد، علی، درسنامه تاریخ و عقائد زیدیه، ۱۳۸۶ش، ص۱۹۱</ref> | زیدیه گروهی از شیعیان که قائل به امامت زید فرزند [[امام سجاد]](ع) بودند. ایشان معتقد بودند پس از زید (که خود شرائط امامت را دارا شد) تنها افرادی که دارای صلاحیت لازم باشند، در راه خدا قیام کنند و مردم را به طاعت خداوند و امامت خود دعوت نمایند؛ امام هستند.<ref>فرمانیان، مهدی، موسوی نژاد، علی، درسنامه تاریخ و عقائد زیدیه، ۱۳۸۶ش، ص۱۹۱</ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۶۸: | ||
شیعه امامیه فرقه ای است که به امامت و خلافت بلافصل علی ـ علیه السلام ـ و فرزندان او از طریق نصب و نص پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ معتقد هستند.<ref> نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، ص۴، انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۶۱ش</ref> زمان پیدایش شیعه امامیه به همان معنای مذکور در زمان حیات پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بوده است زیرا (شیعه علی) بارها و بارها در سخنان آن حضرت به کار رفته است. | شیعه امامیه فرقه ای است که به امامت و خلافت بلافصل علی ـ علیه السلام ـ و فرزندان او از طریق نصب و نص پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ معتقد هستند.<ref> نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، ص۴، انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۶۱ش</ref> زمان پیدایش شیعه امامیه به همان معنای مذکور در زمان حیات پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بوده است زیرا (شیعه علی) بارها و بارها در سخنان آن حضرت به کار رفته است. | ||
== | ==اسماعیلیه== | ||
گروهی از شیعیان هستند كه معتقدند، امامان از سوی پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و یا امام قبلی،نصب می شود و از پدر به پسر می رسد و بعد از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ حضرت علی ـ علیه السّلام ـ امام بوده بعد از وی به ترتیب تا امام صادق ـ علیه السّلام ـ را قبول می كنند و بعد از آن حضرت عقیده دارند كه امامت به اسماعیل فرزند [[امام صادق]] ـ علیه السّلام ـ رسیده و بعد از او هم امامت در فرزندان وی ادامه یافته و تا زمان حال این سلسله امامت ادامه دارد.<ref> المذاهب الاسلاميه، ص 246</ref> | |||
== | ==شیعیان غالیان== | ||
غالیان افرادی هستند که در حق ائمه خود غلو کرده و آنها را از زمره مخلوق بودن خارج می‌کنند و مقام الوهیت را برای آنها قائل هستند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۵۴</ref> | غالیان افرادی هستند که در حق ائمه خود غلو کرده و آنها را از زمره مخلوق بودن خارج می‌کنند و مقام الوهیت را برای آنها قائل هستند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۵۴</ref> | ||
=اقلیت های شیعه مذهب= | =اقلیت های شیعه مذهب= | ||
چند فرقه اند که نمی توان گفت سنی، یا شیعه اند؛ به خاطر افکار باطلی که دارند از اسلام خارج اند، ولی مرتد به حساب نمی آیند. مانند فرقه هایی که صفات ربوبی را به امامان نسبت می دهند. مثلاً می گویند: امام علی خدا است، امام علی کارهای خدایی می کند یا تمام کارهای عالم در دست امام علی است. این فرقه ها، مذاهب انشعابی از اسلام هستند.<ref>hawzah.net › Magazine › View</ref> | چند فرقه اند که نمی توان گفت سنی، یا شیعه اند؛ به خاطر افکار باطلی که دارند از اسلام خارج اند، ولی مرتد به حساب نمی آیند. مانند فرقه هایی که صفات ربوبی را به امامان نسبت می دهند. مثلاً می گویند: امام علی خدا است، امام علی کارهای خدایی می کند یا تمام کارهای عالم در دست امام علی است. این فرقه ها، مذاهب انشعابی از اسلام هستند.<ref>hawzah.net › Magazine › View</ref> | ||
==شیخیه== | ==شیخیه== | ||
| خط ۹۰: | خط ۸۶: | ||
==اهل حق== | ==اهل حق== | ||
پیروان این فرقه معتقدند علی خدا نیست، اما از خدا جدا نیست. برآنند که روح خداوند در علی حلول کرده است و پس از او بر اشخاص متعدد دیگری نیز حلول کرده است. قائل به تناسخ هستند. به معنای عرفی اینان علی اللهی اند. این فرقه حدود یک میلیون نفرند. در ایران در شهرهایی مانند: کرمانشاه، همدان، تویسرکان، بابل و... به سر می برند. در ترکیه، | پیروان این فرقه معتقدند علی خدا نیست، اما از خدا جدا نیست. برآنند که روح خداوند در علی حلول کرده است و پس از او بر اشخاص متعدد دیگری نیز حلول کرده است. قائل به تناسخ هستند. به معنای عرفی اینان علی اللهی اند. این فرقه حدود یک میلیون نفرند. در ایران در شهرهایی مانند: کرمانشاه، همدان، تویسرکان، بابل و... به سر می برند. در ترکیه، [[هند]] و [[عراق]] <ref>ر.ک:عراق</ref>وجود دارند. این فرقه نیز ملحق به مسلمانان هستند.<ref>hawzah.net › Magazine › View</ref> | ||
==نُصَیریه== | ==نُصَیریه== | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۴: | ||
==علویان ترکیه== | ==علویان ترکیه== | ||
این فرقه در | این فرقه در [[ترکیه]] زندگی می کنند و حدود چهارده تا بیست میلیون نفرند. عقیده غلوآمیز به علی(ع) دارند؛ معتقدند همه چیز در دست علی(ع) است. با این حال، برخی از آنان بر اساس فقه حنفی نماز می خوانند و بعضی از آنها نماز نمی خوانند، با این باور که علی برای آنان نماز گزارده است و نیز بعضی از آنان مسجد نمی روند چون علی در آن جا شهید شده است. از همین روی اینان چندین فرقه اند. اربکان، اردوغان، حزب رفاه و حزب فضیلت علوی اند. | ||
بر اساس آمار سال 2007 کل مسلمانان 1/372/000/000 نفرند. یک میلیارد پیروان مذاهب سنت اند و سیصد میلیون شیعه اثناعشری اند. بقیه پیروان این چند فرقه ای هستند که گفتیم نه سنی اند و نه شیعه، بلکه منسوب به اسلام هستند.<ref>hawzah.net › Magazine › View</ref> | بر اساس آمار سال 2007 کل مسلمانان 1/372/000/000 نفرند. یک میلیارد پیروان مذاهب سنت اند و سیصد میلیون شیعه اثناعشری اند. بقیه پیروان این چند فرقه ای هستند که گفتیم نه سنی اند و نه شیعه، بلکه منسوب به اسلام هستند.<ref>hawzah.net › Magazine › View</ref> | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۰: | ||
==اباضیه== | ==اباضیه== | ||
این فرقه معتدل ترین فرقه باقی مانده از [[خوارج]] اند. عمانی ها، تقریباً تمام شان، اباضیه مسلک هستند. در | این فرقه معتدل ترین فرقه باقی مانده از [[خوارج]] اند. عمانی ها، تقریباً تمام شان، اباضیه مسلک هستند. در [[لیبی]] و [[الجزایر]] نیز زندگی می کنند. حدود چهار تا پنج میلیون نفرند. از نظر فقهی به حنفیان نزدیک اند؛ اما فقه مستقلی دارند و در عقاید به معتزله نزدیک اند؛ اما از اشاعره هم تأثیر پذیرفته اند. کتاب دراسات عن الاباضیه از عمرو خلیفه نامی از آثار خوبی است که یکی از اباضیان شمال آفریقا درباره مذهب خود نوشته است.<ref>hawzah.net › Magazine › View</ref> | ||
=اهل تسنن= | =اهل تسنن= | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۳: | ||
==شافعی== | ==شافعی== | ||
فقه شافعی حدود سیصد و پنجاه میلیون پیرو دارد. بیشتر مصریان بر این مذهب‌اند. | فقه شافعی حدود سیصد و پنجاه میلیون پیرو دارد. بیشتر مصریان بر این مذهب‌اند. [[دانشگاه الازهر]] بر مبنای فقه شافعی و کلام اشعری است. [[اندونزی]] و [[مالزی]]، بیشتر شافعی‌اند. البته به‌صورت پراکنده نیز در جهان اسلام پیرو دارد. کردها شافعی هستند. [[صلاح الدین ایوبی]]، مؤسس سلسله ایوبیان کرد شافعی بود. از آن زمان دانشگاه الازهر تاکنون بر اساس فقه شافعی تدریس می‌کند. احمد الطیب رئیس کنونی الازهر شافعی و اشعری است. اهل سنت استان‌های گیلان، اردبیل، آذربایجان، کردستان، هرمزگان شافعی مذهب‌اند. در [[فلسطین]] ، مردمان [[نوارغزه]]، شافعی و ازنظر فقهی با مصریان هم‌مذهب‌اند.<ref>jh.isca.ac.ir</ref> | ||
==حنبلی== | ==حنبلی== | ||
فقه حنبلی، حدود پنجاه میلیون پیرو دارد. در | فقه حنبلی، حدود پنجاه میلیون پیرو دارد. در [[عربستان]] وهابیان، حنبلی‌اند و در سوریه، [[لبنان]]، اردن و کرانه باختری، پیروان فقه حنبلی به گونه پراکنده وجود دارند.<ref>jh.isca.ac.ir</ref> | ||
===مذاهب کلامی=== | ===مذاهب کلامی=== | ||
==ماتریدیه== | ==ماتریدیه== | ||
این مذهب یکى دیگر از مذهب کلامى معروف و مورد قبول در میان اهل سنت است که در اوایل قرن چهارم هجرى پدید آمد ، مؤسس این مذهب کلامى ،ابو منصور ماتریدى ( متوفاى ۳۳۳ | این مذهب یکى دیگر از مذهب کلامى معروف و مورد قبول در میان اهل سنت است که در اوایل قرن چهارم هجرى پدید آمد ، مؤسس این مذهب کلامى ،ابو منصور ماتریدى ( متوفاى ۳۳۳ ه) است . انگیزه ماتریدى و اشعرى در مخالفت با معتزله انگیزه‌اى واحد بود ، ولى روش آنان کاملاً یکسان نبود، زیرا عقل‌گرائى در ماتریدیه بر ظاهرگرائى غالب است .<ref>درآمدى بر علم کلام ، ص ۲۹۶ ، همان</ref> | ||
==اشاعره== | ==اشاعره== | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۰: | ||
==وهابیه== | ==وهابیه== | ||
مسلک وهابى منسوب به شیخ محمد فرزند « [[عبد الوهاب]] » نجدى است ، وى در سال ۱۱۱۵ هجرى قمرى در نجد تولد یافت . این گروه خود را « سلفیه » مى‌نامند و مسائلى را بر اصول « سلفیه » افزودند که بیشتر مربوط به توحید و شرک است . محمد بن عبد الوهاب با مطالعه کتابهاى ابن تیمیه ، گرایش خاصى به احیاى اندیشه‌هاى او پیدا کرد ، در این رابطه زیارت پیامبر ، تبرک به آثار او ، توسل به وى و بناى سایبان بر قبور را شرک دانست و دیگر طوایف مسلمین را متهم به شرک و خروج از دین کرد و تنها مذهب وهابیت را اهل نجات دانست <ref>سبحانى ،جعفر ،آئین وهابیت ، ص ۲۹</ref>.عقاید و اندیشه‌هاى افراطى و رفتار خشن و انعطاف‌ناپذیر آنان | مسلک وهابى منسوب به شیخ محمد فرزند « [[عبد الوهاب]] » نجدى است ، وى در سال ۱۱۱۵ هجرى قمرى در نجد تولد یافت . این گروه خود را « سلفیه » مى‌نامند و مسائلى را بر اصول « سلفیه » افزودند که بیشتر مربوط به توحید و شرک است . محمد بن عبد الوهاب با مطالعه کتابهاى ابن تیمیه ، گرایش خاصى به احیاى اندیشه‌هاى او پیدا کرد ، در این رابطه زیارت پیامبر ، تبرک به آثار او ، توسل به وى و بناى سایبان بر قبور را شرک دانست و دیگر طوایف مسلمین را متهم به شرک و خروج از دین کرد و تنها مذهب وهابیت را اهل نجات دانست <ref>سبحانى ،جعفر ،آئین وهابیت ، ص ۲۹</ref>.عقاید و اندیشه‌هاى افراطى و رفتار خشن و انعطاف‌ناپذیر آنان منشأ تفرقه و نزاع در میان امت اسلامى شده است بدین جهت ، در راستاى اهداف و منافع استکبار جهانى و دشمنان اسلام قرار گرفته است . | ||
=جنبش‌های فکری= | =جنبش‌های فکری= | ||
==سلفیه== | ==سلفیه== | ||
سَلَفی به گروهی از مسلمانان اهل سنت گفته می‌شود که به دین اسلام تمسک جسته و خود را پیرو سلف صالح می‌دانند و در عمل و اعتقادات خود از پیامبر اسلام، | سَلَفی به گروهی از مسلمانان اهل سنت گفته می‌شود که به دین اسلام تمسک جسته و خود را پیرو سلف صالح می‌دانند و در عمل و اعتقادات خود از پیامبر اسلام، صحابه و تابعین تبعیت می‌کنند. سلفی‌ها تنها قرآن و سنت را منابع احکام و تصمیمات خود می‌دانند.<ref>Shahin, “Salafīyah”, Oxford</ref> | ||
بنیان‌گذاری سلفی‌گری معاصر به | بنیان‌گذاری سلفی‌گری معاصر به [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] و [[محمد عبده]] در اوایل قرن بیستم نسبت داده می‌شود. سلفی‌گری دارای ابعاد مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، و سیاسی است و تأثیری بنیادین بر متفکران مسلمان در گوشه و کنار جهان اسلام گذاشته است.<ref>Shahin, “Salafīyah”, Oxford</ref> | ||
==اِخوان المسلمین== | ==اِخوان المسلمین== | ||
سازمان اِخوان‌المسلمین جریانی سَلَفی است که توسط | سازمان اِخوان‌المسلمین جریانی سَلَفی است که توسط [[حسن البنا]] در مصر تأسیس شد. حسن البنا پیرو اصلاح‌طلبِ پیش از خود رشیدرضا بود که از یک سو تحت تأثیر دیدگاه‌های ابن‌تیمیه و محمد عبده، تفکر سلفی داشت؛<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۵۲ش، ص۱۰۸تا۱۱۰</ref> و از سوی دیگر با تأثیرپذیری از سید جمال‌الدین اسدآبادی در راه وحدت مسلمانان تلاش می‌کرد.<ref>فرمانیان، «سلفیه و تقریب»، ص۱۴۳و۱۴۴</ref> | ||
==دیوبندی== | ==دیوبندی== | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۸۵: | ||
==نوربخشیه== | ==نوربخشیه== | ||
این فرقه پیرو سیدمحمد نوربخش شاگرد | این فرقه پیرو سیدمحمد نوربخش شاگرد ابن فهد حلى است که از قرن هشتم به بعد، فعالیت دارد. حدود پنجاه هزار در شمال پاکستان پیرو دارد. در ایران نیز پیروانى دارد. | ||
==ذهبیه== | ==ذهبیه== | ||
این فرقه در دزفول به نام احمدیه مشهور و فعال است که در آن جا حسینیهاى نیز به نام این فرقه موجود است.<ref>jh.isca.ac.ir</ref> | این فرقه در دزفول به نام احمدیه مشهور و فعال است که در آن جا حسینیهاى نیز به نام این فرقه موجود است.<ref>jh.isca.ac.ir</ref> | ||
=پانویس= | =پانویس= | ||