۲۰٬۵۸۸
ویرایش
مقتل نویسی: تفاوت میان نسخه‌ها
تغییر تصویر
بدون خلاصۀ ویرایش |
(تغییر تصویر) |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده: | <div class="wikiInfo">[[پرونده:مقتل نویسی.jpg|جایگزین=مقتل نویسی|بندانگشتی|مقتل نویسی]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
!عنوان مقاله | !عنوان مقاله | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
رسمیت‌یافتن مراسم عاشورا همزمان با دولت صفوی باعث تدوین مقتل‌های جدیدی شد که منابع دقیقی نداشتند و واقعه عاشورا بیشتر با هدف استفاده در مجالس روضه‌خوانی و سوگواری و فراهم‌ساختن زمینه برای گریه نوشته شد. آثاری چون ابتلاء الاولیاء، اکسیر العبادة فی اسرار الشهادة و مُحرِق القلوب از این دسته‌اند. | رسمیت‌یافتن مراسم عاشورا همزمان با دولت صفوی باعث تدوین مقتل‌های جدیدی شد که منابع دقیقی نداشتند و واقعه عاشورا بیشتر با هدف استفاده در مجالس روضه‌خوانی و سوگواری و فراهم‌ساختن زمینه برای گریه نوشته شد. آثاری چون ابتلاء الاولیاء، اکسیر العبادة فی اسرار الشهادة و مُحرِق القلوب از این دسته‌اند. | ||
نفس المهموم و مقتل جامع سید الشهداء از مقتل‌های مهم معاصر است. | نفس المهموم و مقتل جامع سید الشهداء از مقتل‌های مهم معاصر است. | ||
= ویژگی‌ها = | =ویژگی‌ها= | ||
تفاوت مقتل با مرثیه عاشورایی آن است که مرثیه‌ها به‌طور کلی به شهادت امام سوم شیعیان نظر دارد و ابیاتش از چند بیت تا صد بیت متغیر است، اما «مقاتل» یا «مقتل» به صورت جزئی‌تر حادثهٔ کربلا را مد نظر دارد. در مقتل، وقایع تاریخی طرح نمی‌شود، چون خواننده از قبل با موضوع آشناست، پس مقتل بدون مقدمه به سراغ وقایع حزن‌انگیز عاشورا می‌رود. مقتل برآمده از احساسات درونی شاعر است، گویی خود او در صحنه نبرد شرکت داشته. قالب اکثر مقاتلِ منظوم، مثنوی است، چون به شاعر مجال بیشتری می‌دهد تا واقعه کربلا را به تصویر بکشد. از نمونه‌های آن می‌توان به زبده الاسرار از صفی علیشاه، «روضه الاسرار» اثر شمس الشعراء سروش اصفهانی، «گنجینه الاسرار» اثر عمان سامانی، مثنوی «بیت الاحزان» اثر صابرهمدانی و مثنوی «گنج نهفته» اثر شیخ عبدالسلام تربتی اشاره کرد.<ref>«نگاهی به «سوگ»، «مرثیه»، «نوحه» و «مقاتل» در ایران/ توصیف وقایع جانسوز کربلا با واژگان از گذشته تاکنون».</ref>. | تفاوت مقتل با مرثیه عاشورایی آن است که مرثیه‌ها به‌طور کلی به شهادت امام سوم شیعیان نظر دارد و ابیاتش از چند بیت تا صد بیت متغیر است، اما «مقاتل» یا «مقتل» به صورت جزئی‌تر حادثهٔ کربلا را مد نظر دارد. در مقتل، وقایع تاریخی طرح نمی‌شود، چون خواننده از قبل با موضوع آشناست، پس مقتل بدون مقدمه به سراغ وقایع حزن‌انگیز عاشورا می‌رود. مقتل برآمده از احساسات درونی شاعر است، گویی خود او در صحنه نبرد شرکت داشته. قالب اکثر مقاتلِ منظوم، مثنوی است، چون به شاعر مجال بیشتری می‌دهد تا واقعه کربلا را به تصویر بکشد. از نمونه‌های آن می‌توان به زبده الاسرار از صفی علیشاه، «روضه الاسرار» اثر شمس الشعراء سروش اصفهانی، «گنجینه الاسرار» اثر عمان سامانی، مثنوی «بیت الاحزان» اثر صابرهمدانی و مثنوی «گنج نهفته» اثر شیخ عبدالسلام تربتی اشاره کرد.<ref>«نگاهی به «سوگ»، «مرثیه»، «نوحه» و «مقاتل» در ایران/ توصیف وقایع جانسوز کربلا با واژگان از گذشته تاکنون».</ref>. | ||
= مفهوم‌شناسی = | =مفهوم‌شناسی= | ||
گزارش‌های مکتوبی که حاوی مطالبی درباره قتل یا شهادت شخصیت‌های مطرحِ تاریخ باشند، مقتل خوانده می‌شوند.[۱] مقتل، حاصل نوعی تاریخ‌نویسی براساس تک‌نگاری است. تک‌نگاری حادثه‌ها، گونه‌ای از نوشته‌های تاریخی است که در ثبت وقایع مهم استفاده می‌شود. چنین نوشته‌هایی غالباً در زمینه وقایع پرحادثه و سرنوشت‌ساز شکل می‌گیرند و آنها را با تمام جزئیات نقل می‌کنند.[۲] | گزارش‌های مکتوبی که حاوی مطالبی درباره قتل یا شهادت شخصیت‌های مطرحِ تاریخ باشند، مقتل خوانده می‌شوند.[۱] مقتل، حاصل نوعی تاریخ‌نویسی براساس تک‌نگاری است. تک‌نگاری حادثه‌ها، گونه‌ای از نوشته‌های تاریخی است که در ثبت وقایع مهم استفاده می‌شود. چنین نوشته‌هایی غالباً در زمینه وقایع پرحادثه و سرنوشت‌ساز شکل می‌گیرند و آنها را با تمام جزئیات نقل می‌کنند.[۲] | ||
مَقْتَل در لغت به معنای محلّ قتل یا همان قتل‌گاه است.[۳] | مَقْتَل در لغت به معنای محلّ قتل یا همان قتل‌گاه است.[۳] | ||
= پیشینه مقتل‌نگاری = | =پیشینه مقتل‌نگاری= | ||
مقتل امام علی(ع) اثر ابن ابی دنیا | مقتل امام علی(ع) اثر ابن ابی دنیا | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
• مقتل جامع سید الشهداء؛ گروهی از تاریخ‌پژوهان زیر نظر مهدی پیشوایی[۲۷] | • مقتل جامع سید الشهداء؛ گروهی از تاریخ‌پژوهان زیر نظر مهدی پیشوایی[۲۷] | ||
• لمعات الحسین،سید محمد حسین حسینی طهرانی، | • لمعات الحسین،سید محمد حسین حسینی طهرانی، | ||
= پانویس = | =پانویس= | ||
1. پرش به بالا↑ صاحبی، مقتل و مقتل‌نگاران، ۱۳۷۳ش، ص۳۱. | 1. پرش به بالا↑ صاحبی، مقتل و مقتل‌نگاران، ۱۳۷۳ش، ص۳۱. | ||
2. پرش به بالا↑ یاوری، «مقتل‌نگاری شیعیان»، ص۱۰. | 2. پرش به بالا↑ یاوری، «مقتل‌نگاری شیعیان»، ص۱۰. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
26. پرش به بالا↑ جمعی از نویسندگان، پژوهشی در مقتل‌های فارسی، ١٣٨۶ش، ص۲۱-۲۷. | 26. پرش به بالا↑ جمعی از نویسندگان، پژوهشی در مقتل‌های فارسی، ١٣٨۶ش، ص۲۱-۲۷. | ||
27. پرش به بالا↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۹. | 27. پرش به بالا↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۹. | ||
= منابع = | =منابع= | ||
# • تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء. | |||
# • جعفریان، رسول، «درباره منابع تاریخ عاشورا»، در مجله آینه پژوهش، ش۷۱و۷۲، ۱۳۸۰ش. | #• تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء. | ||
# • جمعی از نویسندگان، پژوهشی در مقتل‌های فارسی، قم، زمزم هدایت، ١٣٨۶ش. | #• جعفریان، رسول، «درباره منابع تاریخ عاشورا»، در مجله آینه پژوهش، ش۷۱و۷۲، ۱۳۸۰ش. | ||
# • رحیمی، عبدالرفیع، «قمقام زخار در تاریخ واقعه کربلا»، در مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش۷۹، اردیبهشت ۱۳۸۳ش. | #• جمعی از نویسندگان، پژوهشی در مقتل‌های فارسی، قم، زمزم هدایت، ١٣٨۶ش. | ||
# • رنجبر، محسن «سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر (۳)»، در مجله تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش۱۶، زمستان ۱۳۷۶ش. | #• رحیمی، عبدالرفیع، «قمقام زخار در تاریخ واقعه کربلا»، در مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش۷۹، اردیبهشت ۱۳۸۳ش. | ||
# • صاحبی، محمدجواد، «مقتل و مقتل‌نگاران»، در مجله کیهان فرهنگی، ش۱۱۱، تیر ۱۳۷۳ش. | #• رنجبر، محسن «سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر (۳)»، در مجله تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش۱۶، زمستان ۱۳۷۶ش. | ||
# • صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الاعمال، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۳ق. | #• صاحبی، محمدجواد، «مقتل و مقتل‌نگاران»، در مجله کیهان فرهنگی، ش۱۱۱، تیر ۱۳۷۳ش. | ||
# • گروهی از تاریخ پژوهان، مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، زیر نظر مهدی پیشوایی، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی، ۱۳۸۹ش. | #• صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الاعمال، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۳ق. | ||
# • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسین(ع)، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۸ش. | #• گروهی از تاریخ پژوهان، مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، زیر نظر مهدی پیشوایی، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی، ۱۳۸۹ش. | ||
# • معین، محمد، فرهنگ فارسی. | #• محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسین(ع)، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۸ش. | ||
# • نوری، میرزاحسین، لؤلؤ و مرجان، تهران، نشرآفاق، ۱۳۸۸ش. | #• معین، محمد، فرهنگ فارسی. | ||
# • یاوری، محمدجواد، «مقتل‌نگاری شیعیان از آغاز تا پایان قرن پنجم هجری»، در مجله تاریخ اسلام، ش۳۲، ۱۳۸۶ش. | #• نوری، میرزاحسین، لؤلؤ و مرجان، تهران، نشرآفاق، ۱۳۸۸ش. | ||
# | #• یاوری، محمدجواد، «مقتل‌نگاری شیعیان از آغاز تا پایان قرن پنجم هجری»، در مجله تاریخ اسلام، ش۳۲، ۱۳۸۶ش. | ||
# | |||
# | # | ||
[[رده: مباحث فقهی]] | [[رده: مباحث فقهی]] | ||
<references /> | |||