اهل حق: تفاوت میان نسخه‌ها

(اهل حق ) يا (على اللهى ) یکی از فرقه های [[غلاه شیعه]] اند. مشهور است که این فرقه [[امام علی علیه السلام]] را خدا می دانند با این حال خود آن ها می گویند که ما آن حضرت را مظهر حق می دانیم، زیرا که ایشان مظهر تجلی تام و تمام حق است. بنابراین، ما خود را اهل حق نامیدیم.اساس مذهب اهل حق، کوشش براى «وصول‏» به حق و خداوند مى ‏باشد و در این راه باید نخست مرحله «شریعت‏» یعنى انجام آداب و مراسم ظاهرى دین، و مرحله «طریقت‏» یعنى رسوم عرفانى و مرحله معرفت ‏یعنى شناخت‏ خداوند، و مرحله «حقیقت‏» یعنى وصول به خداوند را به پیمود.

آنان «شارب» را معرف مسلک حقيقت مى‏ دانند، و معتقدند که شاه ولايت على (ع) نيز شارب خود را نمى ‏زده است. از اين جهت زدن شارب را گناهى بزرگ مى‏ دانند.<ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامى، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی،ص 79</ref>

مرکز اصلى طوايف اهل حق تا قرن هفتم هجرى در لرستان بود، سپس اين مرکزيت به مناطق غربى کردستان و کرمانشاهان منتقل گرديد. امروز تمام طوايف کرد گوران و قل خانى و اکثر طوايف سنجابى و شاخه ‏هايى از طايفه کلهر و زنگنه، و ايلات عثمانه‏ وند و جلال‏وند در شهرهاى غربى ايران، از جمله قصر شيرين، سر پل ذهاب، کرند، صحنه و هليلان از اهل حق اند.علاوه گروهی در لرستان در مناطق دلفان و پشت کوه، در ميان ايلات لکستان و سکوند و گروهی در آذربايجان و تبريز به خصوص در محله چرنداب و در قريه ايلخچى در نزديکى تبريز، مراغه، حوالى قزوين و تهران مثل بومهن، شهر آباد، گلخندان، سياه بند شميرانات، رودهن، دماوند، هشتگرد، ورامين و در شمال کلاردشت عده‏ اى از پیروان اين مذهب زندگى مى ‏کنند.در مازندران، فارس، خراسان نيز اهل حق يافت مى‏ شوند.در بيرون از مرزهاى ايران بعضى از طوايف کرد و عرب، در شهرهاى‏ سليمانيه، کرکوک، موصل، خانقين و در نواحى کردنشين ترکيه و نیز [[قفقاز]] و [[آذربایجان شوروی]] و [[سوریه]] گروه فراوانى از اهل حق زندگی می کنند. پيروان اهل حق غالبا چادرنشين و ده‏ نشين‏ اند. <ref>ر. ک. همان، ص  79</ref>

اساس مذهب اهل حق، بر اقوال غلاة شيعه و [[اسماعيليه]] و فرقه اماميه اثنى ‏عشريه و فرقه دروز و نصيريه است. آنان مانند درويشان داراى حلقات ذکر و سر سپردن هستند و مقدارى از عقايد خود را از اساطير عوام گرفته‏ اند. اينکه می گويند خداوند در ازل در «درى» پنهان بود، مأخوذ از [[عقايد مانوى]] است. عقيده «تناسخ» را توسط اسماعيليان از هنديان گرفته ‏اند، و اين که عالم را به دو قسمت «الهى» و «اهريمنى» تقسيم مى‏ کنند، تحت تأثير دين زردشتى واقع شده ‏اند.اما کشتن خروس را از عادات يهود گرفته ‏اند.علاوه، محور عقاید اهل حق، کوشش براى «وصول» به حق و خداوند مى ‏باشد و در اين راه بايد نخست مرحله «شريعت» يعنى انجام آداب و مراسم ظاهرى دين و مرحله «طريقت» يعنى رسوم عرفانى و مرحله معرفت يعنى شناخت خداوند و مرحله «حقيقت» يعنى وصول به خداوند را بپيمايند.

به عقيده اين جماعت، اساس مذهب شان حقيقتى است که سبب و علت خلقت موجودات شده است. دين آنان آکنده از اسرار است. سرّى که خداوند به پيغمبران گفته و آن سر «نبوت» است که از [[آدم ابو البشر]] آغاز شده است و به [[حضرت محمد]] (ص) که خاتم انبياست مى ‏پيوندد. از آن پس اين سرّ به نام سرّ «امامت» که حضرت محمد به على (ع) گفته است و از او تا دوازدهمين امام که [[مهدى آل محمد]] (ص) باشد مى‏ رسد. پس از غيبت امام دوازدهم، اين سر به پيروان و اقطاب ايشان که يکى پس از ديگرى مى‏ آيند گفته مى ‏شود.مذهب ايشان مجموعه ‏اى است از آراء و عقايدى که تحت تأثير افکار اسلامى، زردشتى و يهودى و مسيحى و مهرپرستى و مانوى و هندى و افکار فلاسفه قرار گرفته است. در دستورهاى دينى اهل حق، اجراى سه بوخت يا سه اصل اخلاقى زردشتى، که «پندار نيک» و «گفتار نيک» و «کردار نيک» باشد از واجبات است. تناسخ و حلول «تناسخ» يعنى حلول روح از قالبى به قالب ديگر، که در مذهب اهل حق سنگ بنای عقايد ايشان است. حلول ذات را «دونادون» گويند. به عقيده ايشان، در تن هر کسی ذره‏ اى از ذرات الهى موجود است و ظهور روحانى حق در صورت جسمانى پاکان و برگزيدگان، هميشه در گردش مى ‏باشد و آن را گردش مظهر به مظهر می نامند. در اين باره آنان معتقد به هفت جلوه پياپي اند و مى ‏گويند هر بار خداوند  با چند تن از فرشتگان مقربش به صورت اتحاد در بدن هاى خاکى «حلول» مى‏ نمايد. اين «حلول» به منزله لباس پوشيدن و کندن است که آن را به فارسى جامه و به ترکى «دون» می گويند و همان است که در فلسفه برهمايى هندوئى «کارما» آمده است. چنان که در کتاب «سرانجام» آمده است «خداوند در ازل درون درى مى‏ زيست و سپس براى نخستين بار تجسم يافت و به صورت شخصى به نام خاوندگار يا کردگار جهان مجسم شد و بار دوم به صورت على (ع) ظاهر گشت.»

در کتب مذهبى ايشان آمده است که از رنج مرگ نهراسيد، و باکى از مرگ نيست، زيرا مرگ آدمى، شبيه به پنهان شدن مرغابى زير آب است. يعنى در جايى پنهان مى‏ شود و در جاى ديگر سر بر مى‏ دارد. منظور از اين «تناسخ» و جاى به جاى شدن و از بدنى به بدن ديگر رفتن، پاک شدن آدمى از گناهان است. هرگاه خداوند به صورت بشر برجسته‏ اى ظاهر شود، چهار يا پنج فرشته که آن ها را چهار ملک  می گويند، در ابدان ديگران تجسم مى‏ پذيرد، همان طور که خداوند در هفت صورت تجلى مى ‏کند، فرشتگان نيز در هفت صورت تجلى می نمايند، چنان که در کتاب عهد سلطان سهاک فرشته ‏اى به صورت سلمان و در عهد خاوندگار فرشته‏ اى به صورت بنيامين در آمد. در کتاب «سرانجام» آمده است که فرشتگان صادر از خداوند هستند. سر سپردن، يعنى سر تسليم و رضا به درگاه حق فرود آوردن، و در پيش پير دليل عهد و ميثاق بستن از آئين اهل حق است.

هر کودکى اعم از پسر يا دختر بايد در نزد پير دليل سر بسپرد. از اصول سرسپردن، شکستن يک عدد جوز هندى است و براى شکستن جوز، تشريفات خاصى در «جمخانه» برگزار مى ‏شود. نذر و نياز، از واجبات مذهب اهل حق است که بايد در ظرف هفته يا ماه يا فصل يا سال يک بار به جاى آورده شود. مراسم دیگر، قربانى کردن است که در اصطلاح خود آن را کردار می خوانند. قربانى بايد از حيوانات نر مانند گاو نر يا گوسفند يا خروس باشد که آن ها را براى اين امر پرورش داده باشند.اهل حق به گرفتن [[روزه]] سخت پاي بندند، ولى روزه واجب ايشان از سه روز تجاوز نمی کند و فصل آن زمستان است و پس از آن عيد می گيرند. دشمنان ايشان براى تحقير و اهانت، آنان را چراغ سوندران (چراغ ‏کشان) و خروس ‏کشان خوانند. <ref>ر. ک. همان</ref>

اهل حق دارای کتاب های مذهبی هستند. يکى از کتاب هاى مذهبى ايشان «[[فرقان الاخبار]]» است به نثر، که مؤلف آن حاج نعمت الله جيحون ‏آبادى متخلص به مجرم است، وى پسر ميرزا بهرام مکرى بود، و در سال 1288 ه در ديه جيحون ‏آباد واقع در بخش دينور از ناحيه کرمانشاهان زاده شد و پس از سير و سلوک، در 1338 ه در جيحون ‏آباد در گذشت. حاج نعمت الله جيحون‏ آبادى کتابى ديگر به بحر متقارب به نام «شاهنامه حقيقت» دارد، که در اسرار مذهب اهل حق  به زبان شعر سخن گفته است. یکی ديگر از کتاب هاى اهل حق، کتاب «سرانجام» است. اين کتاب را سرانجام يا کلام خزانه گويند که هنگام نياز با آهنگ خاصى همراه با طنبور خوانده مى ‏شود. اين کلام ها به گويش کردى گورانى است..<ref>ر. ک. همان </ref>