اسلام و روابط بین‌الملل (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

اسلام، كه خاتم ادیان الهی و جامع نظامات فردی و اجتماعی است، دینی است جهان شمول كه برای تحقق اهداف زیر برای همه انسان‌ها از سوی خداوند متعال نازل شده است.

(وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلالَةُ فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَیْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِینَ) <ref>النحل:36.</ref>

(لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ) <ref>الحدید:25.</ref>

3 – گسترش فضائل اخلاقی و ایجاد رأفت و رحمت و صلح و همزیستی در روابط بین انسان‌ها. «یزكیهم ویعلمهم الكتاب والحكمة» و قال: «انما بعثت لأتمم مكارم الاخلاق»

4 – رشد فكری، فرهنگی و شكوفایی استعدادهای درونی انسان‌ها در تمامی زمینه‌هایی كه در فطرت بشر نهاده شده است.

(هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَكِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ)<ref>الجمعه:2.</ref> به تعبیر حضرت امیرالمؤمین(ع) <ref>لیثیروا دفائن النفوس.</ref>

5 – آزاد ساختن انسان‌ها از اسارت طاغوت‌های درونی و بیرونی. «ویضع عنهم اصرهم والاغلال التی كانت علیهم».

(كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْكُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلَّا الَّذِینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ)<ref>البقرة:213.</ref>  

برای رسیدن به اهداف فوق خداوند متعال نظامات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، عبادی، تربیتی و اخلاقی هماهنگ با فطرت انسان‌ها را تشریع و پیریزی نموده و در كتاب و سنت به ودیعت نهاده و نیروی عقل و اجتهاد را نیز به انسان‌ها عطا كرده تا با بهره‌گیری از آن عرصه‌های مختلف زندگی خویش را تحت یک رهبری و حكومت مدیریت نمایند. و از آنجا كه این دین خاتم ادیان است و مبتنی بر اشباع نیازهای فطری است؛ بنابراین تا آخر الزمان همهٔ انسان‌ها در همهٔ كره خاكی باید بدان متدین و براساس تعالیمش رفتار نمایند.

این جهانشمولی ویژگی مهمی است كه در آیات مختلف قرآن و سخنان معصومین هم بارها به آن اشاره شده است.

(وَإِنْ یَكَادُ الَّذِینَ كَفَرُوا لَیُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وما هو الا ذكر للعالمین) <ref>القلم:51.</ref> (قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْكُمْ جَمِیعاً الَّذِی لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لا إِلَهَ إِلَّا هُوَ یُحْیِی وَیُمِیتُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَكَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ) <ref>الأعراف:158.</ref>

اما واقعیت امروز جهان چیز دیگری است. هزار و چهارصد سال پس از نزول قرآن از جمعیت نزدیک به هفت میلیارد نفر روی كره زمین حدود یک چهارم مسلمان هستند.  

امت واحدة اسلامی هم تكه تكه شده در محدوده‌های جغرافیایی و سیاسی مستقل از یكدیگر با نظام‌های حكومتی مختلف بسر می‌برند.

از این روی الزامات مختلفی ایجاب می‌كند كه این آئین مقدس برای تنظیم روابط سیاسی‌ اقتصادی و بین المللی با واحدهای‌ مختلف سیاسی درونی و بیرونی مجموعه عظیم امت اسلامی قوانین و دستورات حقوقی و فقهی پیش بینی نماید. تا امت اسلامی در رفتارهای سیاسی و حركت بین واقعیت‌های موجود و اهداف متعالی پیش روی، و براساس اصول و مبانی اسلامی راه توازن را پیش گیرد و راه رسیدن به آرمان‌های مقدس الهی را هموار سازد.

هر چند این قواعد و مبانی حقوقی به طور دسته بندی شده و از پیش تنظیم گشته در منابع اصلی دین عرضه نشده است اما با تأمل، تفكر در آیات شریفه قرآن و روایات وارده از پیامبر اكرم(ص) و ائمه معصومین همچنین از رفتارهای سیاسی، عهدنامه‌ها، پیمان‌ها، جنگ‌ها و برخوردهایی كه با دیگران داشته‌اند می توان آنها را استنباط نمود.

به طور كلی مجموعه‌های جغرافیایی – سیاسی موجود در جهان امروز را می‌توان به صورت زیر همچنان كه فقها تقسیم كردند دسته بندی نمود.

همه سرزمین‌هایی كه تحت سیطره مسلمان‌ها به سر می‌برند بدون در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی، دارالاسلام هستند و اصل آن است كه همه تحت یک پرچم، یک رهبری، یک قانون با هویت واحد، عواطف مشترک و روابط برادرانه به سر برند؛ زیرا همه متعلق به امت بزرگ اسلامی‌ هستند ولی این منظور جامهٔ عمل نپوشیده و تنها در سایه رهبری حضرت ولی عصر و صاحب العصر والزمان عجل الله تعالی فرجه‌الشریف تحقق خواهد یافت و ما از خداوند متعال مسئلت می‌نماییم كه از ممهدان حكومت حضرتش باشیم و انقلاب مقدس اسلامی و رهبری شایسته عبد صالح خدا حضرت آیت الله خامنه‌ای به آن دولت بیدار متصل گردد.

ولی در حال حاضر كه نزدیک به شصت واحد جغرافیایی – سیاسی جدا از هم مسلمانان را در برگرفته رسالت دولت‌ها باید براساس اصول زیر باشد:

1 – تقدم مصالح امت بزرگ اسلامی بر منافع ملی و قومی كشورها. كه این امر را می‌توان از متون گوناگون استفاده كرد.

2 - همكاری‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی بر اساس مصالح و منافع مشترک. (وتعاونوا على البر والتقوى ولاتعاونوا على الاثم والعدوان).

3 – مسئولیت مشترک همه كشورها در برابر مشكلات و بحران‌های بوجود آمده در هر یک از اجزای امت اسلامی. (كلكم راع وكلكم مسؤول عن رعیته).

4 – نزدیک سازی نظام‌های سیاسی و اقتصادی حاكم بر كشورها. به علت وحدت احكام اسلامی.

5 – نزدیک سازی قوانین و مقررات سیاسی، اقتصادی و … برای رسیدن به یک قانون اساسی واحد. كه امت اسلامی را از دیگر امم مشخص می‌سازد «ان هذه امتكم امة واحدة وانا ربكم فاعبدون».

6 – اتخاذ مواضع مشترک و پشتیبانی مسئولانه از یكدیگر در مجامع بین المللی. از باب (تكافل و تعاضد).

7 – همبستگی و تكامل در زمینه‌های حقوقی، اقتصادی و سیاسی.

8 – ایجاد اتحادیه‌های سیاسی، اقتصادی و… در زمینه‌های مختلف بازرگانی، بانكداری، نظامی و امنیتی.

9 – تلاش جهت تأمین نیازهای صنعتی، كشاورزی و اقتصادی یكدیگر جهت قطع وابستگی به كفار.

11 – تاكید بر آرمان‌های مشترک و عواطف برادرانه اسلامی و تقریب بین مذاهب در نظام تربیتی و كتب درسی مدارس و دانشگاه‌ها و در  تبلیغات رسانه‌ای.

12 – وبالاخره تلاش و حركت آگاهانه  برای رسیدن به وحدت كامل.

اصل یازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز كه برگرفته از فقه مترقی اسلام است می‌گوید:

به حكم آیه كریمه: « ان هذه امتكم امةً واحدةً و انا ربكم فاعبدون» همة مسلمانان یک امت‌اند و دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست كلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و كوشش پیگیر به عمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد.

پر واضح است كه كشورها و ملت‌های اسلامی و رهبران فكری و سیاسی آنان در راه دستیابی به اهداف فوق باید هوشیارانه عمل كرده متوجه كید دشمنان و تفرقه افكنی آنان بوده هرگونه حركت انحرافی و بدخواهانه را خنثی ساخته و در دام افراط و تفریط كه موجب مشوه شدن چهره اسلام ناب محمدی می‌شود، گرفتار نشوند.

دارالعهد به كشورهای غیر مسلمان گفته می‌شود كه با مسلمانان ترک مخاصمه یا روابط دوستانه و قراردادها و همكاری‌های مشترک دارند. كه همه كشورهای جهان – به جز كشورهای در حال جنگ با مسلمان‌ها – را در بر می‌گیرد قرآن كریم رابطه دوستانه، حسن همجواری و همكاری با غیر مسلمانان را در راه رسیدن به اهداف انسانی و تأمین نیازهای مادی و معنوی بلامانع اعلام فرموده:

(لا یَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوكُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِیَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ)<ref>الممتحنه:8.</ref> (إِلَّا الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَى قَوْمٍ بَیْنَكُمْ وَبَیْنَهُمْ مِیثَاقٌ أَوْ جَاءُوكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ یُقَاتِلُوكُمْ أَوْ یُقَاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْكُمْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْا إِلَیْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً) <ref>النساء:90.</ref>  (إِلَّا الَّذِینَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِینَ ثُمَّ لَمْ یَنْقُصُوكُمْ شَیْئاً وَلَمْ یُظَاهِرُوا عَلَیْكُمْ أَحَداً فَأَتِمُّوا إِلَیْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ)<ref>التوبة:4.</ref>  (قُلْ یَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشْرِكَ بِهِ شَیْئاً وَلا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ) <ref>آل‌عمران:64.</ref>  و برای حفظ عزت وسربلندی مسلمانان و دور ساختن آنان از خطرات احتمالی اصول و قواعدی را تشریع فرموده كه تنظیم كننده روابط متقابل مسلمانان با غیر مسلمانان است. اهم این اصول حاكم عبارت‌انداز:

1 – نفی سبیل یا عدم سلطه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی كفار بر مسلمانان.

(ولن یجعل الله للكافرین على المؤمنین سبیلا).

(وكذلك جعلناكم امة وسطا لتكونوا شهدا على الناس ویكون الرسول علیكم شهیدا).

3 – تعامل و همكاری بر اساس اصول اعتقادی وعملی مشترک.

(قُلْ یَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشْرِكَ بِهِ شَیْئاً وَلا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ) <ref>آل عمران:64.</ref>  

(وَمَا لَكُمْ لا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِیّاً وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِیراً)<ref>النساء:75.</ref> (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلا یَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ) <ref>المائدة:8.</ref>   

(إِلَّا الَّذِینَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِینَ ثُمَّ لَمْ یَنْقُصُوكُمْ شَیْئاً وَلَمْ یُظَاهِرُوا عَلَیْكُمْ أَحَداً فَأَتِمُّوا إِلَیْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ)<ref>التوبه:4.</ref> (لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاكِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ)<ref>البقره:177.</ref>

(الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ)<ref>البقره:194</ref> (وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیَانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْخَائِنِینَ) <ref>لأنفال:58</ref>

(وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ)<ref>أنفال:61.</ref> در فصل دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است:

در اینجا مناسب است به دو عنوان فرعی كه امروز مورد ابتلای بسیار در جوامع اسلامی است اشاره‌ای مختصر بنماییم:

«امان» یا «ذمام» برای غیر مسلمانانی كه در جامعه اسلامی زندگی می‌كنند مثل مسیحیان و یهودیان و زرتشتیان كه به آنها اهل كتاب گفته می‌شود.

همزیستی این گروه‌ها با مسلمانان و در جوامع اسلامی تابع قانونی است كه به آن «قرارداد ذمه» گفته می شود و به مشمولین آن «اهل ذمه» می گویند فقهای اسلامی از شیعه و سنی در كتاب‌های فقهی خویش احكام خاصی را برای «اهل الذمه» بیان كرده‌اند كه در كتب فقهی آمده است و در این مختصر نمی‌گنجد.

به حكم آیه شریفه (لا یَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوكُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِیَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ) <ref>الممتحنه:8.</ref>  دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل نمایند و حقوق انسانی آنان را رعایت كنند. این اصل در حق كسانی اعتبار دارد كه بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نكنند.

حدود چهارصد میلیون مسلمان یعنی یک چهارم جمعیت مسلمان جهان در كشورهای غیر اسلامی زندگی می‌كنند. اینها هم دارای حقوق اسلامی و انسانی هستند كه براساس كنوانسیون‌های بین‌المللی به آنان تعلق می‌گیرد و باید برای استیفای آن تلاش كنند و امت اسلامی و سازمان‌های بین المللی اسلامی مثل سازمان كنفرانس اسلامی هم باید به حمایت و پشتیبانی این اقلیت‌ها بشتابند. و نیز دارای وظایفی هستند كه بر اساس فقه مترقی اسلامی بر عهدهٔ آنان است كه باید به آن پایبند باشند.

حفظ هویت اسلامی، آموزش و پرورش خود و فرزندان براساس تعالیم اسلام، بنای مسجد و بناهای مذهبی، انجام فرائض دینی، مشاركت فعال در سرنوشت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه، حفظ شعائر اسلامی، رعایت حرمت زنان مسلمان و تلاش برای ارتقاى وضعیت و موقعیت اجتماعی و فرهنگی و… از جمله حقوق آنها و رعایت قوانین و مقررات كشوری كه در آن زندگی می‌كنند، وفای به عهد و پیمان، حسن رابطه با غیر مسلمانان، اخلال نكردن در وضعیت اجتماعی و… جزو وظایف آنها است كه باید مورد عمل قرار گیرد.

به یک تعبیر همه سرزمین‌هایی كه جمعیت آنها از كفار هستند و حكومت‌هایی كه بر آنان سلطه دارند با جهان اسلام در جنگ هستند «دار الحرب» نامیده می شوند.

امروز به طور عملی جهاد به كفاری منحصر می‌شود كه با مسلمانان از سر خصومت و جنگ  برآیند و به سرزمین‌های مسلمانان تجاوز نمایند كه در این صورت دفاع یا جهاد دفاعی بر مسلمانان واجب می‌شود. در جنگ با دارالحرب قواعد زیر حاكم است.

2 – تأكید بر عنصر دعوت و روشنگری قبل از شروع به جنگ.

3 – عدم تعرض به زنان، كودكان، سالخوردگان، بیماران و كسانی كه توانایی جنگیدن ندارند.

4 – عدم استفاده از وسایل كشتار جمعی.

5 – آتش نزدن خانه‌ها، كشتزارها و باغ‌ها و درختان دشمن.

7 – عدم استفاده از سلاح‌های شیمیایی ومیكروبی.

8 – باز نكردن سدها به روی دشمن.

9 – حرمت كشتن اسیران جنگی.

10 – معالجه زخمی‌هایی كه اسیر می‌شوند.

11 – رعایت كرامت انسانی اسیرانی كه دارای منزلت ویژه‌ای هستند.

14 – پذیرش پیشنهاد دشمن مبنی بر صلح یا آتش بس در صورتی كه از روی مكر و فریب نباشد.

پیامبر اكرم(ص) هر گاه سپاهی را برای جنگ با دشمن اعزام می كرد به آنها می فرمود: سیروا باسم الله وبالله وفی سبیل الله وعلی مله رسول الله… لاتغلوا ولاتمثلوا ولا تغدروا ولاتقتلوا شیخا فانیا و لاصبیا ولا امرأة ولاتقطعوا شجرا الا ان تضطروا الیها وایما رجل من ادنی المسلمین او افضلهم نظر الی رجل من المشركین فهو جار حتی یسمع كلام الله فان تبعكم فاخوكم فی الدین وان ابا فبلغوه مأمنه واستعینوا بالله علیه. امیر مؤمنان علی‌ابن‌ابیطالب(ع) نیز به لشكریان خود دستور می داد:

… ولا تمثلوا بقتیل واذا وصلتم الی رجال القوم فلا تهتكوا سترا ولاتكشفوا عوره ولاتدخلوا دارا ولاتأخذوا شیئا من اموالهم الا ما وجدتم فی عسكرهم فلا تهیجوا امرأه بأذی وان شتمن اعراضكم وسببن امراءكم وصلحاءكم.