بت پرستی: تفاوت میان نسخه‌ها

البته ضعفهای دیگری نیز در قرآن بیان شده، از جمله: نفی شفاعت بتها،[۷۳] نفی مالکیت رزق و روزی،[۷۴] و غیره که به برخی از آنها در همین مقاله اشاره شد؛ ما تفصیلشان در این مقاله نمی‌گنجد.[۷۵][۷۶][۷۷] و...

قرآن برای هدایت بت‌پرستان بهترین و اصلی‌ترین راهکارها را ارائه کرده است که اشاره می‌شود:

خدای متعال نه تنها به بت‌پرستان منحرف، بلکه به تمام مخلوقات تأکید میکند که غیر از خدای واحد، خالقی نیست و روزی آسمانها و زمین دست اوست؛ پس تنها معبود نیز خدای یکتاست که عبادت مطلقا باید متوجه او باشد. [۷۸]

«هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیرُاللَّهِ یرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّی تُؤْفَکُونَ»[۷۹]

«برای خدا شریک‌هایی قرار ندهید، درحالیکه می‌دانید (هیچ یک از این شرکاء و بت‌ها نه شما را آفریده‌اند و نه شما را روزی می‌دهند).»

خدا به مسیحیان که قائل به الوهیت حضرت عیسی(ع) بودند، گوشزد می‌کند که شما می‌دانید، مسیح(ع) خود با تمام وجود دارای نیازهای بشری است و مالک سود و زیان خویش هم نیست، تا چه رسد به اینکه مالک سود و زیان دیگران باشد:

«قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لایمْلِکُ لَکُمْ ضَرًّا وَ لانَفْعاً...»[۸۲]

چون در میان مسیحیان رواج دارد که در برابر مجسمه حضرت مسیح، تا سرحد پرستش، خضوع می‌کنند؛ درحالیکه ایمان به الوهیت مسیح در حقیقت، یک نوع بت‌پرستی است، نه خداپرستی؛ یعنی اگر کسی حضرت مسیح را با تمام عظمتی که دارد و جزو پیامبران اولوالعزم الهی است، خدای خود بداند و قائل به الوهیت او شود، جهل و اشتباه بزرگی مرتکب شده، چه رسد به اینکه مجسمه‌های دست ساخته خود را دارای مقام الوهیت بدانند.[۸۳]

خدای تبارک خطاب به پیامبر اسلام می‌فرماید:

«وَسْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا أَجَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً یعْبَدُونَ»[۸۴]

چون اولین دعوت تمام پیامبران الهی، دعوت به توحید بوده و غرض اصلی از ارسال رسولان همان توحید است و بقیه دستورات، متفرّع بر همین توحید است‌.[۸۶]

واژه‌هایی که در قرآن بر بت‌ها اطلاق شده عبارت است از:

«صَنَم» و آن مجسمه‌ای است که از نقره یا‌ مس ریخته یا از چوب تراشیده شده باشد [۸۷][۸۸]و برای تقرب به خدا پرستش شود و در ظاهر یا‌عنوانْ بزرگ به نظر آید. [۸۹] بعضی از حکیمان‌گفته‌اند:به هر چیزی که انسان را از توجه به خدا باز دارد و به خود مشغول سازد صنم گفته‌ می‌شود. [۹۰][۹۱]برخی گفته‌اند:صنم عبارت است از آنچه غیر خدا پرستش شود [۹۲]، با عبادت ظاهری یا باطنی، با توجه قلب به سوی آن شیء و تواضع و فروتنی در برابر آن و اعتقاد به تأثیر آن در دنیا و آخرت. [۹۳]

این واژه پنج بار به صورت جمع (اصنام) در قرآن آمده است.

«وَثَن» و آن به معنای سنگی است که آن را می‌تراشیدند و پرستش می‌کردند [۹۴] و بر بت‌های کوچک و پست [۹۵][۹۶]و نیز به عکس و تصاویر و شکل‌های ترسیم شده اطلاق شده [۹۷] و در قرآن سه بار به صورت جمع آمده‌است.

«نُصُب» که به قطعه سنگ‌های زیبا، بی‌شکل و بی‌نامی که در اطراف کعبه یا جاهای دیگر نصب می‌کردند و در نزد آن تقرب می‌جستند و گاهی بر گرد آن طواف و روی آن قربانی کرده، خون بر آن می‌مالیدند، گفته شده است. [۹۸][۹۹]

«بعل»؛ برخی آن را نام بتی خاص دانسته‌اند؛ ولی راغب می‌گوید:بعل هر موجودی است که دست برتر و قدرت بالاتری داشته باشد، به همین جهت به شوهر بعل گفته می‌شود و عرب بر بت، از آن رو که اعتقاد داشتند قدرت برتر است بعل اطلاق می‌کردند. [۱۰۰]

«وَدّ»، «سُواع»، «یَغوث»، «نَسْر» و «یَعوق» که نام پنج مرد صالح یا نام‌های پنج فرزند آدم (علیه‌السلام) است که مجسمه آن‌ها ساخته شده، یا نام بت‌هایی که در عصر خود نوح ساخته شده و مورد پرستش بوده است و بعد عرب‌ها نیز به پرستش آن‌ها روی آوردند. [۱۰۱]

«لات»، «عُزّی» و «مَنات»؛ این‌ها بت‌های سه‌گانه عرب و در نظرشان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند. [۱۰۲] لات به صورت انسان [۱۰۳][۱۰۴] و عُزّی به صورت گیاه بود [۱۰۵] و هر دو بت در مسجد‌الحرام قرار داشت. [۱۰۶] منات که از کهن‌ترین بت‌های عرب به شمار می‌آمده بزرگ‌ترین بت بوده و بیشترین پرستش‌کنندگان را داشته است. [۱۰۷]

برخی «جبت» و «طاغوت» را نیز بتانی شمرده‌اند [۱۰۸][۱۰۹] که نام آن‌ها در قرآن آمده؛ اما با توجه به اطلاق و عمومیت معنای این دو واژه، که درباره هر معبودی غیر خدا به کار رفته [۱۱۰][۱۱۱][۱۱۲][۱۱۳] بر مطلق بت و معبود دروغین [۱۱۴] و بر هر متکبر متظاهر بی‌حقیقت [۱۱۵] اطلاق می‌شود.

همچنین از واژه‌هایی چون آلهه، تماثیل (جمع تمثال به معنای تصویر و مجسمه که عکس‌های روی پرده را نیز شامل می‌شود) اولیاء، انداد، ماتنحتون (آنچه می‌تراشید)، شرکاء، شفعاء، شهداء و ارباب که به اوصاف بتها اعم از واقعی و ادعایی اشاره دارند نیز معنای بت اراده شده است. [۱۱۶] گفتنی است که آیات مربوط به‌ شرک که بیش‌تر درباره بت‌پرستان ساکن شبه‌جزیره عربستان است [۱۱۷] نیز به بحث ارتباط می‌یابند. [۱۱۸]