عایشه: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">[[پرونده:عایشه.jpg |جایگزین=عایشه|بندانگشتی|عایشه]]

{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |

!نام

!عایشه دختر ابوبکر بن ابی‌قحافه

|-

|لقب

|ام المؤمنین • حمیرا

|-

|۶ سال پیش از هجرت/۶۱۴ میلادی

|-

|مکه

|-

|درگذشت

|۵۸ هجری قمری/۶۷۸ میلادی مدینه

|-

|آرامگاه

|قبرستان بقیع

|-

|محل زندگی

|مکه و مدینه

|-

|نسب/قبیله

|بنی‌تیم

|-

|دلیل شهرت

|همسر پیامبر • ماجرای افک • جنگ جمل

|-

|حضور در جنگ‌ها

|جنگ جمل

|چهارم بعثت

|-

|همسر پیامبر(ص) • از روایان احادیث پیامبر(ص) • از مخالفان امام علی(ع)

|-

'''عایشه'''(بنت ابی بکر بن ابی قُحافه بن عامر بن عَمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مرة بن کعب بن لؤی) دختر [[ابوبکر]] بن ابی‌قحافه متولد ۴ یا ۵ بعثت است. او سومین زنی است که به همسری [[رسول خدا]] (ص) در آمد. عایشه به همراه [[طلحه]] و [[زبیر]] به بهانه خونخواهی [[عثمان]] عامل برپایی [[جنگ جمل]] و کشتار هزاران تن از [[مسلمانان]] شدند.

مورخان درباره سن او به هنگام ازدواج اختلاف دارند. [[ماجرای افک]] (تهمتِ فحشا زدن) یکی از معروف‌ترین وقایع زندگی عایشه است که به علت اتهام دیگران به او به دنبال حادثه‌ای  نزول آیاتی از سوره نور را در پی داشت و خداوند اتهام‌زنندگان را سرزنش کرد.

[[اهل‌سنت]] با استناد به روایاتی از فضایل عایشه و محبوبیت او نزد پیامبر خبر داده‌اند و برای او جایگاه ارزشمندی قائل‌اند اما در مقابل [[شیعیان]] به دلیل موضع‌گیری‌های عایشه در دوران خلافت [[امام علی]](ع) و تأثیرگذاری او در شکل‌گیری جنگ جمل و همچنین جلوگیری از دفن پیکر [[امام حسن]](ع) کنار قبر پیامبر(ص) نقدهای فراوانی به رفتار و سیره او مطرح کرده‌اند.  

عایشه دختر ابوبکر از خاندان تَیْم و مادرش امّ‌‌رومان دختر عامر بن عُوَیْمِر از قبیله بنی‌کِنانه بود.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۰۹</ref> او در سال چهارم یا پنجم بعثت در مکه به دنیا آمد.<ref>عسکری، نقش عایشه در احادیث اسلام، ج۱، ص۴۵؛ ابن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۳۱</ref>

کنیه عایشه _{اُم‌ّعبدالله} بود که به علت وجود خواهرزاده‌اش [[عبدالله بن زبیر]] به این نام شهرت یافت.<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۶۸؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۸ق، ج۱۴، ص۲۲</ref> در بسیاری از منابع تاریخی، او را [[اُمُّ الْمؤمنین]] خوانده‌اند.<ref>ابن طولون، الائمة الاثناعشر، ص۱۳۱</ref>

نقل شده است که پیامبر(ص)، عایشه را _{حُمَیْراء} خوانده و خطاب کرده است.<ref>ابن قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۳ق، ص۸۲</ref> روایتی نیز در این مورد به شهرت رسیده که براساس آن پیامبر خطاب به عایشه فرمود: _{کَلِّمینی یا حُمَیْراء؛ ای حمیرا با من سخن بگوی}. گفته شده نخستین بار غزالی در کتاب احیاء علوم الدین چنین حدیثی را نقل کرده و پیش از آن در هیچ کتابی نیامده است.

چنانکه اَلْفَتَّنی از علمای اهل تسنن (متوفای ۹۸۶ق) نوشته است آنچه غزالی نقل کرده هیچ اصل و ریشه‌ای ندارد.<ref>الفتنی، تذکرة الموضوعات، ص۱۹۶</ref> سید مرتضی عسکری از عالمان شیعه نیز هیچ اصل و اساسی برای سخن غزالی قائل نیست و آن را از جعلیات او می‌داند که به دروغ گفته و افترا به پیامبر نسبت داده است.<ref>عسکری، احادیث ام‌المؤمنین عائشة، ۱۴۱۸ق، ص۲۵و۲۶</ref>

ابن‌اسحاق مورخ و سیره نویس مشهور نام عایشه را در زمره کسانی می‌آورد که در همان ابتدای بعثت اسلام آورده‌اند. چنانچه ابن‌هشام و نووی و مَقدسی این مطلب را از او نقل می‌کنند. <ref> نووی شافعی، محیی‌الدین، تهذیب الاسماء واللغات، ج۲، ص۳۵۱، تحقیق:مکتب البحوث والدراسات، ناشر:دار الفکر - بیروت، الطبعة:الاولی، ۱۹۹۶م</ref>

=دلیل ازدواج پیامبر (ص) با عایشه=

یکی از اهداف ازدواج های پیامبر(ص) برای کاستن از دشمنی ها و تالف قلوب و جذب قبایل بود یعنی ازدواج ایشان باعث می شد موقعیتش در بین قبایل مستحکم گردد و بر نفوذ سیاسی و اجتماعیش افزوده شود و از این راه برای رشد و گسترش اسلام استفاده نماید.

حضرت به خاطر دست یابی بر موقعیت های بهتر اجتماعی و سیاسی در تبلیغ دین خدا و استحکام آن و پیوند با قبایل بزرگ عرب و جلوگیری از کارشکنی های آنان و حفظ سیاست داخلی و ایجاد زمینه مساعد برای [[مسلمان]] شدن قبایل عرب  به برخی ازدواج ها رو آورد .

در راستای این اهداف پیامبر (ص) با زنان ذیل ازدواج کردند :

عایشه دختر ابوبکر از قبیله «تیم».

حفصه دختر عمر از قبیله بزرگ «عدی».

ام حبیبه دختر ابوسفیان از قبیله نامدار بنی امیه.

ام سلمه از قبیله بنی مخزوم .

سوده از قبیله بنی اسد.

میمونه از قبیله بنی هلال.

صفیه از بنی اسرائیل .

ازدواج مهمترین پیوند و میثاق اجتماعی است، به ویژه در آن فرهنگ تأثیر بسیاری از خود به جا میگذارد.

در آن محیطی که جنگ و خونریزی و غارتگری رواج داشت، بلکه به تعبیر  ابن خلدون جنگ و خونریزی و غارتگری جزو خصلت ثانوی آنان شده بود، <ref> مقدمه ابن خلدون (ترجمه)، ج 1، ص 286</ref> بهترین عامل بازدارنده از جنگها و عامل وحدت و اُلفت ، پیوند زناشویی بود.

از این روی پیامبر(ص) با قبایل بزرگ قریش به ویژه با قبایلی که بیش از دیگران با پیامبر (ص) دشمن بودند مانند بنی امیه و بنی اسرائیل  ازدواج نمود . اما با قبایل انصار که از سوی آنان هیچ خطری احساس نمیشد و آنان نسبت به پیامبر(ص) دشمنی نداشتند، ازدواج نکرد.

محمد (ص) ام حبیبه را به ازدواج خود درآورد تا بدین ترتیب داماد [[ابوسفیان]] شود و از دشمنی قریش نسبت به خود بکاهد. در نتیجه پیامبر با خاندان بنی امیه و هند زن ابوسفیان وسایر دشمنان خونین خود خویشاوند شد و ام حبیبه عامل بسیار مؤثری برای تبلیغ اسلام در خانواده های مکه شد.<ref>محمد پیامبری که از نو باید شناخت، ص 207</ref>

در بعضی از تواریخ می خوانیم که پیامبر با زنان متعددی ازدواج کرد و جز مراسم عقد انجام نشد و هرگز آمیزش با آنها نکرد حتی در مواردی تنها به خواستگاری بعضی از زنان قبائل قناعت کرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عایشه که از مخالفان عثمان بود و در هنگام قتل عثمان در مکه حضور داشت با شنیدن به خلافت رسیدن علی، در مکه ماند. بعد از مدتی با رسیدن طلحه و زبیر به مکه، این سه با نیروهایی از قبایل عرب به سوی بصره راه افتادند و ادعای خونخواهی عثمان را مطرح کردند<ref>سیره السیده عائشه‌ام المومنین،‌ ص۱۸۹-۱۹۲</ref> و بعد از تصرف این شهر، در برابر نیروهای امام صف ارایی کردند.<ref>ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۷۱-۷۲ </ref>  

==معاویه و عایشه==

 

با اینکه روایاتی از هدایای مالی معاویه به عایشه در منابع موجود است، دست کم در بخشی از دوران حکومت معاویه، عایشه از مخالفان و معترضان به او بود. او بخصوص به دلیل کشته شدن برادرش محمد بن ابی بکر به فرمان معاویه از او دل خوشی نداشت و نیز او را به دلیل قتل حجر بن عدی سرزنش می‌کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۸۰-۱۸۱</ref> نقل است که عایشه با شنیدن خبر دستگیری [[حجر بن عدی]] کسی را برای شفاعت از او نزد معاویه فرستاد اما این فرستاده هنگامی به شام رسید که حجر و یارانش به شهادت رسیده بودند.<ref>ابن قتیبه دینوری، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۲۰۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۵۷</ref>

 

 

 

 

 

 

 

پیامبر(ص) گاه که نزد زینب بنت جحش (یکی از همسرانش) می‌رفت زینب او را نگاه می‌داشت و از عسلی که تهیه کرده بود خدمت می‌آورد. این سخن به گوش عایشه رسید، و بر او گران آمده، می‌گوید: من با حفصه (یکی دیگر از همسران پیامبر) قرار گذاشتیم که هر وقت پیامبر نزد یکی از ما آمد فورا بگوئیم، آیا صمغ _مغافیر خورده‌ای؟! مغافیر صمغی بود که یکی از درختان حجاز به نام عرفط تراوش می‌کرد و بوی نامناسبی داشت و پیامبر مقید بود که هرگز بوی نامناسبی از دهان یا لباسش استشمام نشود.

روزی پیامبر نزد حفصه آمد، او این سخن را به پیامبر گفت. حضرت فرمود: من مغافیر نخورده‌ام، بلکه عسلی نزد زینب بنت جحش نوشیدم، و من سوگند یاد می‌کنم که دیگر از آن عسل ننوشم ولی این سخن را به کسی مگو، مبادا به گوش مردم برسد و بگویند چرا پیامبر غذای حلالی را بر خود تحریم کرده، و یا از کار پیامبر در این مورد و یا مشابه آن تبعیت کنند، و یا به گوش زینب برسد و او دل شکسته شود. اما حفصه پس از مدتی این راز را آشکار کرد. <ref>بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ج۵، ص۲۲۲</ref>

این روایت در منابع گوناگون با تغییراتی نقل شده<ref>حسینی فاطمی، نقد و بررسی دیدگاه‌های موجود درباره افشای راز پیامبر(ص) در آیات ابتدایی سوره تحریم</ref> و حتی بخاری نیز آن را بیان کرده‌ است.<ref>صحیح البخاری، ج ۵، ص۴۹۶۴، ح۴۹۶۶، کتَاب الطَّلَاقِ، بَاب «لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ الله لک»،</ref> بخاری روایت دیگری در این رابطه به نقل از خلیفه دوم می‌نویسد که در آن عایشه و حفضه علیه پیامبر(ص) هم پیمان شدند.<ref>صحیح البخاری، ج ۴، ص۱۸۶۸، ح۴۶۳۰، کتَاب التفسیر، بَاب: وَإِذْ أَسَرَّ النبی إلی بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثًا</ref> قرطبی<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج ۱۸، ص۲۰۲</ref> و ابن قیم<ref>ابن قیم، إعلام الموقعین عن رب العالمین، ج ۱، ص۱۸۹؛ ابن قیم،الأمثال فی القرآن الکریم، ج ۱، ص۵۷،

ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کفَرُوا امْرَأَةَ نُوحٍ وَامْرَأَةَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَینِ مِنْ عِبادِنا صالِحَینِ فَخانَتاهُما فَلَمْ یغْنِیا عَنْهُما مِنَ اللَّهِ شَیئاً وَقیلَ ادْخُلاَ النَّارَ مَعَ الدَّاخِلینَ. التحریم/۱۰</ref> حتی آیه ۱۰ سوره تحریم <ref>واردی، نقش همسران رسول خدا در حکومت امیر مومنان، ص۱۱۴</ref> را نیز برای ترساندن عایشه و حفصه می‌دانند.  

=ماجرای افک و عایشه=

بر اساس روایت مشهوری که از خود عایشه نقل شده، در سال پنجم هجری و زمان بازگشت سپاه اسلام از [[غزوه]] بنی مصطلق و هنگامی‌که اردوی مسلمانان برای استراحت، توقف کرده بودند، عایشه برای قضای حاجت از لشکرگاه فاصله گرفت. او که گردنبند خود را گم کرده بود، مدتی مشغول یافتن آن شد، اما لشکریان که از غیبت وی اطلاع نداشتند، به راه افتاده و کجاوه او را به تصور اینکه عایشه در آن است همراه خود بردند.

وقتی عایشه بازگشت، محل استراحت کاروان را خالی یافت و در همان مکان ماند تا فردی به نام صفوان بن معطَّل به او رسید و شترش را در اختیار عایشه قرار داد و او را به لشکریان رساند. همین ماجرا موجب بدگویی گروهی از مردم مدینه درباره عایشه شد که از آنان بنابر متون اسلامی، منافقان یاد می‌شود که عایشه را به عمل منافی‌عفت متهم کردند. پس از این اتفاق، با نزول بخشی از آیات سوره نور <ref>آیات ۱۱ تا ۲۶</ref> عایشه از این اتهام تبرئه شد و اتهام‌زنندگان مورد سرزنش قرار گرفتند.<ref> ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۲۹۷-۳۰۲؛ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۲۳-۲۲۷</ref>

[[اهل‌سنت]]، نزول این آیات را فضیلتی برای عایشه خواندند و به همین علت، برتری او را نسبت به دیگر همسران از زبان خود عایشه و نزدیکان او نقل کرده‌اند، مانند اینکه محبوب‌ترین زن نزد رسول خدا عایشه است.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۸، ص۶۸</ref> اما برخی از علمای شیعه به این داستان اشکالاتی وارد نموده‌اند.<ref>طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج‏۱۵، ص۹۷-۱۰۵</ref> منابع شیعه، نزول این آیات را مرتبط با دیگر همسر پیامبر یعنی ماریه قبطیه در ماجرای پس از مرگ ابراهیم فرزند رسول خدا دانسته‌اند.<ref> قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹؛ یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۳۵۰؛ عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۳۲۰و۳۲۶</ref>

=راوی حدیث بودن عایشه=

عایشه از راویان سخنان و [[سیره پیامبر]](ص) است و تعداد روایاتی که از او نقل شده، به ۲۲۱۰ روایت می‌رسد.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰، ج۶، ص۴۳</ref> در حالی که سهم دیگر [[همسران رسول خدا]] در مجموع ۶۱۲ حدیث است. در مسند احمد ۲۲۷۰ روایت از عایشه نقل شده و در کتاب صحیح بخاری و مسلم ۱۲۰۰ روایت در باب [[احکام فقهی]] آمده که ۲۹۰تای آن از عایشه است و از این رو اهل سنت قائلند که عایشه، یک‌چهارم شریعت را حمل می‌کند.<ref>عسکری، احادیث ام المؤمنین عائشة، ۱۴۱۸ق، ص۳۲</ref> بخشی از روایاتی که به نقل از او در منابع روایی نقل شده، مورد نقد و بررسی پژوهشگران شیعی قرار گرفته است.<ref>عسکری، احادیث ام المومنین عایشه، طیبیان، عایشه در صحاح سته</ref>

=ویژگی‌های عایشه=

عایشه تنها همسر رسول الله (ص) بود که پیش‌تر ازدواج نکرده بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۹</ref> اهل سنت گزارش‌هایی درباره علاقه زیاد پیامبر(ص) به عایشه نقل می‌کنند تا او را محبوب‌ترین همسر پیامبر(ص) معرفی کنند. آنان طبق همین روای ت عایشه را دارای فضایل بسیاری می‌دانند.<ref>ابن الاثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۱۸۹- ۱۹۱</ref>

در مقابل [[شیعه]]، فضایلی را که منابع اهل سنت درباره عایشه نقل کرده‌اند، ساختگی و غلو دانسته و به روایاتی استناد می‌کنند که بنابر آن رفتار عایشه به ناراحتی و خشم پیامبر منجر شده و یا سخنانی از پیامبر را یادآور می‌شوند که آن حضرت از عایشه گلایه کرده است.<ref>تصویر خانواده پیامبر در دایره المعارف اسلامی، ص۹۷، ۱۰۱-۱۰۴</ref> بر همین اساس گزارش‌هایی که از حسد و غیرت عایشه نسبت به سایر زنان پیامبر(ص) نقل شده و اقداماتی که عایشه از روی حسد علیه آنان انجام می‌داد ناپسند شمرده‌اند.<ref> العاملی، الصحیح من السیره النبی الاعظم، ج۳، ص۲۹۱</ref>

=پیشگویی پیامبر (ص) از عاقبت عایشه=

و چه زیبا پیامبر اکرم (ص) فرمود: قام النبی صلی الله علیه وسلم خَطِیبًا فَاَشَارَ نحو مَسْکَنِ عَایشَةَ فقال هُنَا الْفِتْنَةُ ثَلَاثًا من حَیْثُ یَطْلُعُ قَرْنُ الشَّیْطَانِ.

حضرت ایستاد و اشاره به خانه عایشه نمود و سه بار فرمود: فتنه از آنجا آغاز می‌شود بدین‌جهت که از آنجا پیروانِ شیطان بیرون می‌آیند. <ref> بخاری جعفی، ابوعبدالله محمد، صحیح البخاری، ج۴، ص۸۲. </ref>

=زمان و چگونگی مرگ عایشه=

سرانجام وی در سال ۵۷ یا ۵۸ در مدینه به دست معاویه به قتل رسید.

در کتاب تاریخ حبیب السیر (از کتابهای اهل سنت) به نقل از تاریخ حافظ ابرو از علمای اهل سنت در مورد قتل عایشه توسط معاویه چنین نقل می‌کند:

در شهور سنه سته و خمسین که معاویۀ بن ابی‌سفیان جهت بیعت یزید به مدینه رفته، حسین بن علی المرتضی و عبدالله بن عمر و عبدالرحمن ابن‌ابی‌بکر و عبدالله بن زبیر رضی الله عنهم را برنجانید، صدیقه رضی الله عنها زبان ملامت و اعتراف بر وی بگشاد و معاویه در خانه خویش چاهی کنده سر آن را به خاشاک پوشید و کرسی آبنوس بر زیر آن نهاد آنگاه صدیقه را جهت ضیافت طلب داشت و بر آن کرسی نشاند تا در چاه افتاد و معاویه سر چاه را بآهک مضبوط کرده از مدینه به مکه رفت. <ref>حسینی خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، تاریخ حبیب السیر، ج۱، ص۴۲۵، انتشارت خیام، بی جا، بی تا</ref>

بعد از مرگ وی [[ابوهریره]] بر او [[نماز]] خواند و در [[قبرستان بقیع]] دفن شد. <ref> بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۸۶، طبق برنامه الجامع الکبیر</ref>

=پانویس=

{{پانویس|3}}

[[رده:راویان حدیث از پیامبر]]

[[رده:همسران پیامبر]]

[[رده:اصحاب جمل]]