اخلاق: تفاوت میان نسخه‌ها

<big>اخلاق</big> در اصل واژه‌ای عربی است كه مفرد آن خُلْق و خُلُق می‌باشد. در لغت به‌معنای سرشت و سجیّه به‌کار رفته است؛ اعم از اینكه سجیّه و سرشتی نیكو و پسندیده باشد مانند جوان‌مردی و دلیری یا زشت و ناپسند باشد مثل فرومایگی و بزدلی. <ref>فلسفه اخلاق، مصباح یزدی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ سوم، پاییز 1394، ص 19</ref> در لغت نامه دهخدا آمده است: اخلاق جمع خُلق و در لغت به معناى خوی‌هاست. <ref> لغت نامه دهخدا، دانشگاه تهران، ج 5، ص 1525</ref>

اگر به یك تقسیم بندی كلّی و عمومی اكتفا كنیم به دو گونه روش اخلاقی بر می‌خوریم، <ref>محمدی گیلانی، اخلاق اسلامی، انتشارات سایه، 1378، ص 47 –29</ref> كه عبارت‌اند از:

1. روش فیلسوفان و حكیمان.

==روش اخلاقی فیلسوفان و حكما==

اخلاق از نظر فیلسوفان و حكما مبانی علمی خاص دارد و هدف آن تحسین و تقبیح مردم است. <ref>محمدی گیلانی، اخلاق اسلامی، انتشارات سایه، 1378،ص 44 –43</ref> می‌گویند: كار خوب بكن چون مردم می‌گویند خوب است و كار بد نكن چون مردم ملامت می‌كنند. آیا اخلاق به گونه‌ای فنی و به روش و طریقه‌ای كه فیلسوفان و حكیمان اخلاقی هم‌چون [[ارسطو]]، [[فارابی]]، [[ابن مسكویه]] و . . . بیان كرده‌اند، می‌تواند ما را به سعادت و كمال حقیقی كه هدف علم اخلاق است برساند؟ اصولاً سؤال مهم و اساسی این است كه معنای سعادت و كمال چیست؟

اگر اخلاق و راه رسیدن به سعادت و كمال تنها همان راهی باشد كه [[حكیم]] و [[فیلسوف]] با برهان و استقلال پیموده، راهی است بسیار مشكل. به‌ویژه آن‌كه بسیاری از اصول و روش‌هایی كه حكما برای رسیدن به سعادت و كمال معرفی كرده‌اند، فاقد استحكام كامل بوده و سُست و غیر قابل اطمینان است، چون اولاً از خطا و اشتباه مصون نیستند و ثانیاً مبتنی بر اصول و قواعد علمی است كه برای همگان امكان پذیر نیست، افراد عادی نمی‌توانند اخلاق علمی را بیاموزند. پس نمی‌توان اصول و اخلاقی را كه حكما تدوین كرده‌اند، اخلاق واقعی و زمینه ساز سعادت و كمال انسان دانست.

مبنای اخلاق از نظر انبیاء این است كه انجام كار خوب انسان را به [[بهشت]] می‌برد و كار بد انسان را به [[جهنّم]] می‌فرستد. اصول اخلاقی كه از سوی انبیاء‌ تدوین شده است، چند ویژگی اساسی دارند.

2. چون منشأ آن وحی است.از اطمینان كامل برخوردار می‌باشد و خطابردار نیست، لذا می‌تواند انسان را به سعادت و كمال برساند.

3. پیمودن آن برای همگان امكان پذیر است، هم یك استاد بزرگ، دانشمند علوم الهی و هم یك فرد عادی بی سواد، می‌توانند اصول اخلاقی [[اسلام]] را فرا بگیرند و به آن عمل نمایند. روش اخلاقی انبیاء، روش و راهی است كه هم [[علی (ع)]] می‌تواند آن را بپیماید و هم [[بلال حبشی]]، بهترین شاهد بر این‌كه اخلاق اسلامی، اخلاق واقعی است و می‌تواند انسان را به سعادت و كمال برساند، مطالعة زندگی‌نامة بزرگان دینی و ره‌پویان راه شریعت محمّدی (ص) است، [[سلمان]] و [[اباذر]]، [[مقداد]] و [[بلال]] و . . . همین راه را رفتند و سر انجام به سعادت و كمال نایل شدند. در درون نظام و روش اخلاقی انبیاء، روش كامل‌تری نیز وجود دارد كه همان روش اخلاقی اسلام است. <ref>تعریف اخلاق و اخلاق واقعی

در خطبۀ که پیامبر (ص) بعد از فتح مکۀ مکرمه ایراد نمود فرمود: (یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ «مَا تَرَوْنَ أَنِّی فَاعِلٌ فیِكُمْ؟» قَالُوا: خَیْرًا، أَخٌ كَرِیمٌ، وَابْنُ أَخٍ كَرِیمٍ قَالَ: «اذْهَبُوا فَأَنْتُمُ الطُّلَقَاءُ»). <ref>[البدایه و النهایه، ازحافظ ابن کثیر] طبع دار ابن حزم، ج/ 1، تهذیب سیرة ابن هشام، ازعبد السلام هارون، ص:237، طبع:1990م مؤسسة الرسالة، بیروت]</ref>

ای! جماعۀ [[قریش]]، چه فکر می‌کنید که من با شما چه معامله خواهیم نمود؟ همه گفتند: خیر، برادر کریم و برادر زادۀ نیک [ما هستی] پیامبر (ص) فرمود: بروید پس شما آزاد کرده شد گان هستید). سرانجام فرمان عفو عمومی را صادر نموده فرمود: (لَا تَثْرِیبَ عَلَیْكُمُ الْیَوْمَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ) یعنی: امروزهیچ گونه سرزنش و توبیخی به شما نیست، [[خداوند]] شما را می‌بخشد، چرا که او مهربانترین مهربانان است.

آری! اگراین اخلاق کریمانه، واین رفتارشریفانه نمی‌بود، آن ملت عقب مانده وجاهل، وآن جمع خشن وانعطاف نا پذیر، درآغوش اسلام قرارنمی گرفتند، وبه مصداق آیۀ: (لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ). <ref>آل عمران: 159</ref> همه پراگنده شده متفرق می‌گردیدند.

(«كَانَ خُلُقُهُ الْقُرْآنَ») <ref> مسلم به روایت عایشه (رضی الله عنها) نمبر حدیث (139ـ 746)</ref> سایلی از[[عایشه]] راجع به اخلاق پیامبر (ص) سوال کرد که چگونه اخلاق داشت؟ درجواب فرمود: آیا [[قرآن]] را نخوانده اید (اخلاق پیامبرکاملاً موافق قرآن بود به همین خاطرعلامه [[ابن قیم]] در[[مدارج السالکین]] می‌نویسد که (دین اسلام تماماً اخلاق نیکواست).

(“إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُدْرِكُ بِحُسنِ خُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ”). <ref> ابو داود، نمبر(4798) صححه الألبانی فی الجامع الصغیر برقم (1620)</ref>

(“أكْمَلُ الْمُؤْمِنِینَ إیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً) <ref> ابو داود حدیث نمبر (4682) سنن ترمذی نمبر حدیث (11662)</ref>