نگرش تطبیقی به وحدت اسلامی و ملی‌گرایی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

ناسیونالیسم یك اصل و باور سیاسی است كه با آن مرزهای ملی، مشروعیت سیاسی کسب نموده و واحد سیاسی باید بر شاخصه‌های ملی منطبق باشد. (Weidenfeld & Nicolson, 1997. p. 1.) از این چشم‌انداز، «ملت» و «سرزمین» شالوده‌ ناسیونالیسم را به‌عنوان یک ایدیولوژی كه دستورالعملی برای رسیدن به ‌مقاصد معین است، شکل می‌دهد. (داوری، 1365ش، ص203). گونه‌هایی از ناسیونالیسم قدری متعادل‌تر عمل می‌كنند. اما نوع دیگری از ناسیونالیسم، علاوه بر برتری قومی، مفهوم ملت را نیز با خود دارد(پیشین)، كه نوعی از هم‌گرایی را با اصالت واحدهای ملّی و نژادی یا فراتر از آن مطرح می‌كند، و ایدئولوژی سیاسی و بنیاد فکری یک ملت محسوب می‌شود و به طور افراطی در برخی موارد با نظریه توتالیتری و شوونیستی همراه شده مشكلات زیادی در جوامع انسانی ایجاد كرده‌ است. نازیسم آلمان، فاشیسم ایتالیا، اشغال فلسطین، تصفیه قومی در بوسنی، رواندا، کنگو، قتل‌عام بیش از60% هزاره‌های افغانستان در حكومت عبدالرحمن‌خان، و... از جمله آنهاست. اما دین اسلام با پیام جهانی، شاخصه‌های ملی را در مقابل اصل تقوا، تعاون، انصاف، عدالت و كرامت انسانی، به شدت كم‌رنگ می‌داند، و با پذیرش اصل حاكمیت‌ سیاسی مردم، با مبانی الهی در پی ایجاد هم‌گرایی ‌انسانی‌ در سطح جهان می‌باشد. حوزه مطالعه این پژوهش جهانی بوده، بدون توجه به ‌زمان خاصی، به صورت تطبیقی، هم‌گرایی جهانی ‌ـ‌‌ اسلامی و هم‌گرایی ‌‌ناسیونالیستی، با متغیرهای وحدت ‌اسلامی، ناسیونالیسم، تقوا، نژادپرستی، احساسات عاطفی‌ـ روانی، منافع‌ ملی، كشور، سیاست، قرآن و سنت، تحلیل می‌شود؛ از این رو ارایه پاسخ به سؤالات ذیل، در خور توجه می‌باشد:

ناسیونالیسم( (Nationalism در لغت مشتق از Nation به معنای «ملت»، تركیب ¬شده از دو كلمه، یكی به معنای ناسیون از لغت فرانسوی Naissance به معنای زاده‌شدن گرفته شده است (طلوعی، 1385، ص 872) كه از قرن 13 میلادی معمول بوده و به گروهی از مردم كه زادگاه یكسانی داشتند اطلاق می‌‌شد، و دوم ایسم(Ism) به معنای شناختن است. این دو معنا تداعی‌گر ایدئولوژیك بودن ناسیونالیسم است. (بابایی زارچ، امت و ملت در اندیشه امام خمینی، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامی، 1383ش، ص 55). در اصطلاح، عقیده‌ای است كه مرزهای ملی با مرزهای دولت انطباق داشته، و ملت سرنوشت خود را تعیین كند، و دولت ملی مهم‌ترین سازمان سیاسی آن باشد. (آشوری، 1373ش، ص319ـ320). ناسیونالیسم برگرفته از ملت، به معنای ملّی‌گرایی و نژاد‌پرستی آمده است (نوروزی، 1380ش، ص82) و به علایق وطن‌پرستی یا وطن‌دوستی نیز تعریف می‌شود. (كاتم، 1371ش، پنج).

ملت در لغت، به معنای راه، روش، دین و آئین است و در معنای نوین، متولد شدن(Nation ناسیون)، مردم را در بر می¬گیرد. در اصطلاح، ملت: «مجموعه¬ای از افرادند که در نژاد، سرزمین، زبان، فرهنگ، آداب و رسوم، تاریخ، عقاید و جهان¬بینی به هم احساس مشترک دارند» (شیخ شعاعی، 1386ش، ص 11؛ اسکندری، www.ariaye.com/dari/qanoonasasi/eskandari2.html). عنصر پیوند دهنده ملت، آگاهی و ایمان به مقصدی باطنی، الهی و آسمانی بوده و محدود به طبیعت نیست. (پارسانیا، ص۷۱). مجموعه فکری، علمی و روشی که مردم باید طبق آن عمل کنند، ملت نامیده می‌شود. (مطهری، 1359ش، ص ۵۶).

ملیت: نوعی رابطه سیاسی ایجاد شده از اصل حاكمیت و قدرت سیاسی است. از عناصر ملیت: نژاد، وحدت زبان، تاریخ، زمین و خون می‌باشد، كه از پیوند این عناصر گروه اجتماعی تشكیل می‌شود. علم حقوق آن را ملت می‌گوید. (عمید زنجانی، 1352ش، ص23 ـ24).