احمد المستیری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''احمد المستیری'''، "پدر تعددگرایی رسانه¬ای یا سیاسی" در [[تونس]] و رهبر و بنیانگذار جنبش دموکرات¬های سوسیالیست،وفاتش به گشایش پرونده هایی دامن زد که انتظار می رفت در صدر گفتگوی اندیشه ای و سیاسی از زمان سقوط حکومت بن  علی در ژانویه 2011 و انفجار پدیده موسوم به "بهار عربی" یا [[بیداری اسلامی]] باشد.

نقش تاریخی احمد المستیری و هم¬قطارانش، یعنی رهبران جنبش دموکرات¬های سوسیالیست در 50 سال گذشته در ترویج تفکر تعددگرایی و انتقال کشور از فرهنگ تک رئیسی و تک حزبی به فرهنگ گفتگو با دیگران در رسانه¬ها و احزاب و سازمان¬های چندجانبه، انجامید.

او از 50 سال قبل، فرهیختگان و دولتمردان بزرگی را رهبری کرد که به دلیل اختلاف مواضعشان راجع به دموکراسی و راه پیشبرد امور کشور و زندگی سیاسی و رسانه¬ها، از حزب حاکم به ریاست رئیس جمهور الحبیب بورقیبه جدا شده بودند.

کثرت¬گرایی رسانه¬ای، فرهنگی و حزبی، یک امر واقعی در مرحله نبرد با استعمارگر بود که در اوت 1946 در "کنفرانس استقلال" (کنفرانس لیلة القدر) بروز کرد، در این صورت، دیگر اختلاف نظری روی این نکته باقی نمی¬ماند که دولت¬های ملی-گرای نخستین، یعنی دولت¬هایی که درست بعد از استقلال تونس بر سر کار آمدند، خود مانعی در برابر کثرت¬گرایی حزبی و رسانه¬ای بودند، و حتی فراتر از آن، به منظور مقابله گسترده¬تر با همه اشکال کثرت¬گرایی، در سال 1964، مقررات حزب حاکم را در بنزرت به تصویب رساندند که در آن، مقرر گردید تا اتحادیه¬های کارگران، تاجران، کشاورزان، دانشجویان و زنان، به حزب حاکم ملحق شوند و رهبران این اتحادیه¬ها به عنوان اعضای شورای رهبری حزب تعیین شدند.

به همین دلیل، رهبری احمد المستیری و دوستانش در میان سال¬های 1971 و 1974 بر جریانی که ندای کثرت¬گرایی سیاسی و رسانه¬ای را در درون حزب حاکم و کشور سر می¬داد، به کنار زدن آنها و طردشان از عرصه و سپس برگزاری یک "همه¬پرسی مردمی" صوری در 1975 برای تعیین الحبیب بورقیبه به ریاست "مادام العمر" کشور تبدیل شد که پس از آن، عرصه بر مخالفانش به شدت تنگ شد.

تأسیس جنبش دموکرات های سوسیالیست به ایجاد فضایی منجر شد که در آن، صدها تن از فرهیختگان تونسی و سیاستمداران به رهبری احمد المستیری و افراد نزدیک به او دست به تحرک زدند و در این چارچوب، در سال 1977 عریضه "یکصد فرهیخته و سیاستمدار از جریان¬های مختلف" را صادر، نخستین روزنامه مخالف دولت (روزنامه الرأی) را منتشر و نخستین سازمان مستقل حقوق بشر را در همان سال تأسیس کردند و سپس در سال 1978، نخستین حزب سیاسی مخالف دولت را آشکارا تأسیس کردند و آن را "جنبش دموکرات¬های سوسیالیست" نامیدند.

هرچند که تأسیس چنین حزبی، به منزله یک شوک به عرصه سیاسی و رسانه¬ای ملی، منطقه¬ای و بین¬المللی بود، اما مهمترین دستاورد احمد المستیری و هم¬قطاران لیبرالش، خارج ساختن کشور از مرحله سلطه حزب حاکم و تحمیل سلطه حکومت بر تمامی رسانه¬ها از طریق تأسیس روزنامه "الرأی" در پایان سال 1978 و سپس روزنامه "المستقبل" به دو زبان عربی و فرانسه (لاونیر) روزنامه "دموکراسی" به زبان فرانسه و روزنامه¬های دیگر نزدیک به شخصیت¬ها، احزاب و جریانات سیاسی و چپگرا و اسلامگرا بود.

مقامات و شخصیت¬های لیبرال کشور، در انتهای دولت الهادی نویره در اواخر دهه 1970 و سپس در دوره دولت محمد مزالی (1980-1986) برخورد مثبتی با این مسئله داشتند و همزمان، برای اجرایی کردن کثرت¬گرایی رسانه¬ای و سیاسی، تحت رهبری احمد المستیری و دموکرات¬های سوسیالیست به علاوه نویسندگان، اصحاب رسانه، فرهیختگان لیبرال و چپگرا و اسلامگرایان مستقل دست به کار شدند. شخصیت های تأثیرگذار می¬توان از شخصیت های زیر نام برد: حسیب بن عمار، محمد مواعده، اسماعیل بولحیه، الدالی الجازی، خمیس الشماری، احمد عیاض الودرنی، حموده بن سلامه، مصطفی بن جعفر، منصر الرویسی، ابوبکر الصغیر، احمد الکرفاعی، احمیده النیفر، صلاح الدین الجورشی، احمد نجیب الشابی، رشید خشانه، میه الجریبی، محمد کریشان، کمال بن یونس، حمادی الردیسی، البشیر الصید، میة الجریبی، عبدالرزاق الکیلانی، عبدالفتاح عمر، محمد الشرفی، الهاشمی الطرودی، محمد قلبی، منیر الباجی، محمد بنور و سامی العکرمی.

ارگانهای حزب ضمن اینکه تأسیس جنبش دموکرات¬های سوسیالیست و روزنامه¬های وابسته به آن به دست احمد المستیری وهم¬قطارانش، حاشیه آزادی¬های رسانه¬ای و تثبیت کثرت¬گرایی در دیگر رسانه¬های "مستقل" مانند روزنامه¬های دارالصباح، دارالانوار و الشعب را افزایش داد و به تأسیس روزنامه¬ها و مجلات مخالف دولت و مستقل به دو زبان عربی و فرانسه انجامید که از آن جمله      می¬توان به "لوفار" (مناره) و "الوحده"، ارگان حزب وحدت مردمی و "الطریق الجدید" ارگان حزب کمونیست¬ها به علاوه "مجله اندیشه اسلامی آینده¬ای 15*20" (جریان "اسلامگرایان ترقی¬خواه" یا "چپگرایان اسلامگرا") و "جامعه"، "الحبیب" و "المعرفه" اشاره کرد که دو مجله اخیر به رهبران جنبش "الاتجاه الاسلامی" در دوره پیش از محاکمه های 1981 نزدیک بودند.

ادبیات المستیری و همراهانش یعنی بنیانگذاران جنبش دموکرات¬های سوسیالیست و نویسندگان و سیاستمداران بزرگ، نشان می¬دهد که این "مکتب سیاسی- رسانه¬ای- فرهنگی" یک افزوده نوعی برای تونس داشت و بزرگترین تغییر سیاسی در تاریخ ملی تونس را در طول 50 سال گذشته ایجاد کرد.

یاوران احمد المستیری و پیشگامان جریان "دموکراتیک ترقی¬خواه" به دو دوره بورقیبه و بن علی و سپس به دوره پس از انقلاب 2011 تقسیم شدند، اما مجموعه¬ای از اصول ثابت و مرجعیت¬ها، آنها را گرد هم آورد و تأثیر جدی آنها را در گفتمان سیاسی قدرت در دهه پایانی حکومت بورقیبه (1977- 1987) و دوره اولیه حکومت بن علی (1988- 1989) تفسیر کرد.

ضمن اینکه همین ادبیات، بر شخصیت¬ها و احزابی که از درون حزب احمد المستیری، یعنی حزب تکتل به رهبری مصطفی بن جعفر و عبداللطیف عبید و خلیل الزاویه و محمد بنور و هم¬قطارانشان به علاوه رویکرد جدید جنبش دموکرات¬ها به رهبری محمد مواعده (1990- 1995) و سپس به ریاست اسماعیل بولحیه (1995- 2010) و جنبش¬هایی که تحت ریاست "جدا شدگان" دیگری مانند الطیب المحسین و احمد الخصخوصی سر برآوردند، تأثیر گذاشت.

نقطه قوت در ادبیات سوسیال دموکرات¬ها و گزینه¬های رهبر احمد المستیری این بود که آنها همچنین به اصلاح گفتمان فکری و سیاسی و راهبرد مبارزه سیاسی اکثر طرف¬های سیاسی چپگرا، مارکسیست، ملی¬گرا و اسلامگرا که شعارهای "انقلابی" سر می دادند و خواهان سرنگونی رژیم

المستیری و همراهانش از مفهوم سوسیالیسم و دموکراسی نزدیک به گفتمان چپگرای معتدل جهانی و جنبش "سوسیال دموکرات" که در آلمان، فرانسه، اروپا و نیز بر "سوسیالیسم بین¬المللی" تأثیرگذار بود، استفاده کردند.

در عین حال، آنها خود را امتداد دولت ملی مدرن و دستاوردهای آن می¬دانستند و خواهان اصلاحات در سیاست¬های داخلی و خارجی آن "به دور از خشونت و منطق جدایی و برخورد" بودند.

در آغاز، گفتمان المستیری و یارانش و ادبیات روزنامه¬های "الرأی" و "المستقبل" و "لافونیر" با مخالفت شدیدی مواجه شد. اینان متهم شدند که تلاش دارند تا روی نظام کنونی را سفید کنند و آن را از فروپاشی نجات دهند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و بروز یک "جریان انقلابی مسلمان" که حامی جریان چپگرا در تونس بود و با رشد          جریان¬های "ملی¬گرایان دموکرات" و "کارگران تونسی" و "شعله" و هم فکرانشان در دانشگاه¬ها و اتحادیه¬ها، بر شدت انتقادات علیه المستیری و دوستانش افزوده شد.

محمد مزالی، نخست وزیری را تحویل گرفت (1980- 1986) و راه کثرت¬گرایی فکری و سیاسی و حرکت در مسیر سیاست گشایش دموکراتیک را در پیش گرفت که با عنوان "سیاست گشایش" از آن نام برده شد که نظام انور سادات نیز بعد از مرگ جمال عبدالناصر در سال 1970، آن را در مصر در پیش گرفت، تعداد منتقدان المستیری و جنبش او افزوده شد.

با وجود برخوردها و کشمکش¬هایی که در درون بیشتر جنبش¬های چپگرای عربی و اسلامی به وجود آمد، اما باز هم رویکرد احمد المستیری به پیروزی رسید.

پذیرش رویکرد احمد المستیری و دموکرات¬ها و سوسیالیست¬ها توسط رهبران احزاب، در دوره بن علی و بعد از انقلاب 2011 نیز ادامه پیدا کرد تا اینکه تعداد احزاب قانونی، به بیش از 200 حزب رسید.

ملاحظه می¬شود که المستیری و جنبش دموکرات¬های سوسیالیست، از اواخر دوره بورقیبه و اوایل دوره بن علی و سپس بعد از انقلاب 2011، قربانی "گفتمان دوگانه" و موضوع مزایده چندین طرف بودند:

طرف¬های سیاسی دموکرات و ترقی¬خواه تونسی و بین¬المللی که تلاش کردند تا احمد المستیری، "جانشین بورقیبه" در سال 1987 و سپس "جانشین بن علی" بعد از تقلب در انتخابات آوریل 1989 باشد.

اما این "مقام" باعث شد که برخی از مخالفان المستیری و رقیبان و دشمنانش از میان نخبگان حاکم و مخالفان، چندین بار و با قدرت علیه او ائتلاف کنند. پس از انتخابات 1989، از طریق پویش¬های سنگین رسانه¬ای و خشونت لفظی و فیزیکی غیراخلاقی که علیه شخص او انجام شد، او را به کناره¬گیری "کامل" از عرصه قدرت راضی کردند.

رهبران سیاسی و حزبی از مکاتب مختلف، تلاش کردند تا در دوره¬های بورقیبه و بن علی، از طریق آغاز پویش¬های شیطنت¬آمیز علیه جنبش دموکرات¬های سوسیالیست و رهبران آن، در آن واحد، نقش جایگزین معتدل حزب حاکم و رهبری آن و حزب احمد المستیری را ایفا کنند.

در سی سال گذشته و پس از آن، بعد از انقلاب 2011، احمد المستیری و پروژه¬اش توسط برخی از دوستانش که "مرکب خود را تغییر دادند" و با ارائه استعفای خود به احزاب دیگر یا دولت پیوستند و از آن سو به وزارت رسیدند، محاصره شدند.

بدین ترتیب، یک بار دیگر مشخص شد که نخبگان تونسی، نقش¬های پیشگامی را در عرصه عربی ایفا می¬کنند، اما خیلی زود، به دلیل پرداختن به کشمکش¬های حاشیه¬ای، به دست خودشان کنار زده می شوند و فرصت آن را پیدا نمی¬کنند که میوه مبارزات خود را بچینند و "دیگران" از آنها استفاده می¬کنند<ref>[https://arabi21.com/story/1379970/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AE%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9-%D8%BA%D9%8A%D8%B1%D8%AA-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D9%88%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%AA-%D8%B9%D9%86-%D8%A3%D9%86-%D8%AA%D8%AD%D9%83%D9%85%D9%87%D8%A7 أحمد المستيري ورواد التعددية الفكرية والسياسية في تونس]</ref>.