اسلام‌گرایی در سوریه: تفاوت میان نسخه‌ها

پیش از این گفته شد که جریان عمومی دین در جامعه سوریه تمایلاتی جدی به اسلام صوفیانه و همزیستی مذهبی دارد. علاوه بر این، با حمایت‌‌های نظام سوریه علمای این طیف (یکی از شاخه‌های طریقت نقشبندی) که در برخی محافل با عنوان جریان کفتارو یا «ابو النور» از آن یاد می‌‌شود به عنوان متولی نهاد رسمی دینی و امر فتوا و اوقاف، زمام امور را به دست گرفتند. از شخصیت‌های مهم این طیف می‌‌توان به شیخ احمد کفتارو مفتی سابق سوریه، شیخ محمد سعید البوطی و شیخ احمد حسون مفتی فعلی سوریه اشاره کرد. مشایخ این طیف روابط بسیار حسنه‌ای با نظام سوریه دارند و همواره پشتیبان آن بوده‌‌اند. به عنوان مثال، شیخ سعید البوطی به عنوان مدافع سرسخت نظام، منتقد جدی [[اخوان‌المسلمین]] بود. شیخ حسون نیز در مارس ۲۰۱۳ با صدور فتوایی، «جهاد» در کنار نظام سوریه را واجب اعلام کرد.

با این حال با آغاز ناآرامی‌‌ها در سوریه بخشی از علمای این جریان به طرح انتقاد علیه نظام پرداخته و به صف معارضان پیوستند. از جمله این افراد که بیشترشان در ترکیه ساکن شدند می‌‌توان به شیخ احمد ابو الخیر شکری (عضو ائتلاف ملی معارضان)، شیخ احسان بعدرانی[<ref>تا اوایل بحران سوریه به شدت از طرفداران ایران بود ولی در نهایت به ترکیه رفت و به صف معارضان پیوست. وی پیش از این عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب بود</ref>].و شیخ ممدوح جنید اشاره کرد.با این همه بخش قابل توجهی از علمای سوری همچنان ترجیح می‌‌دهند نسبت به این تحولات بی‌‌طرف بوده و جانب هیچ یک از نظام و معارضه را نگیرند.

شیخ اسامه الرفاعی رئیس این شورا اعلام کرده که جایگزین و رقیب هیچ نهاد دینی و سیاسی دیگری نیست، اما به نظر می‌‌رسد که این شورا عملا یک رقیب برای نهاد رسمی دینی در سوریه به شمار می‌‌رود. در هیئت امنای شورا اسامی شیوخ شناخته‌ ‌شده‌‌‌ای همانند اسامه الرفاعی، محمد راتب النابلسی، عبدالکریم بکار، عمادالدین رشید، شیخ محمد ابو الخیر شکری و دکتر احمد حوی دیده می شود. این شورای 128 نفره از همان ابتدا مورد تایید و حمایت ائتلاف معارضان قرار گرفت و به عنوان نمونه، جورج صبرا رئیس ائتلاف ملی، این شورا را یکی از «ثمره‌‌های انقلاب» دانسته است.<ref>هوازن خداج، «المجلس الإسلامی السوری.. أوهام البحث عن مرجعیة دینیة للثورة»، العرب، 10 سبتمبر 2017</ref>

آنچه با قاطعیت می‌‌‌توان گفت آن است که این گروه دچار بحرانی ساختاری شده که موجبات چنددستگی و تضعیف نهایی آن را فراهم آورده است. این دو دستگی‌‌ عمدتا بین دو جریان حامی بازنگری و اصلاحات و جریان جهادی بود که افرادی همچون ابو جابر الشیخ و ابو الصالح الطحان آن را نمایندگی می کردند تا آنجا که گروهی با نام «جیش الاحرار» را شکل دادند تا اهرم فشاری برای تضعیف طیف اصلاحی باشند.

هم ابو جابر و هم ابومحمد الجولانی منتسب به سلفگرایی جهادی هستند. یک وجه تمایز تحریرالشام نسب به دیگر گروههای رقیبش عملیات‌های انتحاری این گروه به عنوان یک تاکتیک جنگی بوده است. این رویکرد بویژه در دوره ای که با نام النصرة فعالیت می‌‌کرد بیشتر دیده شده است. گروههای سلفی موسوم به جهانی یا القاعده‌‌‌ای را عمدتا با عملکرد و گفتمانی یکسان می‌شناسند. اما این شاخه [[القاعده]] در سوریه پس از پوست‌‌‌اندازی‌ از النصرة به فتح الشام و سپس به تحریرالشام تلاش کرد تا نشان دهد که مسیری متفاوت از القاعده می‌‌رود و رویه علمگرایانه دارد.

مشخصا درباره وضعیت ادلب توافقاتی منطقه‌‌ای صورت گرفته است که بارزترین آن، توافق بین ایران، روسیه و ترکیه بود. توافقی که بر تقسیم نقش‌‌ها و حوزه نفوذ هر گروه تاکید داشت. با این حال پیش از اعلام موضع رسمی تحریرالشام، برخی رهبران شرعی آن (از جمله ابو الیقظان مصری، ابو الفح الفرغلی و ابو ماریه قحطانی) اعلام کردند که تحریرالشام از سلاح خود دست نخواهد کشید.[51]  سرانجام تحریرالشام موضع رسمی خود را در آخرین ساعات در قبال توافق سوچی اینگونه اعلام کرد: «از هر تلاش داخلی و خارجی در حمایت از مناطق آزادشده استقبال می‌‌کنیم» اما در عین حال تاکید کرد که از سلاح و هدف اصلی‌‌اش یعنی سرنگونی نظام دست نخواهند کشید و جامعه جهانی نیز باید مسئولیت خود را در این‌باره بپذیرد.