فرقه گرائی از منظر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی  ازمذاهب  فقهی که منقرض شده اند عبارتند از1. مذهب الحسن البصری، 2. مذهب ابن ابی لیلی، 3. مذهب الأوراعی، 4. مذهب سفیان الثوری، 5. مذهب اللیث بن سعد، 6. مذهب ابراهیم بن خالد الکلبی، 7. مذهب ابن حزم داوود بن علی الأصبهانی الطاهری، 8. مذهب محمد بن الجریر الطبری، 9. مذهب سلیمان بن حران الأعمش، 10. مذهب عامر بن شرحبیل السقبی»<ref>الوحدة الاسلامیة في الأحادیث المشترکة بین السنة والشیعة، مقدمه آیة الله تسخیری، ص 37 ـ به نقل از تاریخ الفقه الاسلامی ص 3</ref>  

حوادث مشابهی نیز بین پیروان این مذاهب در بغداد و دمشق اتفاق افتاد و هر گروه در صدد تکفیر دیگری بود برخی می گفتند هر کس حنبلی نباشد مسلمان نیست دیگری که مخالف مذهب حنبلی بود همین حکم را علیه او صادر می کرد و کلمات و نسبتهای ناروائی  به علماء و فضلاء صورت می گرفت <ref>الرسائل ومقالات، الشيخ الجعفر السبحاني، ص 426</ref>   

این فتنه که شراره اش گسترش یافته و اثار خسارت بار ان طولانی گردید تمامی خراسان و شام و حجاز و عراق را در بر گرفت و به اوج خودش رسید . حنبلی ها در ناسزا گویی به اشاعره از اهل سنت از همه توان و امکاناتشان بهره می بردند براحتی در مجامع عمومی انها را لعن می کردند و موقعیت ابوالحسن اشعری همانند علی بن ابیطالب در زمان بنی امیه شده بود که مورد لعن و نفرین قرار می گرفت .<ref>في ظلّ أصول الإسلام، الشيخ جعفر السبحاني، ص 25، نقل از البداية والنهاية، ج 4، ص 76، طبقات الشافعية، 2/109، ص 4</ref>

ابن اثیر نسبت به حوادث سال 323 هجری می نویسد :در این سال حوادث زیادی از ناحیه حنابله علیه پیروان مذهب شافعی بوقوع پیوست ویاقوت حموی می گوید بجهت فتنه های زیاد خسارت های مالی و جانی فراوانی به  پیروان دو مذهب شافعی و حنفی واقع گردید .<ref>ورکبت السفينة، ص 70</ref>

تعصبات جاهلانه بین حنفی ها و شافعی ها باعث بروز جنگهای زیادی شد که در تمام این جنگها شافعی ها برغم نفرات اندک شان  پیروز می  شدند<ref>همان  ...وقعت العصبيّة بين الحنفية والشافعية وقامت الحروب بينهما کان الظفر في جميعها للشافعية هذا مع قلّة عدد الشافعية إلاّ أن الله نصرهم عليهم» </ref>

از مظاهر این رحمت تکثیر این مذاهب است که  موجب خسارت های زیادی به وحدت مسلمانها وارد شده  است چنانکه ابن حاتم حنبلی می گوید : هرکس حنبلی نباشد مسلمان نیست و ابوبکر المقری حکم به کفر همه حنبلی ها نموده و ملاعلی قاری نیز گفته است بین حنفی ها مشهور است هرگاه شخصی حنفی به مذهب شافعی بگرود باید تنبیه شود ولی اگر یک شافعی به مذهب حنفی بگرود بدو خلعت پوشانده شود و قاضی دمشق حنفی گفته است : اگر قدرت یابم حکم به لزوم گرفتن جزیه از شافعی ها را بجهت کفرشان صادر می کردم و مظفر طوسی شافعی می کوید :اگر قدرت یابم حکم به کفر تمامی حنبلی ها نموده و دستور به گرفتن جزیه از انها می کردم.<ref>ورکبت السفينة، ص 70</ref>  

أن الإسلام أوسع من موطنه ومذهبه <ref>معنی تفسیر القران و تاویله مرکز المصطفی: أن الإسلام أوسع من موطنه ومذهبه وأن أصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله) تفرعوا في البلاد ولکل وجهة انتهی</ref>                     

ینبغی لمن اشتغل بالفقه أن لا یقتصر علی مذهب إمام معیّن <ref>ورکبت السفينة، ص 52-  54                 

شیخ طبرسی در مجمع البیان،نیز نظیر تفسیر فوق را ذیل ایه شریفه مذکور بیان کرده است <ref>مجمع البيان، ج 8ص 60</ref>  

جون این اختلاف موجب نابودی دین و جوامع اسلامی خواهد شدو اگر بدقت در این ایات بنگریم و اوضاع اسفبار کشورهای اسلامی را هم ملاحظه نماییم خواهیم دید که  متاسفانه در اثر بی توجهی مسلمانان این پیشگویی قران عملی شده است.<ref>ر.ک: مقدمه چاپ دوم المراجعات، السيد شرف الدين، ص 8 ـ 14، تحقیق حسين الرازي، الطبقة الثانية، سنة الطبع، 1402.</ref>  

مراد از فرقوا دینهم در این ایه شریفه پیروان ادیان یهود و نصارا هستند که دینشان را تجزیه به    فرقه های مختلفی نموده و هر فرقه ای به عقائدش راضی است. <ref>مقاتل بن سليمان، ج 3، ص 12 </ref>

در تفاسیر جامع البیان <ref>جامع البیان ابن جرير طبري، ج 21، ص 51</ref> وسمرقندی <ref>تفسیر السرقندی، ج 3، ص 11 ـ 12: تفسیر السرقندی،</ref> و الکبیر رازی <ref>تفسیر الرازي، ج 25، ص 120</ref> و ابن کثیر <ref>تفسير ابن کثير، ج 3، ص 443</ref> نیز همین معنا به شکلهای مختلف بیان گردیده است.   

در این ایه خداوند متعال مسلمانان را  از خطر جدی  تشتت و تفرقه بر حذر داشته و از انان می خواهد دین واحد الهی را همانند مشرکان به فرقه های مختلف تجزیه نکنند.<ref>تيسير الکريم الرحمن في کلام المنان، ص641 </ref>

ایشان ضمن بیان اقوال مختلف در آیه شریفه در بیان دیدگاه چهارم به روایت امام باقر علیه السلام استشهاد می کند که فرمود: مراد از فرقوا دینهم اهل ضلالت و بدعت هستند و این که خداوند متعال در این آیه مسلمانان را از تفرقه در دین نهی نموده و آنان را به وحدت فراخوانده است. و مراد از شیه فرقه های مختلفی است که از دین واحد ناشی می گردد و مراد از لست منهم فی شیء این است که هیچیک از این فرقه ها نباید خود را منتسب به پیامبر نمایند و پیامبر نیز از همه اینها اعلان براعت خواهد کرد و خداوند نیز در روز قیامت عوامل تفرقه را از رفتار زشتشان آگاه خواهد کرد.<ref>التبيان، الشيخ الطوسي، ج 4، ص 328 ـ 329</ref>

«فمعنی الآیة أن الذین فرقوا دینهم بالإختلافات التی هی لأعماله ناشئة عن العلم ـ ما اختلف الذین اوتوه إلاّ بغیاً بینهم ـ والإنشعابات المذهبیة لیسوا علی طریقتک التی بنیت علی وحدة الکلمة ونفی الفرقة إنّما أمرهم فی هذا التفریق إلی ربّهم لا یماسک منهم شیء فینبئنّهم یوم القیامة بما کانوا یفعلون ویکشف لهم حقیقة أعمالهم التی هی رهناؤها. وقد تبیّن بما مرّ: أن لأوجه لتخصیص الآیة بتبرئته صلی الله علیه وآله وسلم من المشرکین أو منهم ومن الیهود والنصاری أو من المختلفین بالمذاهب والبدع من هذه الأمة فلآیة عامة تعمّ الجمیع. انتهی».<ref>تفسير الميزان، علامه طباطبائی، ج 7، ص 389 ـ 390</ref>

اگر مشاهده کنیم که در روایات اهل بیت و همچنین اهل تسنن نقل شده است که این آیه اشاره به گمراهان و تفرقه اندازن و بدعت گذاران این امت است در حقیقت از قبیل بیان مصداق می باشد زیرا اگر این مصداق بیان نمی شد ممکن بود عده ای تصور کنند که منظور از آن منحصران دیگران هستند. در روایتی از امام باقر علیه السلام در ذیل همین آیه نقل شده است آیه اشاره به کسانی است که از امیر المؤمنین جدا شده اند و به دسته جات مختلف تقسیم گردیده اند.<ref>الأمثل في تفسير کتاب الله المنزل، ج 4، ص 528 ـ 534</ref>

ایشان ضمن بیان دیدگاه های مختلف می گوید فرقه های مختلف یهود و نصاری و مجوس دین واحد الهی را به مذاهب مختلف تجزیه نمودند و اینان اهل ضلالت و گمراهی اند و پیامبر از اینان براعت خواهد جست وکسانی که دین او را به فرقه های مختلف تبدیل کرده اند و نیز از یهود و نصاری که چنین روشی را در دین خود پیاده نموده اند اعلان براعت خواهد کرد.<ref>جامع البيان، ابن جرير طبري، ج 8، ص 137 ـ 141</ref>

خداوند در این ایه مسلمانان را در جهت وحدت و انسجام تحریک نموده و از انان می خواهد تا از تفرقه در دین و فرقه سازی ها اجتناب کنند <ref>تفسیر الرازی، ج 14، ص 7 ـ 8 «... واعلم أنّ المراد من الآية الحثّ علی أن تکون کلمة المسلمين واحدة وأن لا يتفرقوا في الدين ولا يبتدعوا البدع وقوله: {ليست منهم في شيء} فيه قولان:الأول: أنت منهم برئ وهم منک برأء وتأويله: إنّک بعيد عن أقوالهم ومذاهبهم والعقاب اللازم علی تلک الأباطيل مقصور عليهم ولا يتعداهم والثاني: لست من قتالهم في شيء... . انتهی»</ref>.  

در این تفسیر نیز ذیل ایه مذکور امده است : هوا پرستی ها علت فرقه سازی ها بوده که  نتیحه اش خروح از صراط مستقیم الهی خواهد بود وسرنوشت شوم این عمل در قیامت به صاحبانش ارائه خواهد شد <ref>تفسیر ابن عربي، ج 1، ص 248 ـ 249</ref>

والظاهر أنّ الآیة عامة فی کل من فارق دین الله وکان مخالفا له فإن الله بعث رسوله بالهدی ودین الحق لیظهره علی الدین کله وشرعة واحد لا اختلاف فیه ولا افتراق فمن اختلف فیه «وکانوا شیعاً» أی فرقاً کأهل الملل والنحل والأهواء والضلالات فإن الله تعالی قد برأ رسول الله صلی الله علیه وآله مما هم فیه وهذه الآیة کقوله تعالی: {شرع حکم من الدین ما وصی به نوحاً والذی أوحینا إلیک...} وفی الحدیث: نحن معاشر الأنبیاء أولاد علات دیننا واحد».انتهی <ref>تفسیر ابن کثير، ج 2، ص204</ref>   

{وما تفرّق الذین أوتوا الکتاب إلاّ من بعد ما جائتهم البینة} <ref>البينة، آيه 4</ref>.