حجیت قول صحابه از منظر فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

</div>

الف –اراء اعلام  اهل سنت در موضوع قول صحابه   

ج -نقد و بررسی ادله قائلین به حجیت قول صحابه  

باید گفت گرچه مشهور ان است که اغلب اهل سنت قائل به حجیت  قول و عمل صحابه هستند اما انگاه به اثار و کتب انان می نگریم می بینیم از منظربسیاری از انان  قول و عمل صحابه فاقد حجیت است . در اینجا گفتار برخی از انان را بیان می کنیم :   

از کلمات ائمه اربعه اهل سنت استفاده می شود که قول و سنت صحابه انگاه که از کتاب و سنت نبوی، دلیلی- برمساله-  موجود نباشد  حجت خواهد بود .

مولف کتاب مذکور در بیان  دیدگاه  امام مالک  در زمینه عمل صحابه می نویسد :  

کتاب و سنت متواتره در رتبه نخست حجیت قرار داشته و بعد از ان اجماع و عمل اهل مدینه و در رتبه بعدی عمل صحابه قرار دارد ؛ بنابر این عمل صحابی مخالف با عمل و اجماع اهل مدینه ، مردود خواهد بود .  

ایشان در تبیین دیدگاه مالک نسبت  به حجیت عمل صحابه و نسبت ان با حجیت عمل اهل مدینه می نویسد : از انجا که اهل مدینه نخستین ، از صحابه پیامبرص بودند از اینرو چنین استنباط می شود که مبنای حجیت عمل و اجماع اهل مدینه مستلزم حجیت عمل صحابه خواهد بود .  

ایشان در تبیین دیدگاه احمد بن حنبل می نویسد : فتوای صحابی در صورت عدم مخالفت با احادیث صحیحه معتبر بوده و مقدم  بر قیاس و رای خواهد بود  . انگاه در ادامه  دیدگاه احمد بن حنبل را در صورت اختلاف  صحابه با یکدیگر بیان می کند.     

باید گفت گرچه مشهور ان است که اغلب اهل سنت قائل به حجیت  قول و عمل صحابه هستند اما انگاه که به اثار و کتب انان می نگریم می بینیم از منظربسیاری از انان  قول و عمل صحابه فاقد حجیت است . در اینجا گفتار برخی از انان را بیان می کنیم :   

ابن حزم  

ایشان ادامه می دهد : در عصر صحابه مواردی از اختلاف بین صحابه واقع گردید در حالی که افرادی نظیر ابوبکر و عمر با ان مخالفت ننموده بلکه عمل صحابه ای را که بر اساس اجتهادشان عمل نموده بودند مشروع دانستند . بنابر این عدم دلیل بر عصمت صحابه ، وجود اختلاف بین انان و تصریح انان بر جواز اختلاف بینشان سه دلیل قاطع بر عدم حجیت قول انان می باشد   

در نتيجه قول منسوب به مشهور اهل سنت در حجیت مطلق قول و عمل صحابه فاقد دلیل و مستند قطعی بوده و از منظر بسياري از انان ، قول و عمل صحابه به صرف صحابی بودن حجت نخواهد بود .  

از منظر امامیه منابع  استنباط  احکام شریعت  منحصر به  قران  و سنت پیامبر و ائمه معصومین ع بوده و قول صحابه  تا زمانی که کاشف از قول معصوم نباشد فاقد حجیت است . علامه حلی در اثبات عدم حجیت قول صحابه به ایاتی از قران و نیز اجماع صحابه بر جواز مخالفت با انان و...استناد نموده است .   

بعد از بیان  اقوال اعلام اهل سنت نسبت به اعتبار یا عدم اعتبار قول صحابه اینک به نقد و بررسی دلائل قائلین به حجیت قول صحابه می پردازیم :  

شاطبی به ایاتی از قران در این زمینه استناد نموده است  :   

نکاتی که نسبت به استدلال  شاطبی در ایه اول بیان گردید نسبت به ایه دوم هم اجرا می شود بعلاوه انکه اثبات عدالت صحابه دلیل بر تلقی سنت از گفتارشان -  صحابه - نمی گردد چون در اینصورت – معیار دانستن عدالت - مستلزم تلقی سنت از گفتار همه افراد عادل – اعم از صحابه و غیر صحابه -  خواهد بود.از طرفی اثبات عدالت صحابه بمعنای ان است که اینان در گفتارشان صادق بوده و اهل کذب نمی باشند اما احتمال بروز خطا از انان را سلب نمی کند .   

دومین دلیلی که برخی جهت حجیت قول صحابه بدان استدلال کرده اند روایاتی است که در این رابطه از پیامبر ص صادر شده است نظیر روایات : ....فعليكم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين المهديين ، تمسكوا بها وعضوا عليها بالنواجذ  ، وقوله : تفترق أمتي على ثلاث وسبعين فرقة ، كلها في النار إلا واحدة ، قالوا : ومن هم  يا رسول الله ؟ قال : ما أنا عليه وأصحابي .  

مولف کتاب الاصول العامه  للفقه المقارن در پاسخ این استدلال  می نویسد :  

روایات مذکور حتی بنابر تمامیت دلالت ، بوسیله روایاتی که مبین ارتداد اکثریت صحابه است تخصیص خورده است .  

ایشان در ادامه به ذکر روایات دیگری  که با روایات فوق  اشتراک مضمونی دارد می پردازد. .   

سومین دلیل  بر حجیت قول صحابه که برخی از اهل سنت بدان استدلال کرده اند سیره  علماء در تقدیم قول مطلق صحابه یا برخی از انان  بر اقوال دیگران است ّ.   

این دلیل نیز مورد نقد قرار گرفته است بدین معنا که دلیل مذکور اختصاص به باب تعارض داشته وفقط  اوثقیت نقل صحابه را نسبت به دیگران ثابت می کند .   

مخالفین حجیت قول صحابه در رد دلیل مذکور می گویند :     

این حدیث در اثبات حجیت سنت و قول صحابه کافی نیست و نیز امکان بروز خطا و سهورا از انها نفی نمی کند .   

از مباحثی که در موضوع حجیت قول صحابه از برخی اعلام اهل سنت نقل شد معلوم گردید  که هیچیک از این ادله وافی به مقصود قائلین به حجیت قول صحابه نمی باشد . لازم به ذکر است که بیشتر اهل سنت بویژه متاخرین از انان گرچه برای صحابه ارزش و اعتبار خاصی قائلند اما گفتار و سنت اصحاب از منظر انان حجیت نداشته  و ان  را  جزء سنت نبوی نمی دانند .