۸۷٬۹۸۰
ویرایش
اراده الهی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'می شود' به 'می‌شود'
جز (جایگزینی متن - 'می خواهد' به 'می‌خواهد') |
جز (جایگزینی متن - 'می شود' به 'می‌شود') |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
اراده الهی از [[صفات ثبوتی]] خداوند است. بر همین مبنا خداوند مرید نامیده | اراده الهی از [[صفات ثبوتی]] خداوند است. بر همین مبنا خداوند مرید نامیده می‌شود. بحث در این باره مربوط به حوزه کلام است. متکلمان مسلمان درباره چیستی اراده الهی اختلاف نظر دارند. برخی اراده الهی در باره خودش را همان [[افعال الهی]] و اراده اش در باره دیگران را امر خدا می دانند، اما برخی دیگر همراه با [[معتزله]] اراده الهی را قسمی از علم او می دانند. اراده به دو قسم تکوینی و تشریعی تقسیم می‌شود و قرآن از هر دو اراده نام برده است. | ||
==معناشناسی اراده الهی از نگاه متکلمان و نیز مذاهب اسلامی== | ==معناشناسی اراده الهی از نگاه متکلمان و نیز مذاهب اسلامی== | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
برخی از مفسرین نقل کرده اند که افرادی چون مثل ملاصدرا، اراده را از صفات ذاتی و عین ذات الهی شمرده‌اند. <ref>طباطبایی محمد حسین، نهایة‌الحکمة، دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۷۱.</ref>با این حال مشهور فلاسفه مسلمان معتقدند که معنای اراده تکوینی همان علم خداوند به افعال است که مطابق با نظام احسن یعنی بهترین جهان ممکن می باشد. <ref>طباطبایی محمد حسین، نهایة‌الحکمه پیشین، ص۳۶۱و۳۶۲؛ ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref> | برخی از مفسرین نقل کرده اند که افرادی چون مثل ملاصدرا، اراده را از صفات ذاتی و عین ذات الهی شمرده‌اند. <ref>طباطبایی محمد حسین، نهایة‌الحکمة، دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۷۱.</ref>با این حال مشهور فلاسفه مسلمان معتقدند که معنای اراده تکوینی همان علم خداوند به افعال است که مطابق با نظام احسن یعنی بهترین جهان ممکن می باشد. <ref>طباطبایی محمد حسین، نهایة‌الحکمه پیشین، ص۳۶۱و۳۶۲؛ ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref> | ||
بسیاری از متکلمان امامیه و نیز تمام معتزله معتقدند که اراده تکوینی خدا علم او به افعالی است که مصلحت انسان و دیگر موجودات را در پی دارد.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref> مطابق با این عقیده، اراده جزء صفات ذات شناخته | بسیاری از متکلمان امامیه و نیز تمام معتزله معتقدند که اراده تکوینی خدا علم او به افعالی است که مصلحت انسان و دیگر موجودات را در پی دارد.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref> مطابق با این عقیده، اراده جزء صفات ذات شناخته می‌شود.<ref>حسن بیگی علی، مجله کلام اسلامی، شماره 50 سال 1383 خورشیدی، مقاله اراده الهی، ص۱۰۷.</ref>اما اشاعره معقتدند که اراده از نظر معنایی غیر از علم و قدرت و دیگر صفات ذات خداوند است. <ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref>ولی آن را صفتی ذاتی یا زاید بر ذات، اما قدیم و ازلی <ref>ر.ک، سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۵۱.</ref> می دانند. <ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۲.</ref> | ||
==فرق اراده و مشیت== | ==فرق اراده و مشیت== | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==اراده تکوینی و اراده تشریعی== | ==اراده تکوینی و اراده تشریعی== | ||
اراده الهی به اراده تکوینی و تشریعی تقسیم | اراده الهی به اراده تکوینی و تشریعی تقسیم می‌شود.<ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۶.</ref>در اراده تکوینی متعلق اراده در خارج بدون دخالت یا وساطت اراده های دیگر محقق می‌شود مثل اراده الهی در آفرینش موجودات یا اراده انسان در آشامیدن آب. <ref>ر. ک، مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، ۱۳۷۱ش، ص۲۹.</ref>بنا بر این، اگر اراده الهی بر ایجاد چیزی تعلق بگیرد آن را اراده تکوینی می گویند.<ref>همان</ref> | ||
اما در اراده تشریعی شخص یا اشخاص دیگری مامور به انجام اراده مرید می شوند مثل اراده تشریعی خداوند به انجام نماز، روزه و سایر واجبات. در این فرض خداوند به طور مستقیم کاری را انجام نمی‌دهد بلکه از بندگانش می‌خواهد تکالیفی که بر عهده آنان قرار داده است را انجام دهند | اما در اراده تشریعی شخص یا اشخاص دیگری مامور به انجام اراده مرید می شوند مثل اراده تشریعی خداوند به انجام نماز، روزه و سایر واجبات. در این فرض خداوند به طور مستقیم کاری را انجام نمی‌دهد بلکه از بندگانش می‌خواهد تکالیفی که بر عهده آنان قرار داده است را انجام دهند | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
<ref>مرکز اطلاعات و منابع اسالمی، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۲.</ref> | <ref>مرکز اطلاعات و منابع اسالمی، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۲.</ref> | ||
با این حال در منابع مختلف اسلامی در این باره بحث های مفصلی شده است. ر. ک.<ref>نسفی، عبدالرحمان، شرح عقائد، ج۱، ص۱۰۵، عبدالخالق، زاهدان، المکتبة الإسلامیة.</ref> <ref>ربانی گلپایگانی، علی، جبر و اختیار، ج۱، ص۷۸، قم مؤسسه تحقیقاتی سیدالشهداء، ۱۳۶۸ش.</ref> <ref>اصفهانی، شیخ محمدحسین، بحوث فی الأُصول، ج۱، ص۱۲، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۶ق.</ref>با توضیحاتی که در باره اراده تکوینی و تشریعی داده شد، متوجه تفاوت آن ها از هم می شویم که متعلق اراده تکوینی، فعل شخص اراده کننده است؛ اما متعلق اراده تشریعی فعل شخص دیگر است. <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۸۳</ref>در اراده تکوینی تخلف رخ نخواهد داد و مراد به طور حتم واقع | با این حال در منابع مختلف اسلامی در این باره بحث های مفصلی شده است. ر. ک.<ref>نسفی، عبدالرحمان، شرح عقائد، ج۱، ص۱۰۵، عبدالخالق، زاهدان، المکتبة الإسلامیة.</ref> <ref>ربانی گلپایگانی، علی، جبر و اختیار، ج۱، ص۷۸، قم مؤسسه تحقیقاتی سیدالشهداء، ۱۳۶۸ش.</ref> <ref>اصفهانی، شیخ محمدحسین، بحوث فی الأُصول، ج۱، ص۱۲، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۶ق.</ref>با توضیحاتی که در باره اراده تکوینی و تشریعی داده شد، متوجه تفاوت آن ها از هم می شویم که متعلق اراده تکوینی، فعل شخص اراده کننده است؛ اما متعلق اراده تشریعی فعل شخص دیگر است. <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۸۳</ref>در اراده تکوینی تخلف رخ نخواهد داد و مراد به طور حتم واقع می‌شود اما در اراده تشریعی هیچ گونه اجباری مبنی بر انجام فعل وجود ندارد و می توان خواسته مرید را انجام نداد. <ref>با استفاده از مشکینی، اصطلاحات الاصول، ۱۳۷۱ش، ص۲۹؛ موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۸۲ و۱۸۳.</ref> فرق دیگر این که بر خلاف اراده تکوینی، متعلق اراده تشریعی فقط افعال اختیاری است.<ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۸۳.</ref> | ||
موارد استفاده از اراده تکوینی و تشریعی در قرآن بسیار است.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۱۵۳و۱۶۹</ref> به عنوان مثال مقصود از اراده در سوره نساء آیه 82 <ref>مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۷</ref> و سوره مائده آیه 41 <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۸</ref>.و سوره قصص آیه 5 <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۸</ref> و سوره انفال آیه 7 <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۸</ref> و نیز سوره احزاب آیه 33 مشهور به آیه تطهیر، <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۹۲ و۳۰۳.</ref> اراده تکوینی است. و مقصود از اراده در آیه 185 سوره بقره، <ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۱۶۱.</ref> و آیه اول و ششم سوره مائده. <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۱۰۱</ref> اراده تشریعی است. | موارد استفاده از اراده تکوینی و تشریعی در قرآن بسیار است.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۱۵۳و۱۶۹</ref> به عنوان مثال مقصود از اراده در سوره نساء آیه 82 <ref>مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۷</ref> و سوره مائده آیه 41 <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۸</ref>.و سوره قصص آیه 5 <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۸</ref> و سوره انفال آیه 7 <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۸</ref> و نیز سوره احزاب آیه 33 مشهور به آیه تطهیر، <ref>سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۹۲ و۳۰۳.</ref> اراده تکوینی است. و مقصود از اراده در آیه 185 سوره بقره، <ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۱۶۱.</ref> و آیه اول و ششم سوره مائده. <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۱۰۱</ref> اراده تشریعی است. | ||