الجزیره: تفاوت میان نسخه‌ها

سه نوع بافت شهری در الجزیره مشاهده می شود:

-بافت شهری جدید که محله های اعیان نشین را شکل داده و شامل ویلاهای مجلل می شود.

شهر قدیم یا مدینه الجزیره، “قصبه” (Casbah) نامیده می شود و تاریخچه آن به عهد باستان بر می‌گردد. قصبه، در آن زمان در مجاورت بندر فنیقی ها، سپس بِربِرها و در نهایت رومیها بوده است. قصبه در قرن دهم میلادی از سوی بربرها شکل گرفته و نمونه ای از معماری اسلامی و شهرسازی عربی – بربر است. این شهر به دو بخش علیا و سفلی تقسیم شده که بخش سفلی (در مجاورت دریا)، در دوره استعمار فرانسه تخریب شده و به سبک اروپایی بازسازی شده است. قصبه الجزیره از نظر فرم فضایی و تیپولوژی مدینه های عربی، منحصر بفرد بوده و با سایر مدینه ها متفاوت است.

کاربرد هنر اسلامی در معماری: تزئینات، جزء جدا نشدنی معماری این قصرها است. (در خانه های طبقات اجتماعی – اقتصادی پایین تر، تزئینات کمتر و ساده تر می شود.) کاشیکاری، هنر بومی این منطقه است و تمامی کاشیها، تک تک و با دست کار شده است. نقوش روی سقف نیز با دست و در محل ترسیم شده است. موتیف های به کار رفته در تزئینات موتیف های گیاهی هستند چرا که استفاده از موتیف انسانی در اسلام جایز نیست؛ اما موتیف های انسانی پس از دوره بازسازی فرانسویها، به وفور در نماها و سردرها مشاهده می شود.

در سال ۱۹۹۸ نیز ۵۰۰ خانوار جابجا شده و در بافت مسکونی حومه شهر که با کمکهای مالی یک صندوق سعودی ساخته شده بود، اسکان داده شدند. مدیریت شهری، خانه های تخلیه شده و فرسوده قصبه را کنترل می‌کرد که توسط افراد دیگر اشغال نشوند. پس از ثبت محدوده به عنوان میراث ملی و سپس جهانی، دولت مسئول حفاظت از آن شد. اما مدیریت قصبه بسیار پیچیده است و برنامه های بهسازی و حفاظت نیز نتوانستند موثر واقع شوند. “وقف” موجب محدود شدن اختیارات دولت و مدیریت شهری و همچنین پیچیده شدن مشارکت ساکنان برای بهسازی و حفاظت می شود. علاوه بر این مغازه دارانی که در طبقات همکف ساختمانها مستقر هستند حاضر به ترک محل نیستند.

تجارب موفق کشورهای غربی در حوزه حفاظت و باز زنده سازی نشان می داد که مشارکت ساکنان و جنبشهای انجمنهای مردمی، امری ضروری و مهم است. در الجزایر این جنبشها اگر چه بسیار ضعیف و کمرنگ بودند اما مبارزه ای را علیه “فرهنگ فراموش کردن گذشته و هویت” و “گسست نسلها” آغاز کردند. (این دو عبارت در شعارها و اهداف این انجمنها دیده می شود) امروزه انجمنهای زیادی در زمینه میراث فعال‌ هستند: انجمن دوستداران الجزیره، بنیاد قصبه، کمیته حفاظت از قصبه و …  

جریان فعالیت این انجمنها موجب شد که بحث در مورد قصبه به یکی از مباحث اصلی بین گروه‌های مختلف مسئولان و متخصصان و شهروندان تبدیل شود و فاکتورهای مختلف گردهم آیند. امروزه مشارکت جامعه مدنی تا حدی در مدیریت قصبه دیده می شود اما این مشارکت به دلیل مشکلات مهمتر جامعه قصبه، رنگ سمبلیک به خود گرفته است. در حال حاضر بسیاری از بناها در حال مرمت هستند و از روشهایی نیز برای مقاوم سازی بناها و جلوگیری از تخریب آنها استفاده می شود.  

مرکز کنونی شهر الجزیره که در مجاورت قصبه واقع شده، در زمان استعمار فرانسه شکل گرفته است. به همین دلیل به آن مرکز کولونیال، یعنی استعماری، نیز گفته می شود. سبک معماری و شهرسازی فرانسوی، موسوم به سبک هوسمانی، کاملاً مشهود است که از ویژگیهای آن می توان به بلوارهای عریض، بالکن در تمام طبقات و پرهیز از کنج های تیز اشاره کرد.