آخرت: تفاوت میان نسخه‌ها

واژه «آخِر» صیغه فاعل از ریشه «أخر» است که فعل آن فقط در باب‌های تفعیل، تفعّل و استفعال استعمال شده و در صیغه‌های مجرد و مزید دیگر کاربرد ندارد. شاید «پسین» یا با اندکی مسامحه، «پایان» معادل مناسبی برای این واژه در فارسی باشد. این کلمه معمولاً در مقابل «اول» استعمال می‌شود؛ مثل هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ . <ref>حدید(۵۷) / ۳</ref>  

در [[قرآن]] نیز این کلمه به کار رفته است مثل: مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِّنْهَا . <ref>نمل(۲۷) / ۸۹</ref> «آخرة» هم مکرراً در [[قرآن کریم]] به عنوان صفت کلمات مؤنث ذکر شده که از آنها می‌توان فهمید در سایر موارد نیز این واژه صفت موصوف مونثی بوده و تدریجاً موصوفش فراموش شده و صفت به جای آن نشسته است؛ مثل «الدَّارَ الْآخِرَةَ» <ref>قصص(۲۸) / ۷۷</ref> و «النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ». <ref>عنکبوت(۲۹) / ۲۰</ref> از معنای لغوی «آخرة» و استعمالات قرآنی آن که گاهی در مقابل «دنیا»، و گاهی نیز در مقابل «اولی» به کار رفته، می‌توان فهمید ما دو زندگی داریم: إِنَ‏ لَنا لَلْآخِرَةَ وَ الْأُولی‏؛ <ref>لیل(۹۲) / ۱۳</ref> زندگی پیشین که در این دنیا و نزدیک است؛ و زندگی پسین که در عالم دیگر و دور است.

«وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَیْرٌ»، <ref>سوره یوسف، آیه 109</ref> یک مورد صفت النشأة: یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ <ref>سوره عنکبوت، آیه 20</ref>؛ پنج بار در برابر الاولى، مانند: «فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى» <ref> سوره نجم، آیه 25.</ref> ؛ 48 مورد در برابر الدنیا، مانند: «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً»[۶]؛ و 26 بار صفت یوم، مانند: «آمَنَّا بِاللّهِ وَبِالْیَوْمِ الآخِرِ». <ref>سوره بقره،آیه 8</ref> در مواردى نیز واژه آخرت به تنهایى بکار رفته است، مانند: «أُولَـئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا بِالآَخِرَةِ» . <ref> سوره بقره،آیه 86</ref> لفظ آخرت در این گونه موارد، از آن جهت مؤنث آمده که یکى از واژه‌هاى الدار، الکرة <ref>مجمع البیان، ج 1، ص 123</ref>، النشأة <ref>تفسیر صدرالمتألهین، ج 1، ص 303</ref> یا الحیاة <ref> التفسیر الکبیر، ج 28، ص 303</ref> موصوف مقدر آن است و چون موصوف مؤنث بوده، صفت به تبع آن مؤنث استعمال مى‌گردد.  

«لَهُ الْحَمْدُ فِى الاْءُولَى وَ الاْآخِرَةِ . <ref>قصص: آیه ۷۰</ref> در این [سراى] نخستین و در آخرت ، ستایش ، از آنِ اوست» .

«وَ إِنَّ لَنَا لَلاْآخِرَةَ وَ الاْءُولَى . <ref>لیل: آیه ۱۳</ref> و در حقیقت ، دنیا و آخرت ، از آنِ ماست» .

«وَ لَلاْآخِرَةُ خَیْرٌ لَّکَ مِنَ الاْءُولَى . <ref>ضحى: آیه ۴</ref> و آخرت ، براى تو ، بهتر از سراى نخستین است» .

در واقع ، قرآن کریم و نیز [[احادیث اسلامى]] ، کلمه «آخرة» را در یکى از بارزترین مصادیق لغوى آن به کار مى برند . از این رو، هنگامى که یزید بن سلام از پیامبر صلى الله علیه و آله مى پرسد : «چرا آخرت را آخرت نامیده اند؟»، ایشان در جواب مى فرماید :

لاِءَنَّها مُتَأَخِّرَةٌ تَجیءُ مِن بَعدِ الدُّنیا ، لا توصَفُ سِنینُها ، ولا تُحصى أیّامُها ، ولا یَموتُ سُکّانُها . <ref>ضحى: آیه ۴.</ref> چون آن متأخّر است و پس از دنیا مى آید . سال هاى آن وصف ناشدنى ، و روزهایش ناشمردنى هستند و ساکنان آن ، هیچ گاه نمى میرند .

سُمِّیَتِ الآخِرَةُ آخِرَةً ، لاِءَنَّ فیهَا الجَزاءَ وَالثَّوابَ . آخرت ، آخرت نامیده شده است ؛ چون سزا و پاداش در آن جاست.

همان طور که [[علامه مجلسی محمد باقر]]<ref>ر.ک:مقاله علامه مجلسی محمد باقر</ref> توضیح داده، <ref> بحار الأنوار : ج ۱۰ ص ۱۳</ref> مقصود ، آن است که چون در آخرت ، سزا و [[ثواب]] است و جزا متأخّر از عمل است ، زندگى پس از مرگ ، آخرت نامیده شده است .

این واژه در قرآن ، گاه صفت «النشأة» است (مانند :  «ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الاْآخِرَةَ ؛ پس خداوند است که نشأه آخرت را پدید مى آورد») <ref>عنکبوت : آیه ۲۰</ref> ، گاه صفت «الدار» (مانند :  «وَ إِنَّ الدَّارَ الاْآخِرَةَ لَهِىَ الْحَیَوَانُ ؛ و زندگى حقیقى همان سراى آخرت است») <ref>عنکبوت : آیه ۶۴ و ر . ک : قصص : آیه ۸۳</ref> ، گاه مضاف الیه «دار» (مانند :  «وَ لَدَارُ الاْءَخِرَةِ خَیْرٌ ؛ و سراى آخرت بهتر است») <ref>وسف : آیه ۱۰۹</ref> و گاه صفت «الیوم» (مانند :  «مِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الاْآخِرِ ؛ و برخى از مردم مى گویند که به خدا و روز واپسین ایمان آوردیم») <ref>بقره : آیه ۸</ref> قرار گرفته است . البتّه در بیشتر موارد ، موصوف ، حذف گردیده و کلمه «آخرت» در مقابل «دنیا» و درباره زندگى پس از مرگ به کار رفته است .

در قرآن کریم ، این کلمه در مجموع ، ۱۴۳ بار تکرار شده است : چهار بار به معناى لغوى آن و ۱۳۹ بار به معناى «زندگى پس از مرگ» ، و از این تعداد ، ۸۸ بار به صورت «الآخرة» و ۲۲ بار به صورت «بالآخرة» و سه بار به صورت «لَلآخرة» و ۲۶ بار به صورت «الآخِر» (که صفت «الیوم» قرار گرفته است) .

نکته قابل توجّه ، این که : در نگاه ابتدایى ، ممکن است تصوّر شود که کلمه «آخرت» معادل کلمه [[قیامت]] (یوم الحساب) است ؛ امّا دقّت در ریشه لغوى و کاربردهاى آن در قرآن و حدیث به روشنى نشان مى دهد که مقصود از کلمه آخرت ، مقابل «دنیا»ست و شامل همه منازل و مواقف پس از مرگ مى شود . پس ، قیامت ، تنها یکى از منازل آخرت محسوب مى گردد ، چنان که [[پیامبر (ص)]] [[قبر]] را نخستین منزل آخرت معرّفى مى کند :

القَبرُ أوَّلُ مَنازِلِ الآخِرَةِ ؛ فَإِن یَنجُ مِنهُ فَما بَعدَهُ أیسَرُ مِنهُ ، وإن لَم یَنجُ مِنهُ فَما بَعدَهُ أشَدُّ مِنهُ . <ref>بحار الأنوار :ج ۱۰  ص۲۵۶ ح ۱۲۰۱</ref> گور ، نخستین منزلگاه آخرت است . اگر [انسان] از آن به سلامت برَهَد ، منزلگاه هاى پس از آن ، آسان تر از آن است و اگر به سلامت نرَهَد ، منزلگاه هاى پس از آن ، سخت تر از آن خواهد بود .

بنا بر این ، آنچه در این بخش مورد توجّه است ، ارائه متونى است که مجموع زندگىِ پس از مرگ را مورد بررسى قرار داده اند ؛ امّا آنچه مربوط به هر یک از منازل و عوالم آخرت مى شود (مانند : عالم برزخ ، قیامت ، حساب ، میزان ، صراط ، [[بهشت]]<ref>ر.ک:مقاله بهشت</ref> و دوزخ) در عناوین مربوط به خود خواهد آمد ، إن شاء اللّه .