۸۷٬۸۸۶
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'می باشد' به 'میباشد') |
جز (جایگزینی متن - 'آیت الله' به 'آیتالله') |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اجتهاد و نو اندیشی''' عنوان مقاله ای است از مرحوم [[ | '''اجتهاد و نو اندیشی''' عنوان مقاله ای است از مرحوم [[آیتالله تسخیری]] که در شماره بیست و نهم [[اندیشه تقریب (فصلنامه)|نشریه اندیشه تقریب]] به چاپ رسیده است.َ | ||
=چکیده= | =چکیده= | ||
رشد و تحولات سریع زندگی بشر و بروز مسائل مستحدثه و نوظهور در زندگی اجتماعی، پیامدهای فقهی و حقوقی خاص و پیچیده ای به دنبال دارد. اسلام به عنوان مکتب جامع، جاودان و جهان شمول باید پاسخ گوی این مسائل در تمام عرصه ها باشد. | رشد و تحولات سریع زندگی بشر و بروز مسائل مستحدثه و نوظهور در زندگی اجتماعی، پیامدهای فقهی و حقوقی خاص و پیچیده ای به دنبال دارد. اسلام به عنوان مکتب جامع، جاودان و جهان شمول باید پاسخ گوی این مسائل در تمام عرصه ها باشد. | ||
این نوشتار با تأکید بر نواندیشی دینی، ضمن رد نظریه های [[لیبرال دموکراسی]] و پای بندی به اصول [[اسلام]]، به نظریه های [[اجتهاد]] متناسب با مقتضیات زمان و مکان (نظریه حضرت امام (ره))، اجتهاد شورایی (نظریه | این نوشتار با تأکید بر نواندیشی دینی، ضمن رد نظریه های [[لیبرال دموکراسی]] و پای بندی به اصول [[اسلام]]، به نظریه های [[اجتهاد]] متناسب با مقتضیات زمان و مکان (نظریه حضرت امام (ره))، اجتهاد شورایی (نظریه آیتالله هاشمی رفسنجانی) و تجربه موفق آن در مجمع بین المللی فقه اسلامی و نظریه منطقۀ الفراغ اشاره دارد. | ||
واژگان کلیدی: مسائل مستحدثه، اجتهاد و نواندیشی، پیامدها، نظریه منطقة الفراغ، مجمع بین المللی فقه اسلامی، اجتهاد شورایی. | واژگان کلیدی: مسائل مستحدثه، اجتهاد و نواندیشی، پیامدها، نظریه منطقة الفراغ، مجمع بین المللی فقه اسلامی، اجتهاد شورایی. | ||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
3ـ نکته مهم و قابل توجه آن است که هرگونه نوآوری دینی باید از علم اصول فقه شروع شود. باید در علم اصول فقه تجدید نظر کرده آن را توسعه دهیم. باید نحوه استفادة بهینه از آیات و روایات را مد نظر قرار داده و به دنبال آن به تجدید در آرای فقهی بپردازیم. هرگونه نواندیشی در علم اصول فقه و ضوابط آن، فهم و نواندیشی عمیق تری را در علم فقه که علم زندگی است در پی خواهد داشت. | 3ـ نکته مهم و قابل توجه آن است که هرگونه نوآوری دینی باید از علم اصول فقه شروع شود. باید در علم اصول فقه تجدید نظر کرده آن را توسعه دهیم. باید نحوه استفادة بهینه از آیات و روایات را مد نظر قرار داده و به دنبال آن به تجدید در آرای فقهی بپردازیم. هرگونه نواندیشی در علم اصول فقه و ضوابط آن، فهم و نواندیشی عمیق تری را در علم فقه که علم زندگی است در پی خواهد داشت. | ||
برای نمونه، تحول عظیم از اخباریگری به اصولیگری، علم اصول را به قله رساند و به دنبال آن جوامع علمی شاهد پیدایش ایدههای زیبای فقهی و اصولی شیخ انصاری، آخوند خراسانی، شهید | برای نمونه، تحول عظیم از اخباریگری به اصولیگری، علم اصول را به قله رساند و به دنبال آن جوامع علمی شاهد پیدایش ایدههای زیبای فقهی و اصولی شیخ انصاری، آخوند خراسانی، شهید آیتالله محمدباقر صدر و مرحوم امام راحل(قده) گردید. برای نمونه، شهید محمدباقر صدر یکی از قواعد مسلّم علم اصول، یعنی برائت عقلی، را منکر شد و با رد قاعده قبح عقاب بلا بیان مولویت خداوند متعال را شامل تکالیف احتمالی هم دانست و فرمود اگر احتمال هم بدهیم که در موردی خاص امری از جانب حضرت حق متوجه بنده است، تکلیف منجز و ادای حق مولا واجب است و جایی برای اجرای برائت عقلی نیست<ref>صدر، 1406ق، ص28 به بعد</ref> به نظر این جانب شهید صدر مجدد بزرگی است که در علم اصول مکتب جدیدی برای نوآوری بنیان نهاده است. | ||
در بحث انسداد باب علم هم اصولیون تحولی عظیم ایجاد کردند و با مناقشه در آن و قول به انفتاح باب علم و علمی اثرات بزرگی در ابواب مختلف فقه ایجاد نمودند. | در بحث انسداد باب علم هم اصولیون تحولی عظیم ایجاد کردند و با مناقشه در آن و قول به انفتاح باب علم و علمی اثرات بزرگی در ابواب مختلف فقه ایجاد نمودند. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
5ـ شهید صدر در اوایل جلد دوم «اقتصادنا» یکی از عوامل تأثیرگذار بر فتوای مجتهد را وضعیت فرهنگی و اقتصادی حاکم بر جامعهای میداند که فقیه در آن زندگی میکند<ref>صدر، 1408ق، ص400 به بعد</ref> این وضعیت که فقیه آن را روال طبیعی میپندارد بهطور ناخودآگاه بر درک علمی او مؤثر است. | 5ـ شهید صدر در اوایل جلد دوم «اقتصادنا» یکی از عوامل تأثیرگذار بر فتوای مجتهد را وضعیت فرهنگی و اقتصادی حاکم بر جامعهای میداند که فقیه در آن زندگی میکند<ref>صدر، 1408ق، ص400 به بعد</ref> این وضعیت که فقیه آن را روال طبیعی میپندارد بهطور ناخودآگاه بر درک علمی او مؤثر است. | ||
شهید مطهری هم می گوید: فقیه دهاتی فقهش هم دهاتی است و فقیه شهری هم فقهش شهری است. یک فقیه دیدگاه فردی دارد و فقیه دیگر دیدگاه اجتماعی و جهانی. اینها عواملی است که بر دیدگاه فقیه و اجتهاد او تأثیرگذار است. این جا است که باید این عوامل را کنار زده به اجتهادی صاف و دقیق دست یابیم. پیشنهاد | شهید مطهری هم می گوید: فقیه دهاتی فقهش هم دهاتی است و فقیه شهری هم فقهش شهری است. یک فقیه دیدگاه فردی دارد و فقیه دیگر دیدگاه اجتماعی و جهانی. اینها عواملی است که بر دیدگاه فقیه و اجتهاد او تأثیرگذار است. این جا است که باید این عوامل را کنار زده به اجتهادی صاف و دقیق دست یابیم. پیشنهاد آیتالله هاشمی رفسنجانی یکی از راه های دست یابی به این طرز استنباط فارغ از این عوامل است و آن اجتهاد شورایی است که امروز در جهان اسلام به آن بسیار توجه میشود. | ||
مجمع بین المللی فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی که مرکز آن در جده است یکی از نمونههای موفق اجتهاد شورایی است که در آن فقها و مجتهدان مذاهب مختلف گرد هم میآیند، کارشناسان امر هم با آنها همراهی میکنند و موضوعات جدید را پس از حلاجی بسیار از نظر کارشناسی و موضوعی مورد بررسی فقهی قرار میدهند و فتوای مربوطه را صادر مینمایند. این اجتهاد همه جنبههای مسئله را در نظر میگیرد. | مجمع بین المللی فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی که مرکز آن در جده است یکی از نمونههای موفق اجتهاد شورایی است که در آن فقها و مجتهدان مذاهب مختلف گرد هم میآیند، کارشناسان امر هم با آنها همراهی میکنند و موضوعات جدید را پس از حلاجی بسیار از نظر کارشناسی و موضوعی مورد بررسی فقهی قرار میدهند و فتوای مربوطه را صادر مینمایند. این اجتهاد همه جنبههای مسئله را در نظر میگیرد. |