حدیث ثقلین: تفاوت میان نسخه‌ها

در اینکه چه زمانی حدیث ثقلین از زبان پیامبر اکرم (ص) نقل شده و به گوش مسلمانان و صحابه رسیده است، شک و تردیدهای بسیاری وجود دارد. یکی از روایت های متداول درباره زمان نقل این حدیث از ابن حجر هیتمی است. به گفته او، پیامبر اسلام (ص) حدیث ثقلین را در زمان بازگشت از شهر مکه و در حالی که در مسیر طائف بودند بیان کرده است. ولی دیگر روایت ها کمی با گفته ابن حجر هیتمی اختلاف دارد. البته با توجه به اینکه روایت های متفاوتی از مکان و زمان نقل این حدیث وجود دارد، می توان چنین برداشت کرد که به خاطر اهمیت موضوع، حضرت محمد (ص)، در روزهای واپسین عمر خود در زمان های متفاوت و به طور مکرر این حدیث را بیان می کرده است. در حقیقت وی در پی این بوده که جایگاه کتاب آسمانی و اهل بیتش را در دل مؤمنان واقعی تثبیت کند. روایت های زیر از جمله مواردی است که در کتاب های مختلف به آن اشاره شده است:

یکی از ایرادهایی که به حدیث ثقلین وارد می‌دانند، واژه عترت است؛ که در آن اختلاف بوده و برخی از منابع آن را با کلمه «سنت» جایگزین کرده و حدیث را به شکلی دیگر بیان کرده اند. البته این روایت ها بسیار نادر بوده و حتی خود اهل سنت نیز بر سر آن اختلاف دارند. به طوری که آن را نپذیرفته و قبول دارند که همان واژه عترت صحیح تر است.

دیگر موضوعی که همواره مورد شک و تردید راویان و بحث کنندگان بوده، خود معنای عترت است. اینکه عترت را باید به چه کسانی نسبت داد؟ بر سر این واژه نیز اختلاف‌های زیادی وجود دارد. به طوری که در برخی از روایات نقل شده، در توضیح واژه عترت از اهل بیت نام برده شده است. ولی در تعدادی از روایت ها نیز فقط به ذکر واژه عترت اکتفا شده است. همچنین گاهی پیش آمده که کلاً واژه عترت حذف شده و به جای آن از عبارت اهل بیت (ع) استفاده شده است. سفارش دوباره و چندباره بر اهل بیت نیز در برخی از نقل ها آمده است. ضمن اینکه در چند نقل از کتاب های شیعه به طور کامل اسامی ائمه نیز گردآوری شده و در توضیح حدیث ثقلین آمده است.