احزاب سلفی در مصر (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

==قانون فعالیت‌های غیر دینی احزاب در مصر==

از آنجا که در قانون جدید احزاب یعنی قانون شماره 2 (2011م) که توسط شوارای نظامی به تصویب رسیده است، تأسیس احزاب براساس رویکردهای دینی ممنوع شده است، لذا اغلب احزابی که پیشینه و زمینه اسلام‌گرایی داشته¬اند برنامه¬های خود را طوری تنظیم کرده¬اند که در آن خبری از وجهه دینی یا تفاوت قائل شدن بین مردم براساس دین وجود ندارد. بعدها خبر تأسیس بیش از بیست حزب با زمینه اسلامی منتشر شد که تعدادی از آنها سلفی بودند. این اقدام تلاشی جسورانه از سوی سلفی¬ها برای ورود به عرصه سیاست پس از سالیان دراز اجتناب از آن محسوب می¬شود.

در شرایط فعلی غیر از برخی فتواهای مشایخ سلفیه در روزهای پس از انقلاب مصر که اجازه تأسیس این احزاب و فعالیت حزبی را صادر کرده¬اند، نکته¬ای جدید در ادبیات آنها مبنی بر مجاز بودن فعالیت حزبی و تأسیس احزاب اسلامی با پیش¬زمینه اسلامی مشاهده نشده است. شایان ذکر است «ابواسحاق الحُوَینِی» تنها مفتی سلفیه‌ای است که هم¬چنان بر دیدگاه خود مانده و فعالیت حزبی را مهلکه¬ای برای مبلغان خدا می¬داند.

شیخ یاسر برهامی در سایت «صوت السلف» در پاسخ به سؤالی درباره حکم انضمام به احزاب اسلامی با مرجعیت اسلامی گفته است: «انضمام به این احزاب به خصوص احزاب سلفی با هدف تلاش برای اقامه دین خدا و عمل به واجبات شرعی و حفظ هویت اسلامی، از مصادیق تعاون بر نیکی و تقواست. البته حزب¬گرایی نکوهیده عبارت است از کمک به همدیگر براساس جاهلیت و تبلیغ آن؛ حال آنکه پیامبر(ص) از همکاری براساس باطل و تقلید کورکورانه نهی کرده و فرموده¬اند: «ما بال دعوی الجاهلیة؟!...دَعُوها فَإِنَّها مُنتِنةٌ» (جاهلیت را رها کنید که گندابی است).

برهامی معتقد است که عرصه سیاسی یکی از عرصه¬های دعوت به اسلام است و حتی در این زمان می¬تواند از مهم¬ترین و حساس¬ترین عرصه¬ها باشد، زیرا فعالیت اسلام¬گرایی در عرصه سیاسی باعث خشم دشمنان می-شود و خطری برای طرح¬های سکولاریستی و لیبرالیستی آنها به شمار می¬آید؛ چنان که «فعالیت سیاسی با مرجعیت سلفی¬گری» باعث اصلاح مسیر سایر جریان¬ها و احزاب اسلام¬گرایی می¬شود که قصد دارند به نفع منافقان از موضع خود عقب¬نشینی کنند. زمانی که فشاری قدرتمند از جانب سلفی¬ها آن هم با پیوستن جمع زیادی از مردم به احزاب سلفی وجود داشته باشد، روند عقب¬نشینی متوقف خواهد شد.

برهامی هم¬چنین در اولین کنفرانس زنان که «حزب النور» در اسکندریه درباره بررسی مواضع شرعی نسبت به ورود و مشارکت زنان در پارلمان برگزار کرده بود، گفته است: «آنجا که پای تغییر ماده دوم قانون اساسی و تغییر هویت ملت مصر در میان است، مصائب و مشکلات حضور زنان در پارلمان کمتر از مشکلات ترک صحنه است».

==حزب النور==

این حزب طبق تاریخ ظهور و شکل¬گیری قانونی، اولین حزب سیاسی در تاریخ جماعت¬های سلفیه در مصر است که در 12 ژوئن تأسیس شد و از جمله تجربیات حزبی موفق اسلام¬گرایان است. این حزب در روز 13 ژوئن 2011 میلادی فعالیت سیاسی خود را پس از دستیابی به موافقت کمیته احزاب برای تأسیس حزب شروع کرد.

سلفی¬ها پیشتر اعتقاد داشتند که عدم مشارکت در فعالیت سیاسی واجب است، زیرا نظام¬های سیاسی جدید نه تنها اسلامی نیستند بلکه انسان را وادار به چشم¬پوشی از چیزهایی می¬کنند که در متن دین جای دارند. یاسر برهامی، از نظریه¬پردازان بزرگ آنها، با ذکر این مطلب می¬گوید: «موازنه قوای بین¬المللی، منطقه¬ای و داخلی به ما اجازه مشارکت نمی¬داد مگر اینکه از عقاید و اصول و ارزش¬های خود چشم¬پوشی کنیم. بر این اساس، چنانچه این موازنه قوا تغییر کند، مشارکت سلفی¬ها در فعالیت سیاسی امکان¬پذیر خواهد شد».

طرح تشکیل حزب نور تنها یک روز پس از سقوط مبارک در استان «مطروح» در کنفرانس جبهه سلفیه در المنصوره در روز جمعه 18 فوریه مطرح شد. در این کنفرانس شیخ محمد حسان خواستار تغییر دیدگاه سلفی¬ها و عدم تحریم تظاهرات و انتخابات شد. وی از سلفی¬ها خواست به طور جدی درصدد حضور در عرصه سیاست مصر برآیند و در بسیاری امور قطعی و غیر قابل مجادله خود هم¬چون حضور در مجلس نمایندگان و مجلس شورا، شرکت در انتخابات ریاست¬جمهوری و حضور در دولت و نظام، تجدید نظر کنند تا به این ترتیب بتوانند جوانان را از این اوضاع بی¬سر و سامان و این آشوب روزهای گذشته نجات دهند.

الاهرام در 25 ژوئن 2011 نوشت که در مراسم افتتاح این حزب وکلای مؤسس حزب تأکید کردند که حزب نور سعی خواهد کرد بزرگ¬ترین حزب سیاسی مصر شود، زیرا از قدرت و ظرفیت بالایی برخوردار است؛ علاوه بر آن، قریب ده¬ها هزار عضو دارد، در تمام استان¬های مصر چندین دفتر نمایندگی دارد و از حمایت مشایخ جریان سلفیه هم برخوردار است. این مشایخ همگی خواستار انضمام به این حزب و حمایت از آن با آرا و افکار و اموال¬شان شده¬اند.

===تشکیل شورای عالی حزب النور===

با برپایی مراسمی شورای عالی حزب النور تشکیل شد و اعضای مؤسس آن اعم از مردان و زنان از تمام استان¬ها و تعدادی از رهبران دعوت سلفیه در اسکندریه و همه استان¬ها حضور داشتند. از جمله شخصیت-های حاضر در این مراسم شیوخی چون احمد فرید، محمد عبدالفتاح (ابو ادریس)، عبدالمنعم الشحات، علی حاتم، هشام ابوالنصر و محمد الکردی بودند. هم¬چنین یک هیأت از کلیسای اسکندریه و جمعی از افراد دارای نیازمندی¬های خاص در این مراسم شرکت کردند و حزب نیز کرسی¬هایی برای هر یک از آنها تخصیص داد. یک مترجم متخصص را هم برای ترجمه سخنرانی¬ها و گفت¬وگوها اختصاص دادند. پیش از برگزاری مراسم، دیداری بین دکتر عماد عبدالغفور، رئیس حزب، و اعضای مؤسس صورت گرفت و بسیاری از برنامه¬ها و اهداف حزب به نمایش گذاشته شد.

در این مراسم دکتر عمادالدین عبدالفغور گفت: بسیاری از گروه¬های سیاسی قصد دارند این حزب را نادیده بگیرند و با تخریب وجهه آن در برخی حملات تبلیغاتی آن را به انزوا بکشانند. وی خاطرنشان کرد که چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد؛ زیرا حزب نور حزب بزرگی است که از همان ابتدا عظیم و بزرگ شکل گرفت و هیچ¬کس نمی¬تواند آن را به انزوا بکشاند. ما می¬کوشیم قدرتمند¬ترین حزب را در مصر داشته باشیم. صدای این حزب باید شنیده شود چون نماینده اراده ملت مصر است. حزبی است که پایگاهی قدرتمند واصل و ریشه¬ای راسخ و استوار دارد و در هر استانی چند پایگاه و دفتر قدرتمند دارد. این حزب فقط در اسکندریه بیش از 35 دفتر دارد. در قاهره و سایر استان¬ها هم چندین دفتر دارد؛ چنان که ده¬ها هزار نفر به آن پیوسته¬اند. از سوی دیگر، شورای اداری دعوت سلفیه طی بیانیه¬ای که توسط شیخ علی حاتم قرائت شد، خاطرنشان کرد که هیچ دانشجو و مبلغی نباید از فعالیت سیاسی احتراز کند. فقط مبلغان بزرگ می¬توانند تمام وقت خود را صرف دعوت کنند و سایر مبلغان موظف¬اند در کنار تبلیغ و ارشاد با فعالیت سیاسی بجا و شایسته مانع فاصله افتادن و جدایی بین دین و دعوت از یک سو وسیاست از سوی دیگر شوند. وی خاطرنشان کرد که حزب نور برای اینکه هم¬چنان با قدرت به مسیر خود ادامه دهد باید از حمایت و پشتیبانی معنوی و فکری برخوردار باشد؛ حمایت مالی هم برای به انجام رساندن طرح¬ها و تحقق اهدافش از طریق توسعه دایره مشترکین و دریافت حق اشتراک¬های مطلوب از آنها لازم است. در این بیانیه خاطرنشان شده است که حزب نور مسیری پر از درگیری و منازعات طولانی مدت به خصوص با سکولارها پیش رو دارد. پاسداری از دین و خط¬مشی سلفی، هدف دعوت سلفی است. دعوت سلفیه خود را ملزم به اصلاح برنامه¬های آموزش و پرورش و فرهنگی و رسانه¬ای کرده تا همه اینها را با خط ثابت اسلام هماهنگ و همراه و تمام مسائل حیات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ما را براساس آن سازماندهی کند.

==حزب فضیلت==

حزب فضیلت دومین حزب سلفی است. بنیان¬گذاران این حزب توانستند بیش از پنج هزار امضا برای ثبت حزب خود که به دنبال ترویج ارزش¬هایی چون عدالت، برابری و احیای جایگاه واقعی مصر در عرصه¬های مختلف متناسب با اصول شریعت اسلامی است، جمع¬آوری کنند. کمیته امور احزاب مصری با تأسیس حزب موافقت کرد و حق آن را در برخورداری کامل از حقوق سیاسی پذیرفت و این چنین بود که حزب فضیلت، تجربه موفق مشروعیت قانونی را کسب کرد.

===شورای ریاست حزب فضیلت===

شورای ریاست حزب متشکل از این افراد است: دکتر محمد جلال، مهندس محمود فتحی، دکتر مؤمن وهبان و دکتر خالد سعید.

===انتخاب ریاست حزب فضیلت و اعضای آن===

دکتر سرتیپ «عادل عبدالمقصود عفیفی» به عنوان رئیس حزب انتخاب شد. او مدیر سابق اداره مهاجرت و گذرنامه و برادر بزرگ¬تر جناب شیخ دکتر محمد عبدالمقصود، یکی از مشایخ سلفیه در مصر است. مهندس محمود فتحی به عنوان قائم مقام مؤسسان و دکتر محمد عبده، استاد رشته حقوق در دانشگاه الازهر، دکتر خالد سعید مدیر مرکز مطالعات اسلامی فلسطین، دکتر حسام ابوالبخاری سخنگوی رسانه¬ای ائتلاف حمایت از تازه مسلمانان، و وکیل ممدوح امام و شیخ فرحات رمضان، از سران دعوت سلفیه در استان کفر شیخ، به عنوان اعضای دفتر سیاسی حزب انتخاب شدند.

با توجه به مطالب پیش، زمینه برای تشکیل حزب فضیلت کاملاً آماده شده بود، اما ناگهان اختلافات شدیدی داخل حزب فضیلت بروز کرد و در نتیجه، عضو اصلی بنیان¬گذار آن، عادل عبدالمقصود، از آن جدا شد و شیخ محمد عبدالمقصود، یکی از رهبران سلفی، تأکید کرد که هدف از تشکیل حزب فضیلت، تأسیس حزبی سیاسی برای حمایت از دین بوده است، اما تصمیم¬گیری¬ها براساس احساسات بوده و همین امر موجب بروز نوعی لغزش بر سر میزان اهمیت و حقیقت اهداف حزب شد.  این حوادث باعث تأسیس حزب سلفی جدیدی به نام حزب اصالت شد که در سطور آینده به آن خواهیم پرداخت. در هر حال بیش از پنج هزار امضا جمع-آوری شد تا حزب فضیلت که درصدد ترویج و نشر ارزش¬هایی چون عدالت، برابری و احیای جایگاه پیشرو مصر بود، تأسیس شود.  در نهایت پس از موافقت کمیته احزاب با تأسیس حزب و اعلام تأسیس آن، این حزب آماده بود فهرست انتخاباتی خود را معرفی کند و با احتمال زیادی در تمام استان¬های مصر با تشکیل ائتلاف با سایر احزاب سلفی مثل نور و اصالت وارد عرصه انتخابات شود.

سرتیپ عادل عبدالمقصود، رئیس حزب سلفی فضیلت، پس از خروج از این حزب، با حمایت مهم¬ترین مبلغان سلفی با صدور بیانیه¬ای اعلام کرد که قصد دارد یک حزب سلفی جدید به نام «حزب اصالت» با حضور و حمایت شخصیت¬های مهمی چون محمد حسان، دکتر محمد عبدالمقصود، دکتر محمد عبدالسلام، شیخ مصطفی محمد و شیخ ممدوح جابر بنیان¬گذاری کند.

ماجرای انفصال عادل عبدالمقصود از حزب فضیلت، همان¬طور که خود ایشان روایت می‌کند، از این قرار است که وی مأموریت جمع¬آوری امضای «حزب النهضة» را به یکی از اشخاص سپرد. او نیز افرادی را از جماعت¬های دیگر مثل جهاد و جماعت اسلامی با خود به حزب آورد و چنین وانمود می¬کرد که آنها اعضای حزب هستند. سرتیپ عادل عبدالمقصود بارها درباره این شخص به برادرش محمد عبدالمقصود هشدار داده بود.

عادل عبدالمقصود گفت: زمانی که حزب فضیلت تأسیس شد و پا به عرصه فعالیت گذاشت ناگهان متوجه شدیم که آقای خالد سعید، عضو دفتر سیاسی حزب، بدون اطلاع اعضای دفتر خارج از قاهره، به نام خود ثبت کرده بود، و در رسانه¬های مختلف خبر از تشکیل ائتلاف با احزاب دیگر داده و حتی نام احزاب را  قبل از پذیرش تقاضایشان گفته بودند. در حالی که تشکیل حزب با حرف و کلام امکان¬پذیر نیست؛ زیرا تشکیل حزب می‌بایست از طریق اخبار رسمی توسط رئیس حزب یا سخنگوی رسمی شنیده شود. هم¬چنین عادل عبدالمقصود گفته بود یکی از موکلین حزب اظهار کرده که شما ما را فریب دادید و گفتید که این حزب حزبی سلفی است در صورتی که اهداف دیگری را دنبال می‌کرده است.

این حزب  از نظر رسانه¬ای و فرهنگی معتقد است که می¬توان مسیر آنها را طوری اصلاح کرد که در جهت تحقق اهداف کلی جامعه قرار گیرد و تعادل و تعامل عادلانه¬ای بین آزادی در خلاقیت و پاسداری از اصول و ارزش¬ها و مقدسات مردم و احترام به احساسات و عقاید آنها ایجاد کند.

در مورد وضعیت زنان نیز معتقد است که اگر عبارت رایج و غلط «نیمه‌ی بیکارِ جامعه» را اصلاح کنیم، می-بینیم که زنان هم می‌توانند کار قانونی و مشروع داشته باشند، و هم در خدمت خانواده و فرزندان بوده و به تربیت آنها اهتمام بورزند. از این‌رو زن را نمی‌توان نیرویی هدررفته و نیمه‌ی بیکارِ جامعه تلقی کرد.