جبر و اختیار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جبر  و اختیار''' از جمله واژگانی هستند که نیازی به تفسیر و تحلیل ندارند زیرا  ذهن بدون هیچ تاملی و صرفا از راه ارتکاز معنای آنها را می فهمد به طوری که چنین واژه هایی حتی معنای کنایی را نیز تحمل نمی کند. مثلا اولین تداعی از کلمه جبر وادار کردن یا وادار شدن فاعل به فعلی است که مورد رضایتش نباشد، بلکه آن فعل با اکراه انجام شود. و یا اولین تداعی در باره اختیار، اختیار فعل و ترک نسبت به هر فعلی است.

اختیار به معنای تفویض است، به این معنا که خدای متعال در افعال بنده اش دخالت نمی کند، بلکه او در انجام افعال مستقل است، زیرا که عدالت خدا به غیر از این ثابت نمی‌شود.

این متکلم شیعی اعتقاد خود را در باره خلق افعال عباد این گونه بیان می کند:«القول فی کراهة إطلاق لفظ خالق على أحد من العباد و أقول إن الخلق یفعلون و یحدثون و یخترعون و یصنعون و یکتسبون و لا أطلق القول علیهم بأنهم یخلقون و لا أقول إنهم خالقون و لا أتعدی ذکر ذلک فیما ذکر الله تعالى و لا أتجاوز به مواضعه من القرآن»  (شیخ مفید، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، ص 58 )  یعنی مسئله در باره ناخوشایند بودن استفاده از لفظ [[خالق]] برای بندگان خدا است. اعتقاد من این است که بندگان انجام می‌دهند، احداث می‌کنند، اختراع می‌کنند، صنعت و کسب می‌کنند،( اما خلق نمی‌کنند) و من برای آن ها کلمه خلق را اطلاق نمی کنم و از آن چه که در [[کتاب خدا]] نسبت به این موضوع بیان و حدود آن تعیین شده است، تعدی نمی کنم.

حتی اگر به این جملات کوتاه و اختصار گونه شیخ مفید بنگریم، متوجه می شویم که اشاعره نیز در واقع چیزی جدای از سخن ما نمی گویند. آن ها نیز از به کار بردن کلمه خلق برای انسان به شدت پرهیز می‌کنند و معتقدند انسان خالق نیست. در واقع این نگرش همه مکاتب اهل سنت و جماعت می‌باشد.با این حال تفاوتی در این نگاه دیده می شود با این بیان که در کلام شیخ مفید از جمله «إن الخلق یفعلون» استفاده و به انسان منسوب شده است که می‌تواند پاسخی برای انکار برخی از اشاعره ([[ابوالحسن اشعری]]) نسبت به واقعی بودن انتساب افعال به عباد باشد زیرا  که در نگاه اشاعره جهت خلقی فعل  به انسان مستند نمی‌شود، بلکه انسان صرفا  فعل خلق شده را کسب و با آن، فعل را دارای جهت و عنوان می کند. شیخ مفید در ادامه  به جمله «یصنعون و یکتسبون» که در آن به کسب و صنعت پرداخته شده  هم توجه می کند و می‌توان تفسیر کرد که مقصود اصلی وی از به کار بردن این نوع جملات، استناد خلق فعل به انسان نیست، بلکه ایشان انسان را واسطه انجام افعال معرفی می کند، ولی عبارات مذکور به گونه‌ای بیان شده است که گویی عبد، آفریننده فعلی است که مسبوق به عدم بوده است. است یعنی چیزی را که مسبوق به عدم بوده می آفریند در حالی که از صنعت و کسب هیچ گاه معنای خلق فهمیده نمی‌شود و آفریننده واقعی خدای متعال است و انسان افعال آفریده شده را ابزار عمل و کسب ( صنعت) خود قرار می‌دهد، همان گونه که آیات فراوانی از قرآن، به این موضوع اشاره می کند. نکته پایانی این که به نظر می‌رسد که مقصود شیخ مفید از صنعت همان کسب است.