پرش به محتوا

اراده الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

اراده الهی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۴۲

۶۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''اراده الهی''' از صفات ثبوتی خداوند و از مباحث مربوط به حوزه کلام است. [[متکلمان مسلمان]] درباره چیستی اراده الهی اختلاف نظر دارند. برخی اراده الهی را اگر مربوط به افعال خداوند باشد، [[افعال الهی]] و اگر مربوط به افعال دیگران باشد، امر خدا می‌نامند. با این‌ حال برخی دیگر همراه با [[معتزله]] اراده الهی را قسمی از علم او می‌دانند.  
'''اراده الهی''' از صفات ثبوتی خداوند و از مباحث مربوط به حوزه کلام است. [[متکلمان مسلمان]] درباره چیستی اراده الهی اختلاف نظر دارند. برخی اراده الهی را اگر مربوط به افعال خداوند باشد، [[افعال الهی]] و اگر مربوط به افعال دیگران باشد، امر خدا می‌نامند. با این‌ حال برخی دیگر با [[معتزله]]همراه شده اراده الهی را قسمی از علم او می‌دانند.  


==معنای اراده الهی از نگاه متکلمان و مذاهب اسلامی==
==معنای اراده الهی از نگاه متکلمان و مذاهب اسلامی==
متکلمان مسلمان در این باره که خداوند دارای اراده است، هم‌ عقیده‌اند، اما در معنا‌شناسی آن با هم اختلاف دارند. <ref>ر. ک، سعیدی‌ مهر، آموزش کلام اسلامی، سال ۱۳۸۸شمسی، ج۲، ص۲۴۷.</ref>از جمله اختلافات مربوط به اراده الهی، بحث بر سر ماهیت آن است که آیا اراده از [[صفات ذات]] است یا [[صفات فعل]]، قدیم است یا حادث.<ref> ر. ک، سعیدی‌ مهر، آموزش کلام اسلامی،  سال ۱۳۸۸شمسی،  ج۲،  ص۲۴۷.</ref> [[شیخ مفید]] معتقد است که اراده خدا نسبت به اعمال خودش که اراده تکوینی نام دارد، همان افعال اوست، اما اراده‌اش نسبت به دیگر موجودات که اراده تشریعی نام دارد، امر او نسبت به آن افعال است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳هجری قمری، ص۵۳.</ref>علامه طباطبایی نیز دارای چنین عقیده‌ای می‌باشد.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref>
متکلمان مسلمان در این باره که خداوند دارای اراده است، هم‌ عقیده‌اند. اما در معنا‌شناسی آن با هم اختلاف دارند. <ref>ر. ک، سعیدی‌ مهر، آموزش کلام اسلامی، سال ۱۳۸۸شمسی، ج۲، ص۲۴۷.</ref>از جمله اختلافات مربوط به اراده الهی، بحث بر سر ماهیت آن است که آیا اراده از [[صفات ذات]] است یا [[صفات فعل]]، قدیم است یا حادث.<ref> ر. ک، سعیدی‌ مهر، آموزش کلام اسلامی،  سال ۱۳۸۸شمسی،  ج۲،  ص۲۴۷.</ref> [[شیخ مفید]] معتقد است که اراده خدا نسبت به اعمال خودش که اراده تکوینی نام دارد، همان افعال اوست، اما اراده‌اش نسبت به دیگر موجودات که اراده تشریعی نام دارد، امر او نسبت به آن افعال است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳هجری قمری، ص۵۳.</ref>علامه طباطبایی نیز دارای چنین عقیده‌ای می‌باشد.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref>


بر همین مبنا وقتی بگویند که خداوند اراده کند تا انسان را خلق کند، بی درنگ انسان خلق می شود. <ref>ر. ک، سبحانی جعفر، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، سال ۱۳۷۹شمسی، ص۲۱۷.</ref> که مطابق با این آیه شریفه است «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون»  
بر همین مبنا وقتی بگویند که خداوند اراده کند تا انسان را خلق کند، بی درنگ انسان خلق می‌شود. <ref>ر. ک، سبحانی جعفر، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، سال ۱۳۷۹شمسی، ص۲۱۷.</ref> که مطابق با این آیه شریفه است «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون»  
فرمان او چنین است که هر گاه چیزى را اراده کند، تنها به آن می‌‏گوید: «موجود باش!»، آن نیز بی درنگ موجود می‌‏شود. <ref>سوره یس، آیه 82</ref>این نحوه تفسیر از اراده الهی نشان می‌دهد که مطابق با عقیده [[شیخ مفید]] و [[علامه طباطبایی]]، این صفت می‌بایستی از صفات فعل خداوند باشد.<ref>طباطبایی محمد حسین، نهایة‌الحکمة،  قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۶۲ و۳۶۴</ref> <ref>حسن‌ بیگی علی، مجله کلام اسلامی، سال 1383 خورشیدی، شماره 50، مقاله: اراده الهی، ص۱۰۷</ref>.شیخ مفید مدعی است که دیدگاهش برگرفته از سخنان امامان علیهم‌السلام و نیز مطابق با عقیده اکثر علمای امامیه است. <ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، سال ۱۴۱۳هجری قمری، ص۵۳.</ref>
فرمان او چنین است که هر گاه چیزى را اراده کند، تنها به آن می‌‏گوید: «موجود باش!»، آن نیز بی درنگ موجود می‌‏شود. <ref>سوره یس، آیه 82</ref>این نحوه تفسیر از اراده الهی نشان می‌دهد که مطابق با عقیده [[شیخ مفید]] و [[علامه طباطبایی]]، این صفت می‌بایستی از صفات فعل خداوند باشد.<ref>طباطبایی محمد حسین، نهایة‌الحکمة،  قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۶۲ و۳۶۴</ref> <ref>حسن‌ بیگی علی، مجله کلام اسلامی، سال 1383 خورشیدی، شماره 50، مقاله: اراده الهی، ص۱۰۷</ref>.شیخ مفید مدعی است که دیدگاهش برگرفته از سخنان امامان علیهم‌السلام و نیز مطابق با عقیده اکثر علمای امامیه است. <ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، سال ۱۴۱۳هجری قمری، ص۵۳.</ref>
در تایید این دیدگاه، روایاتی نیز وارد شده و مورد استشهاد قرار گرفته است.از جمله از [[امام صادق (ع)]] نقل شده است که مشیت خداوند را حادث و غیرازلی خوانده است.<ref>شیخ صدوق، التوحید، سال ۱۳۹۸ هجری قمری، ص۱۴۷.</ref>همچنین روایتی از [[امام کاظم (ع)]] نقل شده است که حضرت اراده خداوند را همان فعل او معرفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، التوحید، سال ۱۳۹۸هجری قمری، ص۱۴۷</ref> و نیز تعبیری از [[امام رضا (ع)]] به دست ما رسیده است که حضرت، مشیت و اراده را از صفات فعلی خداوند دانسته است. <ref>شیخ صدوق، کتاب التوحید، سال ۱۳۹۸هجری قمری، ص۳۳۸.</ref>
در تایید این دیدگاه، روایاتی نیز وارد شده و مورد استشهاد قرار گرفته است.از جمله از [[امام صادق (ع)]] نقل شده است که مشیت خداوند را حادث و غیرازلی خوانده است.<ref>شیخ صدوق، التوحید، سال ۱۳۹۸ هجری قمری، ص۱۴۷.</ref>همچنین روایتی از [[امام کاظم (ع)]] نقل شده است که حضرت اراده خداوند را همان فعل او معرفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، التوحید، سال ۱۳۹۸هجری قمری، ص۱۴۷</ref> و نیز تعبیری از [[امام رضا (ع)]] به دست ما رسیده است که حضرت، مشیت و اراده را از صفات فعلی خداوند دانسته است. <ref>شیخ صدوق، کتاب التوحید، سال ۱۳۹۸هجری قمری، ص۳۳۸.</ref>


برخی از مفسرین نقل کرده‌اند که افرادی چون مثل [[ملاصدرا]]، اراده را از صفات ذاتی و عین ذات الهی شمرده‌اند. <ref>طباطبایی سید محمد حسین، نهایة‌الحکمة، قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۷۱.</ref>با این حال مشهور فلاسفه مسلمان معتقدند که معنای اراده تکوینی همان علم خداوند به افعال است که مطابق با نظام احسن یعنی بهترین جهان ممکن می‌باشد. <ref>طباطبایی سید محمد حسین، نهایة‌الحکمه قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۶۱و۳۶۲؛</ref> <ref>ربانی گلپایگانی علی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲</ref>.
برخی از مفسرین نقل کرده‌اند که افرادی چون[[ملاصدرا]]، اراده را از صفات ذاتی و عین ذات الهی شمرده‌اند.<ref>طباطبایی سید محمد حسین، نهایة‌الحکمة، قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۷۱.</ref>با این حال مشهور فلاسفه مسلمان معتقدند که معنای اراده تکوینی همان علم خداوند به افعال است که مطابق با نظام احسن یعنی بهترین جهان ممکن می‌باشد. <ref>طباطبایی سید محمد حسین، نهایة‌الحکمه قم، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ص۳۶۱و۳۶۲؛</ref> <ref>ربانی گلپایگانی علی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲</ref>.


بسیاری از متکلمان امامیه و نیز تمام معتزله معتقدند که اراده تکوینی خداوند علم او به افعالی است که مصلحت انسان و دیگر موجودات را در پی دارد.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref> مطابق با این عقیده، اراده جزء صفات ذات شناخته می‌شود.<ref>حسن ‌بیگی علی، مجله کلام اسلامی، شماره 50 سال 1383 خورشیدی، مقاله اراده الهی، ص۱۰۷.</ref>اما [[اشاعره]] معقتدند که اراده از نظر معنایی غیر از علم، قدرت و دیگر صفات ذات خداوند است.<ref>ربانی گلپایگانی علی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref>ولی آن را صفتی ذاتی یا زاید بر ذات، اما قدیم و ازلی <ref>ر.ک، سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، سال ۱۳۸۸شمسی، ج۲، ص۲۵۱.</ref> می‌دانند.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref>
بسیاری از متکلمان امامیه و نیز تمام معتزله معتقدند که اراده تکوینی خداوند، علم او به افعالی است که مصلحت انسان و دیگر موجودات را در پی دارد.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref> مطابق با این عقیده، اراده جزء صفات ذات شناخته می‌شود.<ref>حسن ‌بیگی علی، مجله کلام اسلامی، شماره 50، سال 1383 خورشیدی، مقاله اراده الهی، ص۱۰۷.</ref>اما [[اشاعره]] معقتدند که اراده از نظر معنایی غیر از علم، قدرت و دیگر صفات ذات خداوند است.<ref>ربانی گلپایگانی علی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref>ولی آن را صفتی ذاتی یا زاید بر ذات، اما قدیم و ازلی <ref>ر.ک، سعیدی‌مهر، آموزش کلام اسلامی، سال ۱۳۸۸شمسی، ج۲، ص۲۵۱.</ref> می‌دانند.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۲.</ref>


==فرق اراده و مشیت==
==فرق اراده و مشیت==
در برخی از منابع به این نکته اشاره شده است که بسیاری از اهل لغت و نیز علمای کلام، معنای اراده و مشیت را یکی می‌دانند و معتقدند که این دو یک صفت به حساب می آیند. <ref>مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، سال ۱۳۸۶شمسی، ج۴، ص۱۵۶.</ref>اما برخی دیگر  مطابق با بیان قرآن مبنی بر این که مشیت را به امور تکوینی معطوف کرده است، آن را همراه با اراه دو صفت متفاوت خداوند دانسته‌اند.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،  سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۱.</ref>
در برخی از منابع به این نکته اشاره شده است که بسیاری از اهل لغت و نیز علمای کلام، معنای اراده و مشیت را یکی می‌دانند و معتقدند که این دو یک صفت به حساب می آید. <ref>مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، سال ۱۳۸۶شمسی، ج۴، ص۱۵۶.</ref>اما برخی دیگر  مطابق با بیان قرآن مبنی بر این که مشیت را به امور تکوینی معطوف کرده است، آن را همراه با اراه دو صفت متفاوت خداوند دانسته‌اند.<ref>ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی،  سال ۱۳۹۲شمسی، ص۱۳۱.</ref>
به گفته برخی از بزرگان، بررسی ها نشان می‌دهد که در [[قرآن]] واژه اراده هم به معنای تکوینی و هم تشریعی آمده است، اما مشیت بیشتر در مسایل مربوط به امور تکوینی و آفرینش به کار رفته است هر چند این واژه درباره امور تشریعی به ندرت استعمال شده است. <ref>مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، قم، سال  ۱۳۸۶شمسی، ج۴، ص۱۶۴ و۱۶۹.</ref> و اما در برخی از روایات، <ref>کلینی، الکافی سال ۱۳۶۲ شمسی، ج۱، ص۱۴۸</ref> بین مشیت و اراده، تفصیل و تقدم و تأخر مشاهده می‌شود که دلالت دارد بر این که مشیت با اراده یکی نیست. <ref>مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، قم، سال ۱۳۸۶شمسی،  ج۴، ص۱۵۶.
به گفته برخی از بزرگان، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در [[قرآن]] واژه اراده هم به معنای تکوینی و هم تشریعی آمده است، اما مشیت، بیشتر در مسایل مربوط به امور تکوینی و آفرینش به کار رفته است هر چند این واژه درباره امور تشریعی به ندرت استعمال شده است. <ref>مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، قم، سال  ۱۳۸۶شمسی، ج۴، ص۱۶۴ و۱۶۹.</ref> و اما در برخی از روایات، <ref>کلینی، الکافی سال ۱۳۶۲ شمسی، ج۱، ص۱۴۸</ref> بین مشیت و اراده، تفصیل و تقدم و تأخر مشاهده می‌شود که دلالت دارد بر این که مشیت با اراده یکی نیست. <ref>مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، قم، سال ۱۳۸۶شمسی،  ج۴، ص۱۵۶.
</ref>
</ref>


خط ۲۳: خط ۲۳:


==اراده تکوینی و اراده تشریعی==
==اراده تکوینی و اراده تشریعی==
اراده الهی به  [[اراده تکوینی]] و [[اراده تشریعی]] تقسیم می‌شود.<ref>سبحانی جعفر، الاهیات، سال ۱۴۱۲ هجری قمری، ج۴، ص۱۲۶.</ref> در اراده تکوینی، متعلق اراده در خارج و بدون دخالت یا وساطت اراده های دیگر محقق می‌شود مثل اراده الهی در آفرینش موجودات یا اراده انسان در آشامیدن آب.<ref> مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱ هجری شمسی، ص۲۹.</ref>بنابراین، اگر اراده الهی بر ایجاد چیزی تعلق بگیرد، آن را اراده تکوینی می‌گویند.<ref> مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱ هجری شمسی، ص۲۹.</ref>
اراده الهی به  [[اراده تکوینی]] و [[اراده تشریعی]] تقسیم می‌شود.<ref>سبحانی جعفر، الاهیات، سال ۱۴۱۲ هجری قمری، ج۴، ص۱۲۶.</ref> در اراده تکوینی، متعلق اراده در خارج و بدون دخالت یا وساطت اراده های دیگر محقق می‌شود. مثل اراده الهی در آفرینش موجودات یا اراده انسان در آشامیدن آب.<ref> مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱ هجری شمسی، ص۲۹.</ref>بنابراین، اگر اراده الهی بر ایجاد چیزی تعلق بگیرد، آن را اراده تکوینی می‌گویند.<ref> مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱ هجری شمسی، ص۲۹.</ref>
اما در اراده تشریعی شخص یا اشخاص دیگری مامور به انجام اراده مرید می‌شوند، مثل اراده تشریعی خداوند به انجام نماز، روزه و سایر واجبات. در این فرض خداوند به طور مستقیم کاری را انجام نمی‌دهد، بلکه از بندگانش می‌خواهد تکالیفی را که بر عهده آنان قرار داده است، انجام دهند.و یا پدری به فرزندش دستور می‌دهد تا فلان کار را در حال اختیار برایش انجام دهد.<ref>مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱شمسی، ص۲۹</ref> <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۲.</ref>
اما در اراده تشریعی، شخص یا اشخاص دیگری مامور به انجام اراده مرید می‌شوند، مثل اراده تشریعی خداوند به انجام نماز، روزه و سایر واجبات. در این فرض خداوند به طور مستقیم کاری را انجام نمی‌دهد، بلکه از بندگانش می‌خواهد تکالیفی را که بر عهده آنان قرار داده است، انجام دهند. و یا پدری به فرزندانش دستور می‌دهد تا فلان کار را برایش انجام دهند.<ref>مشکینی علی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱شمسی، ص۲۹</ref> <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۲.</ref> به تعبیر دیگر، در اراده تشریعی قانون گذار یا شارع اراده می‌کند که بندگان تکالیف صادره از سوی خداوند را با اختیار خود انجام دهند.
به تعبیر دیگر، در اراده تشریعی، قانون گذار یا شارع اراده می‌کند که بندگان تکالیف صادره از سوی خداوند را با اختیار خود انجام دهند.
<ref>فرهنگ نامه اصول فقه، قم، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، سال 1389 شمسی، ص۱۴۲.</ref> لازم به ذکر است که در منابع مختلف اسلامی در این باره مباحث مفصلی مطرح شده است.<ref> ر.ک، نسفی عبدالرحمان، شرح عقائد، زاهدان، نشر مکتبه الاسلامیه، ج۱، ص105.</ref> <ref>ربانی گلپایگانی، علی، جبر و اختیار، قم، نشر موسسه تحیقاتی سیدالشهداء، سال 1368 شمسی، ج۱، ص۷۸.</ref> <ref>اصفهانی، شیخ محمدحسین، بحوث فی الأُصول، قم، نشر جامعه مدرسین، سال 1416 هجری قمری، ج۱، ص12</ref>
<ref>فرهنگ نامه اصول فقه، قم، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، سال 1389 شمسی، ص۱۴۲.</ref>
با این حال در منابع مختلف اسلامی در این باره مباحث مفصلی مطرح شده است.<ref> ر.ک، نسفی عبدالرحمان، شرح عقائد، زاهدان، نشر مکتبه الاسلامیه، ج۱، ص105.</ref> <ref>ربانی گلپایگانی، علی، جبر و اختیار، قم، نشر موسسه تحیقاتی سیدالشهداء، سال 1368 شمسی، ج۱، ص۷۸.</ref> <ref>اصفهانی، شیخ محمدحسین، بحوث فی الأُصول، قم، نشر جامعه مدرسین، سال 1416 هجری قمری، ج۱، ص12</ref>


==تفاوت اراده تکوینی و تشریعی==
==تفاوت اراده تکوینی و تشریعی==
با توضیحاتی که درباره اراده تکوینی و تشریعی داده شد، متوجه تفاوت آن ها از هم می شویم.1. متعلق اراده تکوینی، فعل شخص اراده کننده است؛ اما متعلق اراده تشریعی فعل شخص دیگر است. <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۳</ref>
با توضیحاتی که درباره اراده تکوینی و تشریعی داده شد، متوجه تفاوت آن ها از هم می شویم.1. متعلق اراده تکوینی، فعل شخص اراده کننده است؛ اما متعلق اراده تشریعی فعل شخص دیگر است. <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۳</ref>
2.در اراده تکوینی، تخلف رخ نخواهد داد و مراد به طور حتم واقع می‌شود، اما در اراده تشریعی هیچ گونه اجباری مبنی بر انجام فعل وجود ندارد و می‌توان خواسته مرید را انجام نداد.<ref>ر.ک، مشکینی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱شمسی، ص۲۹؛</ref> <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۲ و۱۸۳</ref>
2.در اراده تکوینی، تخلف رخ نخواهد داد و مراد به طور حتم واقع می‌شود، اما در اراده تشریعی هیچ گونه اجباری مبنی بر انجام فعل وجود ندارد و می‌توان خواسته مرید را انجام نداد.<ref>ر.ک، مشکینی، اصطلاحات الاصول، سال ۱۳۷۱شمسی، ص۲۹؛</ref> <ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۲ و۱۸۳</ref>
3.در اراده تشریعی بر خلاف اراده تکوینی متعلق آن افعال اختیاری است.<ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۳.</ref>
3.متعلق اراده تشریعی بر خلاف اراده تکوینی، افعال اختیاری است.<ref>موسوی بجنوردی، منتهی الاصول، سال ۱۳۸۰شمسی، ج۱، ص۱۸۳.</ref>


==اراده تکوینی و تشریعی در قرآن==
==اراده تکوینی و تشریعی در قرآن==
خط ۴۱: خط ۳۹:
{{پانویس رنگی}}
{{پانویس رنگی}}


   
  [[رده: مفاهیم قرآنی]]
 
[[رده: مفاهیم اسلامی]]
[[رده: مفاهیم اسلامی]]
[[رده: مفاهیم کلامی]]
Salehi.m
confirmed
۵٬۹۱۱

ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/85008»