۸۷٬۸۱۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
با توجه به تعاریف مذکور صبر یک صفت نفسانی بازدارنده و عامی است که دارای دو جهت عمده است: از یک سو گرایشها و تمایلات غریزی و نفسانی انسان را حبس و در قلمرو عقل و شرع محدود میکند. از سوی دیگر نفس را از مسئولیتگریزی در برابر عقل و شرع باز داشته و آن را | با توجه به تعاریف مذکور صبر یک صفت نفسانی بازدارنده و عامی است که دارای دو جهت عمده است: از یک سو گرایشها و تمایلات غریزی و نفسانی انسان را حبس و در قلمرو عقل و شرع محدود میکند. از سوی دیگر نفس را از مسئولیتگریزی در برابر عقل و شرع باز داشته و آن را وادار میکند که زحمت و دشواری پایبندی به وظایف الهی را بر خود هموار سازد. البته این حالت اگر به سهولت و آسانی در انسان تحقّق یابد، به آن صبر و هرگاه فرد خود را با زحمت و مشقّت بدان وادار سازد، تصبّر میگویند<ref>نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ج۳، ص۲۸۱، بیروت، اعلمی، ۱۴۲۲ه ق.</ref>. | ||
=تفاوت انظلام با صبر= | =تفاوت انظلام با صبر= | ||
علیرغم وضوح ظاهری این واژه، برخی آنرا تحریف کرده و آنرا به معنای انظلام (ظلمپذیری و سکوت در مقابل ظلم و ناملایمات) و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت گرفتهاند. این تفسیر که در واقع ظالمپروری و حقارتطلبی است ابداً در مورد صبر صحیح نیست، بلکه صبر به معنای مقاومت، پایمردی، برخورد صحیح با مشکلات و تحکیم و تثبیت حق است، هر چند مستلزم از دستدادن مال و جان و آبرو باشد. | علیرغم وضوح ظاهری این واژه، برخی آنرا تحریف کرده و آنرا به معنای انظلام (ظلمپذیری و سکوت در مقابل ظلم و ناملایمات) و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت گرفتهاند. این تفسیر که در واقع ظالمپروری و حقارتطلبی است ابداً در مورد صبر صحیح نیست، بلکه صبر به معنای مقاومت، پایمردی، برخورد صحیح با مشکلات و تحکیم و تثبیت حق است، هر چند مستلزم از دستدادن مال و جان و آبرو باشد. | ||
خط ۳۷: | خط ۳۶: | ||
=ضرورت صبر در نظام اخلاقی اسلام= | =ضرورت صبر در نظام اخلاقی اسلام= | ||
در تمام کتابهای آسمانی و گفتار همه پیامبران و اولیاء خدا و امامان (علیهالسّلام) با تاکیدهای فراوان به صبر و استقامت سفارش شده است بهطوری که آن را اکسیر اعظم و کیمیای کلیدی مشکلات دانستهاند و ضد آن را موجب انحرافات و بدبختیهای ویرانگر میدانند. به قول مولانا: | در تمام کتابهای آسمانی و گفتار همه پیامبران و اولیاء خدا و امامان (علیهالسّلام) با تاکیدهای فراوان به صبر و استقامت سفارش شده است بهطوری که آن را اکسیر اعظم و کیمیای کلیدی مشکلات دانستهاند و ضد آن را موجب انحرافات و بدبختیهای ویرانگر میدانند. به قول مولانا: | ||
خط ۴۶: | خط ۴۴: | ||
=اهمیت صبر در فرهنگ اسلامی= | =اهمیت صبر در فرهنگ اسلامی= | ||
کلمه صبر از مفاهیم بسیار مهمی است که در سرلوحه دستورهای سرنوشتساز قرآن قرار گرفته است. این واژه در ۴۵ سوره از سور قرآن کریم، بیش از صد مرتبه و در بیشتر کتب اخلاقی مطرح شده و بیانگر اهمیت این موضوع است. | کلمه صبر از مفاهیم بسیار مهمی است که در سرلوحه دستورهای سرنوشتساز قرآن قرار گرفته است. این واژه در ۴۵ سوره از سور قرآن کریم، بیش از صد مرتبه و در بیشتر کتب اخلاقی مطرح شده و بیانگر اهمیت این موضوع است. | ||
خط ۱۰۴: | خط ۱۰۱: | ||
=انگیزه صبر= | =انگیزه صبر= | ||
از نظر قرآن، صبر در صورتی ارزشمند است که به قصد تقرب و برای کسب رضای الهی باشد که خداوند صاحبان عقل را چنین ستوده است: «إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْباب... وَالَّذینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ... أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَی الدَّار؛ | از نظر قرآن، صبر در صورتی ارزشمند است که به قصد تقرب و برای کسب رضای الهی باشد که خداوند صاحبان عقل را چنین ستوده است: «إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْباب... وَالَّذینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ... أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَی الدَّار؛ | ||
خط ۱۱۲: | خط ۱۰۸: | ||
=مراتب= | =مراتب= | ||
در بسیاری از گفتار و نوشتار علمای اخلاق و بزرگان اسلام، صبر به سه شاخه تقسیم شده است: | در بسیاری از گفتار و نوشتار علمای اخلاق و بزرگان اسلام، صبر به سه شاخه تقسیم شده است: | ||
خط ۱۶۴: | خط ۱۵۹: | ||
=ارزش صبر= | =ارزش صبر= | ||
واژه صبر در شکلهای مختلف بیش از صدبار در قرآن به کار رفته است که خود به خود بیانگر اهمیّت این موضوع است. | واژه صبر در شکلهای مختلف بیش از صدبار در قرآن به کار رفته است که خود به خود بیانگر اهمیّت این موضوع است. | ||
خط ۱۷۲: | خط ۱۶۶: | ||
در باب ارزش والای صبر همین بس که قرآن در آیات متعددی با عبارت «الله مع الصابرین»، «إنّ الله یحبّ الصابرین» و عبارات دیگر به آنان مژده میدهد که خداوند با صابران همراه است و آنان را بسیار دوست دارد. | در باب ارزش والای صبر همین بس که قرآن در آیات متعددی با عبارت «الله مع الصابرین»، «إنّ الله یحبّ الصابرین» و عبارات دیگر به آنان مژده میدهد که خداوند با صابران همراه است و آنان را بسیار دوست دارد. | ||
و در بیان علت رسیدن بعضی از بنیاسرائیل به مقام امامت و هدایت مردم میفرماید: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ؛ | و در بیان علت رسیدن بعضی از بنیاسرائیل به مقام امامت و هدایت مردم میفرماید: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ؛ و از آنان امامان (و پیشوایانی) قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت میکردند چون شکیبایی نمودند، و به آیات ما یقین داشتند». | ||
در این آیه صبر را از مقدمات رسیدن به مقام پیشوایی شمرده و انسان را در مقام قرب الهی تا جایی بالا میبرد که شایستگی امامت بر مردم را پیدا میکند که خود دلیلی آشکار بر ارزش والای صبر در راه خداست. | در این آیه صبر را از مقدمات رسیدن به مقام پیشوایی شمرده و انسان را در مقام قرب الهی تا جایی بالا میبرد که شایستگی امامت بر مردم را پیدا میکند که خود دلیلی آشکار بر ارزش والای صبر در راه خداست. | ||
خط ۲۰۲: | خط ۱۹۶: | ||
==آثار صبر== | ==آثار صبر== | ||
برای صبر آثار فراوان دنیوی و اخروی میتوان بر شمرد، از جمله امام علی(علیهالسّلام) در بخشی از تحلیل خود نسبت به عزّت و ذلّت برخی اُمم گذشته میفرماید: چون خدا دید چگونه در راه دوستی او بر آزار شکیباییاند، و چسان از بیم او ناخوشایندی را تحمّل مینمایند، از تنگناهای بلا، گشایشی برایشان پدید آورد، و از پسِ خواری ارجمندشان فرمود و آرامش را جایگزین بیم کرد. پس پادشاهانِ حکمران شدند و پیشوایان با فرّ و شان و کرامتِ خدا در حق آنان تا بدانجا رسید که دیده آرزو نهایت آن را ندید.» | برای صبر آثار فراوان دنیوی و اخروی میتوان بر شمرد، از جمله امام علی(علیهالسّلام) در بخشی از تحلیل خود نسبت به عزّت و ذلّت برخی اُمم گذشته میفرماید: چون خدا دید چگونه در راه دوستی او بر آزار شکیباییاند، و چسان از بیم او ناخوشایندی را تحمّل مینمایند، از تنگناهای بلا، گشایشی برایشان پدید آورد، و از پسِ خواری ارجمندشان فرمود و آرامش را جایگزین بیم کرد. پس پادشاهانِ حکمران شدند و پیشوایان با فرّ و شان و کرامتِ خدا در حق آنان تا بدانجا رسید که دیده آرزو نهایت آن را ندید.» | ||
خط ۲۶۵: | خط ۲۵۸: | ||
=وسیله امتحان بندگان= | =وسیله امتحان بندگان= | ||
انسان و محل زندگی او به نحوی آفریده شده که با آفات، کمبودها، موانع و مصیبتهای فراوانی همراه است و همیشه آفات و مصائبی در اموال، عزیزان، دوستان و... در کمین نعمتهاست که موجب از دست دادن آنها میشود، از سویی دیگر انسان در معرض حملات شدید تمایلات نفسانی است که همه این موارد ابزار آزمایش انسان توسط خدای متعال به شمار میآیند. | انسان و محل زندگی او به نحوی آفریده شده که با آفات، کمبودها، موانع و مصیبتهای فراوانی همراه است و همیشه آفات و مصائبی در اموال، عزیزان، دوستان و... در کمین نعمتهاست که موجب از دست دادن آنها میشود، از سویی دیگر انسان در معرض حملات شدید تمایلات نفسانی است که همه این موارد ابزار آزمایش انسان توسط خدای متعال به شمار میآیند. | ||
خط ۲۷۶: | خط ۲۶۸: | ||
مصائب گوناگون آنان را از شکر، اطاعت و عبادت خداوند باز نداشته و با وجود تمام مشکلات، خود را به انجام وظایف الهی وادار سازند. | مصائب گوناگون آنان را از شکر، اطاعت و عبادت خداوند باز نداشته و با وجود تمام مشکلات، خود را به انجام وظایف الهی وادار سازند. | ||
=جایگاه صابرین= | =جایگاه صابرین= | ||
خداوند در قرآن کریم در موارد مختلف به شکلهای گوناگون به این موضوع پرداخته و انسانها را با جایگاه و ارزش صبر آشنا ساخته است، همچنین به صابرین همراهی و یاری خود را در مراحل سخت زندگی، وعده داده و نعمتهای ویژهای عنایت کرده است. | خداوند در قرآن کریم در موارد مختلف به شکلهای گوناگون به این موضوع پرداخته و انسانها را با جایگاه و ارزش صبر آشنا ساخته است، همچنین به صابرین همراهی و یاری خود را در مراحل سخت زندگی، وعده داده و نعمتهای ویژهای عنایت کرده است. | ||
خط ۲۸۳: | خط ۲۷۴: | ||
=پاداش و منزلت صابران= | =پاداش و منزلت صابران= | ||
خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته هست. | خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته هست. | ||
خط ۲۹۲: | خط ۲۸۲: | ||
=نشانههای صابران= | =نشانههای صابران= | ||
در این مورد رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمودند: "صابر و بردبار سه نشانه دارد: | در این مورد رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمودند: "صابر و بردبار سه نشانه دارد: | ||
خط ۳۰۱: | خط ۲۹۰: | ||
=جزع و آثار سوء آن= | =جزع و آثار سوء آن= | ||
جزع و بیتابی نقطه مقابل صبر است و آن، حالت بیقراری و ناشکیبایی در برابر حوادث و مشکلات است، به گونهای که انسان در برابر حادثه زانو زند، مایوس شود، بیتابی کند و یا از تلاش و کوشش برای رسیدن به مقصد چشم بپوشد. | جزع و بیتابی نقطه مقابل صبر است و آن، حالت بیقراری و ناشکیبایی در برابر حوادث و مشکلات است، به گونهای که انسان در برابر حادثه زانو زند، مایوس شود، بیتابی کند و یا از تلاش و کوشش برای رسیدن به مقصد چشم بپوشد. | ||
خط ۳۰۸: | خط ۲۹۶: | ||
=پانویس= | =پانویس= | ||
<references /> | |||
[[رده: | |||
[[رده: مفاهیم اسلامی]] |