خطبه غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

حجه الوداع؛ آخرین حج پیامبر خاتم (ص) در آخرین سال زندگی‌شان بود. در سال دهم هجرت، پیامبر اکرم (ص) در آیین حج رو به مردم فرمودند: «ای مردم؛ مناسک حج را از من بیاموزید که شاید دیگر مرا نبینید» یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ ۖ. وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ<ref>مائده،67</ref> این آیه‌ای است که در این سفر بر پیامبر (ص) وحی شد و از آن با عنوان آیه تبلیغ یاد می‌شود. در این آیه خداوند متعال می‌فرماید: ‌ ای پیامبر! آنچه را از جانب پروردگارت به‌سوی تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، پیامش را نرسانده‌ای.

در واقع از مفهوم این آیه بر می‌آید که تکلیفی است بر دوش پیامبر خدا که پس از خود امانت دین و هدایت مردم بر دوش فردی امین قرار دهد؛ و چه کسی بهتر از امام علی (ع). همو که اولین ایمان آورنده به رسالت پیامبر خدا بود، او که در شب لیله المبیت برای اینکه گزندی به پیامبر خدا از سوی مشرکان نرسد در جایگاه ایشان خوابید؛ جان‌برکف و بی‌ترس و واهمه. در روز هجدهم ذی‌الحجه پیامبر اکرم (ص) در میان خیل کثیری از مسلمانان جانشینی حضرت علی (ع) را اعلام کرد.

در این روز مردم دسته‌دسته از هر گروه و قبیله با حضرت علی (ع) بیعت کردند. واقعه غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که در آن، پیامبر اسلام ص) هنگام بازگشت از حجةالوداع ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم قمری در مکانی به نام غدیر خم، امام علی (ع) را، ولی و جانشین خود معرفی کرد. حاضران در آن واقعه که بزرگان صحابه نیز در میانشان بودند، با امام علی (ع) بیعت کردند.

خطبه غدیر سخنرانی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله است که در محل معروف غدیر خم ایراد شد. در اجتماع پرشور آن روز بیش از یک صد و بیست هزار نفر حضور داشتند.

متن مفصل و كامل خطبه غدير در نُه كتاب از منابع اصیل اسلامی با اسناد متصل نقل شده، كه هم اكنون در دسترس است. این کتاب‌ها عبارت‌اند از:

«روضة الواعظین»، «نزهة الکرام»، «الاقبال»، «العدَد القویة»، «التحصین»، «الصراط المستقیم»، «نهج الایمان».

«الصراط المستقيم» تأليف شيخ على بن يونس بياضى، <ref>[الصراط المستقيم: ج 1 ص 301.]</ref>

«نهج الايمان» تأليف شيخ على بن حسين بن جبر، [نهج الايمان: 92.] هر دو به نقل از كتاب «الولاية» تأليف مورخ طبرى.

كتاب «اثبات الهداة» شيخ حر عاملى <ref>[اثبات الهداة: ج 2 ص 114، ج 3 ص 558.]</ref>

«بحارالأنوار» علامه ى مجلسى <ref>[بحارالانوار: ج 37 ص 201 تا 217.]</ref>

كتاب «كشف المهم» سيد بحرانى <ref>[ كشف المهم: ص 190.]</ref>

ساير علماى متأخر، خطبه مفصل غدير را از مدارك مذكور نقل کرده‌اند. بدين ترتيب، متن كامل خطبه غدير به دست اين بزرگان شيعه حفظ شده تا به دست ما رسيده است.

خطبه مفصل غدیر با چهار سند متصل نقل شده است:

1 و 2. روايت امام باقر علیه‌السلام به دو سند است:

4.روايت حذيفة بن يمان به سند زير است:

قال السيد إبن طاووس في كتاب "الإقبال": قال مؤلِّفُ كتاب "النشر و الطيّ": عن أحمد بن محمد بن علي المهلب: أخبرنا الشريف أبوالقاسم علي بن محمد بن علي بن القاسم الشعراني عن أبيه: حدثنا سلمة بن الفضل الأنصاري، عن أبي مريم عن قيس بن حيان "حنان" عن عطية السعدي عن حذيفة بن اليمان.

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی عَلا فی تَوَحُّدِهِ وَ دَنا فی تَفَرُّدِهِ وَجَلَّ فی سُلْطانِهِ وَعَظُمَ فی اَرْکانِهِ، وَاَحاطَ بِکُلِّ شَیءٍ عِلْماً وَ هُوَ فی مَکانِهِ وَ قَهَرَ جَمیعَ الْخَلْقِ بِقُدْرَتِهِ وَ بُرْهانِهِ، حَمیداً لَمْ یَزَلْ، مَحْموداً لایَزالُ (وَ مَجیداً لایَزولُ، وَمُبْدِئاً وَمُعیداً وَ کُلُّ أَمْرٍ إِلَیْهِ یَعُودُ). بارِئُ الْمَسْمُوکاتِ وَداحِی الْمَدْحُوّاتِ وَجَبّارُ الْأَرَضینَ وَ السّماواتِ، قُدُّوسٌ سُبُّوحٌ، رَبُّ الْمَلائکَةِ وَالرُّوحِ، مُتَفَضِّلٌ عَلی جَمیعِ مَنْ بَرَأَهُ، مُتَطَوِّلٌ عَلی جَمیعِ مَنْ أَنْشَأَهُ. یَلْحَظُ کُلَّ عَیْنٍ وَالْعُیُونُ لاتَراهُ.

او را ستایش فراوان و سپاس جاودانه می‌گویم بر شادی و رنج و بر آسایش و سختی و به او و فرشتگان و نوشته‌ها و فرستاده‌هایش ایمان داشته، فرمان او را گردن می‌گذارم و اطاعت می‌کنم؛ و به‌سوی خشنودی او می‌شتابم و به‌حکم او تسلیمم؛ چرا که به فرمان‌بری او شائق و از کیفر او ترسانم. زیرا او خدایی است که کسی از مکرش در امان نبوده و از بی‌عدالتی‌اش ترسان نباشد (زیرا او را ستمی نیست).

وَأُقِرُّلَهُ عَلی نَفْسی بِالْعُبُودِیَّةِ وَ أَشْهَدُ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ، وَأُؤَدّی ما أَوْحی بِهِ إِلَی حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بی مِنْهُ قارِعَةٌ لایَدْفَعُها عَنّی أَحَدٌ وَإِنْ عَظُمَتْ حیلَتُهُ وَصَفَتْ خُلَّتُهُ

فَاعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ (ذالِکَ فیهِ وَافْهَموهُ وَاعْلَمُوا) أَنَّ الله قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّاً وَإِماماً فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَی الْمُهاجِرینَ وَالْأَنْصارِ وَ عَلَی التّابِعینَ لَهُمْ بِإِحْسانٍ، وَ عَلَی الْبادی وَالْحاضِرِ، وَ عَلَی الْعَجَمِی وَالْعَرَبی، وَالْحُرِّ وَالْمَمْلوکِ وَالصَّغیرِ وَالْکَبیرِ، وَ عَلَی الْأَبْیَضِ وَالأَسْوَدِ، وَ عَلی کُلِّ مُوَحِّدٍ.

سپس فرمود: مردمان! کیست سزاوارتر از شما به شما؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آن که من سرپرست اویم، پس این علی سرپرست اوست! خداوندا دوست بدار آن را که سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آن که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را؛ و تنها گذار آن را که او را تنها بگذارد.

معبودا! تو خود در هنگام برپاداشتن او و بیان ولایتش نازل فرمودی که: «امروز آیین شما را به کمال، و نعمت خود را بر شما به اتمام رساندم، و اسلام را به عنوان دین شما پسندیدم.» «و آن که به جز اسلام دینی را بجوید، از او پذیرفته نبوده، در جهان دیگر در شمار زیانکاران خواهد بود.» خداوندا، تو را گواه می گیرم که پیام تو را به مردمان رساندم.

هان مردمان! خداوند عزّوجلّ دین را با امامت علی تکمیل فرمود. اینک آنان که از او و جانشینانش از فرزندان من و از نسل او - تا برپایی رستاخیز و عرضه ی بر خدا - پیروی نکنند، در دو جهان کرده هایشان بیهوده بوده در آتش دوزخ ابدی خواهند بود، به گونه ی که نه از عذابشان کاسته و نه برایشان فرصتی خواهد بود.

منابع: