صلاح الدین ایوبی: تفاوت میان نسخه‌ها

!نام!!صلاح الدین ایوبی

<ref>ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد بن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر، تحقیق: شحادة، خلیل، ج 1، ص 316، بیروت، دار الفکر، 1408 ق.</ref> که بعدها معروف به صلاح الدین ایوبی شد یکی از نامدارترین حاکمان و فرماندهان در تاریخ [[اسلام]] بوده است. او فتوحات بسیاری را برای مسلمانان به دست آورد و از مرزهای اسلامی در مقابل مسیحیان اروپایی حفاظت کرد.

نجم الدین ایوب پدر پادشاهان ایوبی در تکریت زندگی می‌کرد و صلاح الدین نیز در همان شهر به دنیا آمد. در این شهر قوم کُرد زندگی می‌کردند و خاندان ایوبی نیز جزو قوم کرد بودند. <ref>الأعلام،  ج3، ص 183.</ref> البته به جهت غلبه‌ای که عربی بودن در آن زمان یافته بود آن‌ها کمتر به کرد بودن شناخته شده بودند و این به این سبب بوده که در آن زمان نژاد غیر عرب کمتر به عنوان نژاد خاص خود قدرت ترکتازی داشته است.

نجم الدین ایوب در زمان عمادالدین زنگی حاکم شهر بعلبک بود. <ref>کاظم پور، داوود، وضعیت شیعیان مصر در عصر صلاح الدین ایوبی، ص 143، فصلنامه تاریخ در آینه پژوهش، سال پنجم، شماره دوم، تابستان 1387.</ref> صلاح الدین از همان اوان کودکی علاقه شدیدی به یادگیری فنون جنگی به ویژه شمشیر بازی و جنگ با خنجر داشت و بالاخره در این فنون مهارت‌هایی را به دست آورد. او به احتمال زیاد از همان کودکی با [[فقه]] [[شافعی]] آشنا شده باشد؛ فقهی که بعدها در ترویجش تلاش بسیاری کرد. <ref>وضعیت شیعیان مصر در عصر صلاح الدین ایوبی، ص 143.</ref>

صلاح الدین بدون شک یک [[سنی]] متعصب و شافعی تمام عیار بود و وقتی که در مصر به قدرت رسید تمام سعی خود را در نشر این مذهب و جایگزین کردن آن به جای مذهب شیعه به کار گرفت که در قسمت‌های بعدی این مطلب را بیش‌تر توضیح می‌دهیم. <ref>همان، ص 144.</ref>

==ورود صلاح الدین به مصر و پایان حکومت فاطمی==

[[مسیحیان]] در سال‌های ابتدایی [[جنگ صلیبی]] توانسته بودند شهرهای [[مسلمان]] نشین بسیاری را فتح کنند و این فتوحات به آنان روحیه بسیار داد تا این که طمع فتح [[قاهره]] مرکز [[دولت فاطمی]] را در سر بپرورانند. «ارتش بزرگ مسیحی به سمت [[قاهره]] حرکت کرد و شهرهایی که در میان راه بود از جمله شهر بزرگ بلبیس را فتح و آنجا را غارت کرده و مردمان را نیز کشتند». <ref>أبوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى، البدایة و النهایة، ج 12،  ص 255، بیروت، دار الفکر، 1407/1986.</ref> در نهایت آنها به [[قاهره]] رسیدند و آنجا را به محاصره خود در آوردند. اما مردم [[قاهره]] که بیم آن داشتند فرنگی‌ها در قاهره نیز چنان کنند که در بلبیس کرده بودند به دفاع از شهر برخاستند.

العاضد که به عنوان [[خلیفه فاطمی]] در آنجا حکومت می‌کرد از حکومت عباسی درخواست کمک کرده و از آنها تقاضا کرد برای رفع مشکل صلیبیون نیروی نظامی به آنجا بفرستند. او که خوب می‌دانست بدون کمک قدرتی برای مقابله با غربی‌ها ندارد خواستار لشکر کشی اسدالدین شیرکوه فرمانده بزرگ که عموی صلاح الدین بود شد.

«اسدالدین با شش هزار سپاهی عازم [[مصر]] شد و پیش از حرکت نیازهای سپاهیان را رفع نمود و هر سواری را بیست دینار عطا کرد. جماعتی از امرا نیز در خدمت او بودند و صلاح الدین یوسف بن ایوب به همراه پدرش ایوب برادر شیرکوه او را همراهی می‌کردند. چون نزدیک [[قاهره]] شد فرنگی‌ها عقب‌نشینی کرده و به شهرهای خود بازگشتند. او نیز در اواسط همان سال وارد [[قاهره]] شد. "العاضد لدین الله" خلیفه فاطمی او را خلعت داد و برای او و لشکریانش مقرری معین نمود». <ref>تاریخ  ابن  خلدون،ج  5، ص 330.</ref>

اسدالدین بعد از مدتی که وارد [[قاهره]] شده بود توانست به کمک فرماندهان و خواست عاضد خلیفه فاطمی وزیر خلیفه که "شاور" نام داشت و به نوعی تمام امور را ریاست می‌کرد به قتل برساند». <ref>الاعلام، ج 3 ، ص 154.</ref>

اسدالدین با مرگ شاور همه کاره [[قاهره]] شد و العاضد تنها نامی از [[خلافت]] را یدک می‌کشید. اما اسدالدین بعد از فتح [[قاهره]] عمر چندانی نکرد و دو ماه بعد فوت کرد. <ref> شمس الدین محمد بن احمد الذهبى، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: تدمرى، عمر عبدالسلام، ج 39، ص 196، بیروت، دار الکتاب العربى، 1413 ق.</ref> بعد از او فرماندهانش بر سر جانشینی او اختلاف کردند تا این که با خواست [[خلیفه]] فاطمی و همراهی بعضی از فرماندهان صلاح الدین یوسف بن ایوب جانشین عموی خود شده و این گونه حکومت صلاح الدین بر مصر آغاز شد.

از عاضد نیز تنها نامی به عنوان [[خلیفه]] باقی مانده بود و در امور مملکتی هیچ نقشی نداشت تا این که در هنگام مریضیش از حکومت کنار گذاشته شد که تفصیل آن را در بخش حکومت فاطمی‌ها خواهیم آورد.

1. وزیران فاطمی قدرت فوق العاده ای پیدا کردند که این قدرت وزراء با تضعیف خلفای فاطمی همراه بود.

پس از مرگ شاور، اسدالدین امور [[مصر]] را در دست گرفت. اسدالدین که یک سنی [[مذهب]] و هم پیمان [[خلیفه]] بغداد به حساب می‌آمد، وزارت حکومتی را در دست گرفت که از مروجان [[شیعه]] بوده و خود را در مقابل حکومت بغداد می‌دانست و این خود نشان از وضع اسف بار حکومت فاطمی‌ها می‌دهد. وزارت اسدالدین به همراه سستی حاکم، موجب زمینه سازی برای پایان حکومت فاطمی‌ها شد. بعد از اسدالدین «صلاح الدّین بر دولت تسلّط یافت، و به هر یک از خویشان خود که نزدش آمده بودند قطعه زمین‌هایی با ارزش بخشید، و دست اطرافیان عاضد را کوتاه کرد و خود شخصاً امور حکومت را در دست گرفت. پس از چندی عاضد بیمار شد، و بیماریش رو به فزونی نهاد، و در سال 567 درگذشت. در این وقت مردم درباره شخصی که باید نامش در بالای منابر به عنوان [[خلافت]] برده شود بی رغبتی نشان دادند، تا آن که روز جمعه فرا رسید و مردی بالای منبر رفته خطبه خواند، و نام المستضی ء (خلیفه عباسی) را به [[خلافت]] برد و کسی به گفته او اعتراضی ننمود. از آن پس همچنان در مصر خطبه به نام عباسیان خوانده شد، و دولت فاطمی‌ها یکباره از سرزمین [[مصر]] برافتاد، و صلاح الدّین یوسف بن ایوب با استقلال و بدون وجود رقیب و منازع به حکومت مصر پرداخت». <nowiki><ref>الفخری،  ص 257 – 258.</nowiki></ref>   <ref>البته قول دیگری نیز وجود دارد به این که در حین مریضی عاضد، اسم او از خطبه ها حذف شد و او بعد از خلع از خلافت مرد.

برای مطالعات بیشتر رجوع کنید به تاریخ ابن خلدون، ج 4، ص 105.</ref> و این گونه حکومت فاطمیان پایان یافت و صلاح الدین ایوبی حاکم بلا منازع [[مصر]] شد.

==صلاح الدین ایوبی و شیعیان==

[[پرونده: مسیر فتوحات صلاح الدین ایوبی.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|مسیر فتوحات صلاح الدین ایوبی]]

حکومت ایوبیان و در رأس آن صلاح الدین نیز بنابر همین سیره، تلاش‌های بسیاری برای ریشه کن کردن [[تشیع]] در مصر کردند. این تلاش‌ها می‌توانست دلائل متفاوتی داشته باشد که بطور قطع و یقین مهم‌ترین آن، دلائل مذهبی بوده است. صلاح الدین به عنوان یک [[شافعی]] تمام عیار، تحمل اقلیت‌هایی مثل [[شیعه]] را نداشت و به نوعی مبارزه با این اقلیت را جزو وظائف دینی خود می‌دانست. علاوه بر این، دلائل سیاسی نیز برای او وجود داشت؛ زیرا حکومت [[فاطمی]]، شیعه بود و صلاح الدین حکومت را از آنها گرفته بود و بالتبع [[شیعیان]] را رقیبی برای خود فرض می‌کرد و احتمال بسیار می‌داد که شیعیان علیه او قیام کنند. از این باب صلاح الدین با [[شیعیان]] به مبارزه پرداخت.

اما او به دلیل جنگ‌های بسیاری که در خارج مصر داشت، تلاش می‌کرد نیروی نظامی کمتری را در مصر مشغول کند، از این باب بیشتر تلاش می‌کرد که مبارزه فرهنگی را در رأس امور خود قرار دهد. ما در این جا به اختصار تعدادی از مبارزات و گاه ناجوانمردی‌های صلاح الدین در مورد [[شیعیان]] را ذکر می‌کنیم:

1. مبارزه با آموزه‌ها و نمادهای شیعی: صلاح الدین علمای شیعی را به انزوا کشانده و مدارس آنها را تخریب و یا تبدیل به مدارس علمیه [[سنی]] کرد. او همچنین دستور داد کتابخانه بزرگ فاطمی‌ها را آتش بزنند. از همه مهم‌تر این که دستور داد تا شعائر شیعی تعطیل شود، از جمله روز عاشورا را به عنوان روز سرور و شادی اعلام کرد و با این کار مانع برگزاری مراسم عاشورا توسط [[شیعیان]] شد. <ref>وضعیت شیعیان مصر در عصر صلاح الدین ایوبی، ص 155.</ref> او همچنین عبارت "حی علی خیر العمل" را که به عنوان یک شعار برای مذهب شیعه مطرح بود، از اذان حذف کرد. این حادثه در دهم ذی الحجه سال 565 اتفاق افتاد. <ref>همان، ص 144.</ref>

2. او دستور داد تا نام خلفای راشدین که نمادی از اهل سنت هستند، در هرخطبه برده شود. <ref>همان، ص 144.</ref>

4. در بعضی از زمان‌ها قیام‌های شیعی در نقاط مختلف مصر به انجام می‌رسید و با این که صلاح الدین راه فرهنگی و ایدئولوژیکی را ترجیح می‌داد، اما به مبارزه نظامی با [[شیعیان]] پرداخت. ساقط کردن و تعقیب شیعیان از کارهای جدی زمامداران منصوب صلاح الدین بود. در عصر صلاح الدین [[شیعه]] بودن جرم محسوب می‌شد و [[شیعیان]] به عنوان مجرم از سوی قاضیانی که صلاح الدین از میان اهل سنت انتخاب کرده بود، تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند. <ref>البدایة و النهایة، ج 12، ص 363.</ref>

5. سرو سامان دادن امور اقتصادی با پُر‌رنگی نقش حکومت: در اواخر حکومت فاطمی، اوضاع اقتصادی مردم سخت شده و مبلغ دویست هزار دینار در سال مالیاتی بود که بر عهده مردم بود. اما صلاح الدین به یکباره مردم را از پرداخت مالیات معاف کرد. <ref>همان، ص 146.</ref> این امر و نکاتی از این دست که تماماً در دوران وزارت صلاح الدین و یا سال‌های اولیه حکومت او انجام شد، برای فراموش کردن حکومت شیعی و تفکر [[شیعه]] و وابسته کردن مردم به صلاح الدین و مذهب او انجام شده است.

6. تأسیس مدارس علمیه شافعی: صلاح الدین در راستای ترویج [[مذهب شافعی]] مدارس علمی شافعی را در [[مصر]] تأسیس کرد و از طریق این مدارس عالمان و مبلغان [[شافعی]] بسیاری را رهسپار جامعه کرد تا [[مذهب شافعی]] را ترویج کنند. <ref>همان، ص 153.</ref>

==جنگ‌های صلیبی و صلاح الدین==

جنگ‌های صلیبی، به جنگ‌هایی که [[مسیحیان]] علیه مسلمانان به راه انداختند گفته می‌شود که از سال 1096 م. شروع و تا دو قرن ادامه یافت <ref>خیری، حسن، تاراج تمدن شرق، ص 51، مجله معرفت، پاییز 72.</ref> و در چندین مرحله انجام شد. این دوره تاریخی به صورت مفصل توسط مورخان مورد بحث و بررسی قرار گرفته که یکی از مفصل‌ترین منابع در این بحث کتاب الکامل ابن اثیر است که تقریباً از نیمه جلد 22 تا نیمه جلد 24 این کتاب نزدیک به هفتاد درصد مطالب مربوط به [[جنگ‌های صلیبی]] و صلاح الدین است.

در خلال این جنگ‌ها، صلاح الدین مردان توانایی را در شهرهای مختلف گماشت و استحکامات شهرها را تقویت کرد تا فرنگیان نتوانند بدان نواحی دست یابند. از سوی دیگر به شهرهایی که در [[شام]] به دست فرنگیان افتاده بود، حمله می‌برد و آنها را می‌گشود و فرنگیان را اسیر می‌کرد یا از آن نقاط می راند. او ظرف مدتی کم‌تر از پنج سال شهرهای بسیاری را تصرف کرد، اما بالاتر از همه اینها فتح [[بیت‌المقدس]] بود.

شهر [[بیت‌المقدس]] به عنوان یک نقطه استراتژیک و با اهمیت از نظر دینی، برای هر دو طرف مهم بود. این شهر در جنگ اول صلیبی به دست [[مسیحیان]] افتاده بود و صلاح الدین توانست آنجا را از [[مسیحیان]] پس بگیرد. او با فتح [[بیت‌المقدس]] و آزادی آن از دست [[مسیحیان]]، توانست برای خود شهرتی به دست آورد.

عملکرد صلاح الدین به خصوص در [[جنگ‌های صلیبی]]، سبب شهرت و احترام خاص به او در میان [[مسلمانان]] به خصوص [[اهل سنت]] شد و اکثر علما و مورخان [[اهل سنت]] نیز از او به نیکی یاد می‌کنند.

«... صلاح الدین در نهر اسود اردو زد و در شهرهای اطراف به غارت و کشتار پرداخت». <ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ترجمه: آیتى، عبدالمحمد، ج4، ص 449، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1363 ش.</ref>

[[پرونده: مقبره صلاح الدین ایوبی.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|مقبره صلاح الدین ایوبی]]

«صلاح الدین خود به رأس عین راند و جمعیت آن جا را پراکنده ساخت، آنگاه لشکر به ماردین برد و در آن نواحی دست به غارت و کشتار زد و باز گردید». <ref>همان، ج4، ص 285.</ref>

«صلاح الدین شهر طبریه را غارت کرد و آتش زد». <ref>ابن الأثیر، عزالدین أبوالحسن على بن ابى الکرم، الکامل فی التاریخ، ج 29، ص 78، بیروت، دار صادر - دار بیروت، 1385 ق.</ref>

==مرگ صلاح الدین==

در ماه صفر سال 589، صلاح الدین یوسف بن ایوب بن شاذی فرمانروای [[مصر]] و [[شام]] و جزیره و شهرهای دیگر، در [[دمشق]] از جهان رخت بربست. سبب بیماری او آن بود که برای دیدار حاجیان از شهر بیرون رفته و همان روز مریض شد و دچار بیماری حاد گردید. هشت روز بیمار بود و سپس درگذشت. <ref>همان، ج 12، ص 96.</ref><ref>[http://hajj.ir/fa/86666 صلاح الدین ایوبی]</ref>

[[رده: حکومت ایوبیان]]