۸۷٬۷۷۵
ویرایش
ابن ندیم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ى' به 'ی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
</div> | </div> | ||
'''ابن ندیم''' [[کتاب شناس]]، [[فهرست نگار]] و محقق بغدادی سده چهارم هجری است. از زندگی و فعالیت‌های علمی ابن ندیم اطلاع چندانی در دست نیست زیرا نویسندگان و [[تذکره نویسان]] پس از او شاید به سبب اختلافات عقیدتی و مذهبی توجه چندانی به او نداشته اند. | '''ابن ندیم''' [[کتاب شناس]]، [[فهرست نگار|فهرست‌نگار]] و محقق بغدادی سده چهارم هجری است. از زندگی و فعالیت‌های علمی ابن ندیم اطلاع چندانی در دست نیست زیرا نویسندگان و [[تذکره نویسان|تذکره‌نویسان]] پس از او شاید به سبب اختلافات عقیدتی و مذهبی توجه چندانی به او نداشته اند. | ||
وی با علوم مختلف آشنایی نسبی داشته و احتمالاً در برخی زمینه‌ها مثل [[ادبیات عرب]] و [[علوم اوائل]] به ویژه [[فلسفه]] و تاریخ فلسفه صاحب‌نظر بوده است. | وی با علوم مختلف آشنایی نسبی داشته و احتمالاً در برخی زمینه‌ها مثل [[ادبیات عرب]] و [[علوم اوائل]] به ویژه [[فلسفه]] و تاریخ فلسفه صاحب‌نظر بوده است. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
قدیم‌ترین منبع درباره احوال ابن ندیم، گزارش موجز [[ابن شهر آشوب]] (وفات ۵۸۸ق) در [[معالم العلماء]] <ref> ابن شهر آشوب، ص۱۴۳</ref> است. پس از وی [[یاقوت حموی]] (درگذشت ۶۲۶ق) در شرح حالی مختصر و برگرفته از الفهرست، به ستایش از ابن ندیم و اینکه این اثر، دانش مؤلف را در کتابشناسی و علوم مختلف نشان می دهد، پرداخته است. <ref>یاقوت، ص۱۸-۱۷</ref> | قدیم‌ترین منبع درباره احوال ابن ندیم، گزارش موجز [[ابن شهر آشوب]] (وفات ۵۸۸ق) در [[معالم العلماء]] <ref> ابن شهر آشوب، ص۱۴۳</ref> است. پس از وی [[یاقوت حموی]] (درگذشت ۶۲۶ق) در شرح حالی مختصر و برگرفته از الفهرست، به ستایش از ابن ندیم و اینکه این اثر، دانش مؤلف را در کتابشناسی و علوم مختلف نشان می دهد، پرداخته است. <ref>یاقوت، ص۱۸-۱۷</ref> | ||
در میان منابع متأخرتر باید از [[لسان المیزان]] [[ابن حجر]] <ref>ابن حجر، ج۵، ص۷۲-۷۳</ref> یاد کرد که شامل شرح حال نسبتاً | در میان منابع متأخرتر باید از [[لسان المیزان]] [[ابن حجر]] <ref>ابن حجر، ج۵، ص۷۲-۷۳</ref> یاد کرد که شامل شرح حال نسبتاً مفصل‌تری از ابن ندیم بر مبنای گفته‌‌های [[ابن نجار]]، [[ذهبی]] و بررسی انتقادی الفهرست است. انتقاد تند از شخصیت ابن ندیم ویژگی کار ابن حجر محسوب می شود. | ||
=اصل و نسب ابن ندیم= | =اصل و نسب ابن ندیم= | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
همچنین شواهدی چون نپرداختن ابن ندیم به ادیان ایرانی در بخش مربوط به مذاهب و ادیان الفهرست و نیز مطالبی که در صفحات ۲۳۹-۲۴۰ آن آورده است، می‌تواند احتمال ایرانی نبودن وی را تقویت کند. | همچنین شواهدی چون نپرداختن ابن ندیم به ادیان ایرانی در بخش مربوط به مذاهب و ادیان الفهرست و نیز مطالبی که در صفحات ۲۳۹-۲۴۰ آن آورده است، می‌تواند احتمال ایرانی نبودن وی را تقویت کند. | ||
از سوی دیگر علاقه ابن ندیم به علوم اوائل و دوستی وی با عالمان [[مسیحی]] [[بغداد]] <ref>"علم ابن الندیم بالیهودیه و النصرانیه"، ج۸، ص۸۴-۱۱۳؛ ج۱۰، ص۱۵۶-۱۸۳</ref> و شناخت درخور ستایش او از وضعیت [[بین النهرین]] پیش از [[اسلام]] شاید بتواند شاهدی برای انتساب او به | از سوی دیگر علاقه ابن ندیم به علوم اوائل و دوستی وی با عالمان [[مسیحی]] [[بغداد]] <ref>"علم ابن الندیم بالیهودیه و النصرانیه"، ج۸، ص۸۴-۱۱۳؛ ج۱۰، ص۱۵۶-۱۸۳</ref> و شناخت درخور ستایش او از وضعیت [[بین النهرین]] پیش از [[اسلام]] شاید بتواند شاهدی برای انتساب او به اقوامی باشد که قبل از [[ظهور اسلام]] در بین النهرین ساکن بودند، چنانکه نام پدر و جدش ـ اسحاق ـ و کنیه‌‌های خود او و پدرش ـ ابوالفرج و ابویعقوب ـ به این احتمال قوت می بخشد. | ||
=ولادت | =ولادت ابن ندیم= | ||
باتوجه به اینکه در خود الفهرست همواره از وی با عنوان محمد بن اسحاق الندیم یاد می شود و هچنین [[منابع رجالی]] و تاریخی غالباً نام او را به همین صورت یا به صورت <big>ابن الندیم</big> ضبط کرده‌اند، <ref>شیخ طوسی، ص۴۱، ص۶۸، جاهای مختلف؛ نجاشی، ص۱۱۴؛ ابن شهر آشوب، ص۱۴۳؛ فقطی، ج۱، ص۷، ۸، ۹؛ ابن ابی اصیبعه، ج۱، ص۵۷، ص۲۸۷</ref> می توان گفت که <big>ندیم</big> لقب پدر او بوده است، اما علت این نامگذاری معلوم نیست. | باتوجه به اینکه در خود الفهرست همواره از وی با عنوان محمد بن اسحاق الندیم یاد می شود و هچنین [[منابع رجالی]] و تاریخی غالباً نام او را به همین صورت یا به صورت <big>ابن الندیم</big> ضبط کرده‌اند، <ref>شیخ طوسی، ص۴۱، ص۶۸، جاهای مختلف؛ نجاشی، ص۱۱۴؛ ابن شهر آشوب، ص۱۴۳؛ فقطی، ج۱، ص۷، ۸، ۹؛ ابن ابی اصیبعه، ج۱، ص۵۷، ص۲۸۷</ref> می توان گفت که <big>ندیم</big> لقب پدر او بوده است، اما علت این نامگذاری معلوم نیست. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
از محل تولد ابن ندیم نیز اطلاعی در دست نیست. تنها می دانیم که در [[بغداد]] می زیسته و مدتی در [[موصل]] اقامت داشته است. <ref> ابن ندیم، ص۹۴، ص۱۸۱</ref> | از محل تولد ابن ندیم نیز اطلاعی در دست نیست. تنها می دانیم که در [[بغداد]] می زیسته و مدتی در [[موصل]] اقامت داشته است. <ref> ابن ندیم، ص۹۴، ص۱۸۱</ref> | ||
در مورد تاریخ تولد ابن ندیم گزارشی که خود او در الفهرست <ref> ابن ندیم،ص۲۹۵</ref> درباره ملاقاتش با فقیه خارجی، ابوبکر بردعی در ۳۴۰ق به دست داده، تا حدودی راهگشاست. با توجه به اطلاعاتی که ابن ندیم از آثار و عقاید بردعی در این دیدار گردآوری کرده | در مورد تاریخ تولد ابن ندیم گزارشی که خود او در الفهرست <ref> ابن ندیم،ص۲۹۵</ref> درباره ملاقاتش با فقیه خارجی، ابوبکر بردعی در ۳۴۰ق به دست داده، تا حدودی راهگشاست. با توجه به اطلاعاتی که ابن ندیم از آثار و عقاید بردعی در این دیدار گردآوری کرده می توان دریافت که وی در زمان ملاقات از بلوغ علمی برخوردار بوده است و در حدود سی تا چهل ساله بوده است. | ||
=مذهب ابن ندیم= | =مذهب ابن ندیم= | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
نظر به اینکه او از برخی [[امامان شیعه]] و فرزندانشان با جمله علیه‌السلام یاد کرده <ref>ابن ندیم، ص۹۵، ۱۲۰، ۲۵۲</ref> و [[اهل بیت]] پیامبر(ص) را همچون فردی شیعی می ستاید <ref> ابن ندیم، ص ۱۹۷، ۲۷۶</ref> و برای [[شیخین]]، دیگر [[خلفا]] و کسانی چون [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] تعبیر رضی اللـه عنه را به کار نمی برد، <ref> ابن ندیم، ص ۲۷، ۱۱۵، ۱۳۶</ref> می توان گفت که شیعی مذهب بوده است. | نظر به اینکه او از برخی [[امامان شیعه]] و فرزندانشان با جمله علیه‌السلام یاد کرده <ref>ابن ندیم، ص۹۵، ۱۲۰، ۲۵۲</ref> و [[اهل بیت]] پیامبر(ص) را همچون فردی شیعی می ستاید <ref> ابن ندیم، ص ۱۹۷، ۲۷۶</ref> و برای [[شیخین]]، دیگر [[خلفا]] و کسانی چون [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] تعبیر رضی اللـه عنه را به کار نمی برد، <ref> ابن ندیم، ص ۲۷، ۱۱۵، ۱۳۶</ref> می توان گفت که شیعی مذهب بوده است. | ||
باید افزود که از عبارت [[ترضیه]] (رضی الله عنه) که در برخی موارد در کتاب الفهرست چاپی <ref>ابن ندیم، ص ۱۱۵، ۱۴۶، ۲۲۴، ۲۵۱</ref> برای [[عمر بن خطاب]] و دیگران دیده می شود، در | باید افزود که از عبارت [[ترضیه]] (رضی الله عنه) که در برخی موارد در کتاب الفهرست چاپی <ref>ابن ندیم، ص ۱۱۵، ۱۴۶، ۲۲۴، ۲۵۱</ref> برای [[عمر بن خطاب]] و دیگران دیده می شود، در نسخه‌‌های اصلی آن اثری نیست، از این رو می توان دریافت که این تعابیر توسط ناسخان اضافه شده است. | ||
قرائن دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند بر [[تشیع]] وی دلالت کند: | قرائن دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند بر [[تشیع]] وی دلالت کند: | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
[[رده: | |||
[[رده: عالمان]] | |||
[[رده: کتابشناسان]] | |||