۸۷٬۷۷۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') |
جز (جایگزینی متن - 'آنها' به 'آنها') |
||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
==شخصیت شناسی== | ==شخصیت شناسی== | ||
'''ابوزید عبدالرحمن بن محمد بن خلدون حضرمی''' معروف به '''ابن خلدون''' در سال ۷۳۲ هجری قمری/ ۱۳۳۲ میلادی در [[تونس]] متولد شد. خانوادهٔ او از اعراب جنوبی [[عربستان]] بودند که پس از پیروزی مسلمانان بر مردم '''اسپانیا''' وارد این شهر شدند و تا زمانی که بین | '''ابوزید عبدالرحمن بن محمد بن خلدون حضرمی''' معروف به '''ابن خلدون''' در سال ۷۳۲ هجری قمری/ ۱۳۳۲ میلادی در [[تونس]] متولد شد. خانوادهٔ او از اعراب جنوبی [[عربستان]] بودند که پس از پیروزی مسلمانان بر مردم '''اسپانیا''' وارد این شهر شدند و تا زمانی که بین آنها و مسیحیان اختلافی پیش آمد در این شهر بودند و پس از آن به سمت [[تونس]] حرکت کردند و در آنجا ساکن شدند.<br> | ||
در دوران کودکی '''ابن خلدون'''، بزرگان دینی که از اسپانیا به [[تونس]] سفر میکردند در خانهٔ | در دوران کودکی '''ابن خلدون'''، بزرگان دینی که از اسپانیا به [[تونس]] سفر میکردند در خانهٔ آنها توقف میکردند و همین امر باعث شد ابن خلدون از کودکی و به وسیلهٔ این افراد قرآن، فقه، تصوف، اخلاق، کلام، مردمشناسی، جامعهشناسی، نجوم، اقتصاد، تاریخ، هندسه، جبر، حساب، لغت، فلاحت، طلسمات، شعر، آداب و تعلیم، منطق، ریاضی، فلسفه، سیاست، منشیگری و کارهای مربوط به حکومت را بیاموزد.<br> | ||
ابن خلدون کتاب [[العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر]] را نوشت. این کتاب مقدمهای بسیار معروف دارد و در آن به خوبی میتوان دانش و چند بعدی بودن ابن خلدون را مشاهده کرد.<br> | ابن خلدون کتاب [[العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر]] را نوشت. این کتاب مقدمهای بسیار معروف دارد و در آن به خوبی میتوان دانش و چند بعدی بودن ابن خلدون را مشاهده کرد.<br> | ||
او به رویکرد انتقادی و تحلیلی بسیار اهمیت میداد، نکتهای که مورخان پیش از وی در نظر نمیگرفتند. او در مقدمهٔ خود گفتههایش را به طرق مختلف اثبات کرده و گاهی منابعی که استفاده کرده را نیز مورد انتقاد قرار دادهاست.<br> | او به رویکرد انتقادی و تحلیلی بسیار اهمیت میداد، نکتهای که مورخان پیش از وی در نظر نمیگرفتند. او در مقدمهٔ خود گفتههایش را به طرق مختلف اثبات کرده و گاهی منابعی که استفاده کرده را نیز مورد انتقاد قرار دادهاست.<br> | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
در میان خاورشناسان نیز گروه دیگری به اهمیت ابن خلدون و شخصیت برجستهٔ وی پی بردند و تلاش کردند آرای او را با نام خود به ثبت رسانند. | در میان خاورشناسان نیز گروه دیگری به اهمیت ابن خلدون و شخصیت برجستهٔ وی پی بردند و تلاش کردند آرای او را با نام خود به ثبت رسانند. | ||
تعدادی از خاورشناسان، ابن خلدون را مسلمانِ شرقی میدانند که ذهن و روح غربی دارد و علت آن خلق ذهنی است، برای فهم اصالت غربی نظریات | تعدادی از خاورشناسان، ابن خلدون را مسلمانِ شرقی میدانند که ذهن و روح غربی دارد و علت آن خلق ذهنی است، برای فهم اصالت غربی نظریات آنها ابن خلدون را پرچمدار '''ماتریالیسم تاریخی مارکس''' میدانند و همواره تلاش کردند براساس ۳ محور اصلی به خلق وجود ذهنی ابن خلدون بپردازند و میگویند او برای نوشتن مقدمهٔ خود از منابع یهودی، مسیحی و غیر اسلامی استفاده کرده و همواره تلاش میکنند از رابطهٔ او با اعراب و مسلمانان هیچ نگویند و او را فردی اروپایی جلوه دهند.<br> | ||
خاورشناسان وجود ذهنی ابن خلدون را براساس ۳ دیدگاه بیان کردند؛ ابن خلدون سکولار، ابن خلدون غیر اسلامی و ابن خلدون اروپایی. این امر نشان میدهد که این ۳ دیدگاه برای شناخت شیوه، روش، غیت و ارائهٔ پیشفرضهاست و برای افرادی که قصد دارند از این دانش قرون وسطایی استفاده کنند و بهره ببرند. دانش و مطالب او منبع بزرگی محسوب میشود که تاریخ نهصد سالهٔ تمدن اسلامی را در خود جای داده و وسیلهای است برای خاورشناسان تا به آن صورت که میخواهند از آن بهره برند.<ref>شهیدی پاک، محمدرضا (۱۳۸۹). «جامعهشناسی تاریخی ابن خلدون». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا</ref> | خاورشناسان وجود ذهنی ابن خلدون را براساس ۳ دیدگاه بیان کردند؛ ابن خلدون سکولار، ابن خلدون غیر اسلامی و ابن خلدون اروپایی. این امر نشان میدهد که این ۳ دیدگاه برای شناخت شیوه، روش، غیت و ارائهٔ پیشفرضهاست و برای افرادی که قصد دارند از این دانش قرون وسطایی استفاده کنند و بهره ببرند. دانش و مطالب او منبع بزرگی محسوب میشود که تاریخ نهصد سالهٔ تمدن اسلامی را در خود جای داده و وسیلهای است برای خاورشناسان تا به آن صورت که میخواهند از آن بهره برند.<ref>شهیدی پاک، محمدرضا (۱۳۸۹). «جامعهشناسی تاریخی ابن خلدون». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا</ref> | ||
== معرفت شناختی ابن خلدون == | == معرفت شناختی ابن خلدون == | ||
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
'''واقعگرایی روانشناختی:''' کتاب مقدمه از تحلیلهای جامعهشناسی با ویژگی روانشناختی بسیار بهره بردهاست. ابن خلدون براساس موضوع پژوهشی که داشته از روانشناسیهای مختلف بهره بردهاست. مثلاً: روانشناسی سیاسی، اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی.<br> | '''واقعگرایی روانشناختی:''' کتاب مقدمه از تحلیلهای جامعهشناسی با ویژگی روانشناختی بسیار بهره بردهاست. ابن خلدون براساس موضوع پژوهشی که داشته از روانشناسیهای مختلف بهره بردهاست. مثلاً: روانشناسی سیاسی، اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی.<br> | ||
'''رویکرد انتقادی:''' مستنداتِ نقدهای او به این صورت است: ارجاع به نقشههای جغرافیایی برای ادعاهای مختلف، ارجاع به تجربههای شخصی، ارجاع به شعر، نامههای موجود برای حل اختلافات مربوط به نسب، بعید شمردن برخی رفتارها، بحث بر سر معتبر بودن برخی منابع، ارجاع دادن جعل شدههای مدعیان به دسیسهها و توطئهها.<br> | '''رویکرد انتقادی:''' مستنداتِ نقدهای او به این صورت است: ارجاع به نقشههای جغرافیایی برای ادعاهای مختلف، ارجاع به تجربههای شخصی، ارجاع به شعر، نامههای موجود برای حل اختلافات مربوط به نسب، بعید شمردن برخی رفتارها، بحث بر سر معتبر بودن برخی منابع، ارجاع دادن جعل شدههای مدعیان به دسیسهها و توطئهها.<br> | ||
'''رویکرد تحلیل و تبینی:''' ابن خلدون یکی از مشکلات و فقدانهای تاریخنگاری را عدم توجه به رابطهٔ علت و معلولی میداند. موارد دیگری نیز مثل: اعتقاد به علت، تلاش برای شناخت جوامع، تلاش برای کشف قانون و روابط، توجه به جنبهٔ پویشی اجتماع، تجربهٔ ملموس به وقایع و تصور | '''رویکرد تحلیل و تبینی:''' ابن خلدون یکی از مشکلات و فقدانهای تاریخنگاری را عدم توجه به رابطهٔ علت و معلولی میداند. موارد دیگری نیز مثل: اعتقاد به علت، تلاش برای شناخت جوامع، تلاش برای کشف قانون و روابط، توجه به جنبهٔ پویشی اجتماع، تجربهٔ ملموس به وقایع و تصور آنها، بهرهگیری از استدلال، نتیجهگیری براساس قواعدی خاص و کلی، رعایت بیطرفی، اعتقاد به چند لایه بودن پدیدهها و اعتقاد به اثرگذاری طبیعت بر انسان نیز دارای اهمیت است.<ref>شرفالدین، روششناسی ابن خلدون، ۹۰–۷۸</ref> | ||
== ابن خلدون و تاریخ نگاری == | == ابن خلدون و تاریخ نگاری == | ||
'''ابن خلدون''' مقدمهای نوشته که در آن از جنبههای درونیِ تاریخ نیز استفاده کردهاست. این اثر تنها مربوط به منطقهای و تاریخ آن نیست بلکه به تاریخهای جهان و منطقهای که در قلمرو اسلام است نسبت دادهاست.<br> | '''ابن خلدون''' مقدمهای نوشته که در آن از جنبههای درونیِ تاریخ نیز استفاده کردهاست. این اثر تنها مربوط به منطقهای و تاریخ آن نیست بلکه به تاریخهای جهان و منطقهای که در قلمرو اسلام است نسبت دادهاست.<br> | ||
خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
کتاب اول در مورد تاریخ عمومی جهان تا زمان '''ابن خلدون''' است. این کتاب در [[تونس]] در سال ۱۳۷۷–۱۳۸۲ م نوشته شده اما اضافات برآن در مصر نوشتهشدهاست. قسمت ۳ در مورد منطقهٔ غربی اسلامی است که آن هم در سالهای ۱۳۷۷–۱۳۸۲ م در [[تونس]] نوشته شد.<br> | کتاب اول در مورد تاریخ عمومی جهان تا زمان '''ابن خلدون''' است. این کتاب در [[تونس]] در سال ۱۳۷۷–۱۳۸۲ م نوشته شده اما اضافات برآن در مصر نوشتهشدهاست. قسمت ۳ در مورد منطقهٔ غربی اسلامی است که آن هم در سالهای ۱۳۷۷–۱۳۸۲ م در [[تونس]] نوشته شد.<br> | ||
کتابهای ابن خلدون نوشته شدهبود تا فرهنگ و تاریخ جهان را نمایش دهد اما در واقع تاریخ معاصر غرب را نشان میدهد. او در واقع تاریخ جهان را به ۴ دوره تقسیم کرد که در هر دوره از آن یک گروه قدرت مییابد.<br> | کتابهای ابن خلدون نوشته شدهبود تا فرهنگ و تاریخ جهان را نمایش دهد اما در واقع تاریخ معاصر غرب را نشان میدهد. او در واقع تاریخ جهان را به ۴ دوره تقسیم کرد که در هر دوره از آن یک گروه قدرت مییابد.<br> | ||
دورهٔ سوم متعلق به [[اسلام]] است و دورهای است که تازیان برمیخیزند. فرمانروایان مسیحی در سدهٔ چهاردهم تصمیم به مبارزه با | دورهٔ سوم متعلق به [[اسلام]] است و دورهای است که تازیان برمیخیزند. فرمانروایان مسیحی در سدهٔ چهاردهم تصمیم به مبارزه با آنها میگیرند؛ در واقع تا قرن چهاردهم این دورهٔ سوم به یک دورهٔ بسته تبدیل شدهبود و دورهٔ چهارم آغاز شدهبود.<ref>صدقی، ناصر (۱۳۸۸). «روششناسی ابن خلدون در مطالعات تاریخی». تاریخنگری و تاریخنگاری</ref> | ||
== جامعهشناسی ابن خلدون == | == جامعهشناسی ابن خلدون == | ||
ابن خلدون طی تجربیاتی که از طریق پژوهش در رویدادهای تاریخ اسلام به دست آورده بود به علم عمران دست یافتهبود؛ که همان علم جامعهشناسی ما است.<br> | ابن خلدون طی تجربیاتی که از طریق پژوهش در رویدادهای تاریخ اسلام به دست آورده بود به علم عمران دست یافتهبود؛ که همان علم جامعهشناسی ما است.<br> | ||
خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
'''قانون بازشناختن حق از باطل، دربارهٔ ممکن بودن و محال بودن اخبار چنان خواهد بود که به اجتماع بشری یا عمران درنگریم و این مسائل را از یکدیگر بازشناسیم.'''<br> | '''قانون بازشناختن حق از باطل، دربارهٔ ممکن بودن و محال بودن اخبار چنان خواهد بود که به اجتماع بشری یا عمران درنگریم و این مسائل را از یکدیگر بازشناسیم.'''<br> | ||
<br> | <br> | ||
'''ابن خلدون''' با استفاده از بیاناتی جامع و الهام از نظریات طبری، وجود مورخی بصیر به تاریخ، دانستن قواعد سیاست، طبایع موجودات، اختلاف ملتها و سرزمینها، اخلاق، عادات و رسوم را لازم میداند و میگوید این فرد باید اینها را با آنچه هست و نیست بسنجد، موافق و مخالف | '''ابن خلدون''' با استفاده از بیاناتی جامع و الهام از نظریات طبری، وجود مورخی بصیر به تاریخ، دانستن قواعد سیاست، طبایع موجودات، اختلاف ملتها و سرزمینها، اخلاق، عادات و رسوم را لازم میداند و میگوید این فرد باید اینها را با آنچه هست و نیست بسنجد، موافق و مخالف آنها را در نظر بگیرد و تحقیق کند.<br> | ||
نظر ابن خلدون این است که ۲ مورد انسانی است که در فروپاشی دولتها تأثیرگذار است؛ مورد اول: '''قومیت''' و مورد دوم: '''نخبگان''' است<br> | نظر ابن خلدون این است که ۲ مورد انسانی است که در فروپاشی دولتها تأثیرگذار است؛ مورد اول: '''قومیت''' و مورد دوم: '''نخبگان''' است<br> | ||
'''ابن خلدون''' عاملی که باعث شروع حرکت علیه دولت میشود را قومهایی میداند که دست به خیزش میزنند تا نظام را برکنار کنند و نخبگان هم عامل موفقیت این عملیات میداند.<ref>ربانی، تحلیلی بر اندیشههای سیاسی ابن خلدون، ۹۰.</ref> | '''ابن خلدون''' عاملی که باعث شروع حرکت علیه دولت میشود را قومهایی میداند که دست به خیزش میزنند تا نظام را برکنار کنند و نخبگان هم عامل موفقیت این عملیات میداند.<ref>ربانی، تحلیلی بر اندیشههای سیاسی ابن خلدون، ۹۰.</ref> |